Στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης τα προσωπικά μας δεδομένα αποτελούν προϊόν προς πώληση. Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία αυτά τα ηλεκτρονικά μέσα αποτελούν πλέον όλο και συχνότερα καθημερινότητα για εκατομμύρια ανθρώπους. Οι βασικότεροι λόγοι για τους οποίους κάποιος εγγράφεται σε ένα τέτοιο δίκτυο είναι τρεις: είναι δωρεάν, έχει πλάκα και είναι της μόδας. Η εισδοχή σε μια τέτοια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης είναι απλή. Ο χρήστης παραθέτει τα στοιχεία του και στη συνέχεια εγκρίνει με ένα «κλικ» τους «όρους χρήσης» χωρίς να τους πολυδιαβάσει. Εκεί όμως εντοπίζονται τα καλά κρυμμένα μυστικά.
Μια σειρά επιστημονικές μελέτες, αλλά και δημοσιογραφι- κές έρευνες σε όλον τον κόσμο έχουν δείξει ότι τα προσωπικά μας δεδομένα στο Διαδίκτυο όχι μόνο βρίσκονται σε ανασφαλή θέση, αλλά και αποτελούν τον κινητήριο μοχλό οικονομικής ανάπτυξης όλων των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Η διάσημη αμερικανική σελίδα Facebook έχει αποτελέσει το προσφιλέστερο πεδίο μιας μάχης γύρω από τον τρόπο που χρηματοδοτείται. Πρόσφατη έρευνα της εταιρείας επικοινωνίας Vitrue έχει δείξει ότι κάθε φίλος του δικτύου αποτιμάται 3,60 δολάρια, σχεδόν δηλαδή 3 ευρώ το «κεφάλι». Η Vitrue, η οποία λειτουργεί υποστηρίζοντας το «χτίσιμο» των brands στα κοινωνικά δίκτυα, υπολόγισε ότι για κάθε χιλιάδα φίλων ενός site κοινωνικής δικτύωσης κατά μέσον όρο η εταιρεία εισπράττει 5 δολάρια από τις διαφημίσεις. Ο συγκεκριμένος αριθμός προέκυψε από τον μέσο όρο των διαφημίσεων που εμφανίζονται στο προφίλ ενός εκάστου χρήστη. Οι εκτιμήσεις αυτού του τζίρου δεν έχουν λάβει υπόψη τους τις απευθείας συναλλαγές που έχουν οι διαφημιζόμενοι του Facebook με τους χρήστες του δικτύου. Θεωρητικά, το ποσό των 3,60 είναι ενδεικτικό. Η αρχή που ακολουθείται είναι ότι σε κάθε «φίλο» αντιστοιχεί περίπου μιάμιση διαφήμιση. Πώς όμως βγάζει χρήματα το Facebook; Η εταιρεία τζιράρει κάθε χρόνο περί τα 500 εκατ. δολάρια από διαφημίσεις. Η χρήση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων της παρέχει τη δυνατότητα να στοχεύει και σε επίπεδο πόλης, ηλικίας, δικτύωσης, προφίλ, σχέσεων κτλ.
Στο Διαδίκτυο η διαφήμιση παραμένει μια μπερδεμένη ιστορία, καθώς δεν λειτουργεί με βάση το μαζικό μοντέλο, αλλά με βάση το προσωποποιημένο. Οταν κανείς εγγράφεται στο Facebook παραχωρεί το δικαίωμα στην εταιρεία να διακινεί τα προσωπικά του δεδομένα σε τρίτους. Η εν λόγω ιστοσελίδα συνεργάζεται όμως με αναρίθμητους προγραμματιστές και διαφημιστές, και τα προσωπικά μας δεδομένα διαχέονται προς κάθε κατεύθυνση μάλλον ανεξέλεγκτα.
Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει μέσα από θεμιτούς και αθέμιτους τρόπους σε κάθε διαφημιστή να εντοπίσει με ακρίβεια το δυνητικό κοινό του και να αγοράσει διαφημιστικό χώρο στα προφίλ των χρηστών του Facebook- και όχι μόνο. Η ανάλυση για αυτή την επικοινωνιακή «επίθεση» γίνεται και πάλι επάνω στα προσωπικά μας δεδομένα.
Αντίθετα με ό,τι πιστεύεται, αυτή η δυνατότητα δεν αποτελεί προνόμιο μόνο των μεγάλων πολυεθνικών ομίλων. Τουναντίον, μπορεί να το κάνει ο οποιοσδήποτε, με αρχική τιμή αγοράς το 1 ευρώ! Επίσης, τα προσωπικά μας δεδομένα διαρρέουν εύκολα σε πάσης φύσεως εφαρμογές που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δηλαδή σύγχρονα ψηφιακά αγαθά, όπως π.χ. τα ring tones, τα οποία μπορούν να αγοράσουν ή να ανταλλάξουν μεταξύ τους οι χρήστες.
Μύθοι και αλήθειες
Σύμφωνα με την ιντερνετική «μυθολογία», το Facebook έχει δύο ιδιότητες. Η πρώτη είναι ότι για κάθε εγγραφή χρήστη κερδίζει περίπου 500 δολάρια. Η δεύτερη αφορά ένα υπερσύγχρονο σύστημα παρακολούθησης των εντός των «εδαφών» του συναλλαγών, μέσω του οποίου εισπράττει μικροποσά. Οι δύο αυτές «δοξασίες» παραμένουν ωστόσο στη ζώνη του διαδικτυακού λυκόφωτος. Αν και το Facebook διαχρονικά θεωρείται ζημιογόνος επιχείρηση, τον Δεκέμβριο του 2007 η Μicrosoft εξαγόρασε το 1,6% των μετοχών του αντί 240 εκατ. δολαρίων. Αυτή η εξαγορά εκτίναξε την αποτίμηση του Facebook στο αστρονομικό ποσό των 15 δισ. δολαρίων. Ετσι, με βάση αυτήν την εκτίμηση, τα 58 εκατομμύρια μέλη που ήταν εγγεγραμμένα τότε στην ιστοσελίδα είδαν την αξία τους να αποτιμάται σε 258 δολάρια το «κεφάλι»!
Την ίδια περίοδο το δημοφιλέστερο site εγκαινίασε ένα διαφημιστικό πρόγραμμα ονόματι «Βeacon», το οποίο θα αποδεικνυόταν το μεγαλύτερο λάθος που έκανε ποτέ. Το πρόγραμμα κατέγραφε τις κινήσεις των μελών της ιστοσελίδας, ακόμη και όταν δεν ήταν συνδεδεμένα μαζί της εκείνη τη στιγμή, και παρέδιδε σύσσωμο τον ψηφιακό φάκελο ενός εκάστου σε τρίτους με το αζημίωτο. Μάλιστα, χρειάστηκε να γίνει προσφυγή στη Δικαιοσύνη από αγανακτισμένους χρήστες για να αποσυρθεί η εν λόγω εφαρμογή.
Κίνδυνος να χαθεί ο έλεγχος
Η τύχη των προσωπικών μας δεδομένων απασχολεί πολλούς ανθρώπους σε όλον τον πλανήτη. Και αυτό διότι, εκτός από την εμπορική αξιοποίηση των πληροφοριών μας, ακόμη και η αποχώρηση κάποιου από το Facebook δεν αποτελεί ξεκάθαρη διαδικασία, καθώς η ιστοσελίδα έχει το δικαίωμα διατήρησης του προφίλ για εύλογο χρονικό διάστημα.
Οπως επισημαίνει η νομικός κυρία Αννα-Μαρία Πισκοπάνη , «με τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης τα όρια μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου χώρου αναδιατάσσονται και το μέγεθος της έκθεσης των προσωπικών μας δεδομένων θέτει εκ νέου ερωτήματα γύρω από τα όρια της ιδιωτικότητας και της επιτήρησης στον ψηφιακό κόσμο. Το δίκαιο προστασίας της ιδιωτικότητας προς στιγμήν φαίνεται αδύναμο να αντιμετωπίσει αυτές τις νέες προκλήσεις και είναι βέβαιο ότι απαιτείται η αναθεώρησή του. Οι προσωπικές μας πληροφορίες έχουν τεράστια εμπορική αξία και το Facebook έχει κάνει μεγάλες προσπάθειες για να τις εκμεταλλευτεί οικονομικά. Χωρίς τη δημιουργία ενός νέου επιχειρηματικού μοντέλου και μιας καινούργιας πολιτικής απορρήτου από τις εν λόγω ιστοσελίδες, που θα σέβονται τη συγκατάθεση και την ιδιωτικότητα του χρήστη, οι επισκέπτες ενδέχεται να χάσουν κάθε έλεγχο στα δεδομένα τους».
