Ηρθε πρώτη φορά στην Ελλάδα πριν από πενήντα δύο χρόνια και έκτοτε ο Πέτερ Στάιν την επισκέπτεται συχνά, για επαγγελματικούς- θεατρικούς λόγους. Οι παραστάσεις του γερμανού θεατρανθρώπου που ζει στην Ιταλία και ταξιδεύει πολύ συχνά σε όλον τον κόσμο για την παρουσίαση της δουλειάς του έχουν φιλοξενηθεί πολλές φορές από το ελληνικό φεστιβάλ, συνήθως με μεγάλη επιτυχία. Εναν μήνα πριν από τους 12ωρους «Δαίμονες» που θα παρουσιάσει στην Πειραιώς 260 ο Πέτερ Στάιν μίλησε στο «Βήμα» για την Ελλάδα και τους Ελληνες από τη θέση του Γερμανού που ζει όμως στην Ιταλία και νιώθει Ευρωπαίος… «Αν και μεγαλώνοντας νιώθω όλο και μεγαλύτερη την ανάγκη να γυρίσω σπίτι…».
– Κύριε Στάιν,τρία χρόνια μετά την «Ηλέκτρα» επισκέπτεσθε ξανά τη χώρα μας…
«Είμαι πολύ ευτυχής που μέσα σε αυτή τη δύσκολη οικονομική συγκυρία ο Γιώργος Λούκος μάς κάλεσε στο φεστιβάλ, χωρίς να έχει δει την παράσταση. Θέλω να έχει συνέχεια η δουλειά μου και γι΄ αυτό χαίρομαι που βρίσκομαι εδώ. Αντιθέτως, απογοητεύθηκα από τον τρόπο που χειρίστηκαν την “Ηλέκτρα” που έκανα με το Εθνικό Θέατρο το 2007, έπειτα από τόση επιτυχία».
– Ηταν η χρονιά του θανάτου του Νίκου Κούρκουλου…
«Το ξέρω. Ξέρω ότι σχεδιάσθηκε από εκείνον και πραγματοποιήθηκε με τη νέα διοίκηση, χωρίς να είναι δική της πρόταση. Μα, αυτά είναι γελοία πράγματα. Δεν μπορείς να συμπεριφέρεσαι έτσι. Ξοδεύτηκαν χρήματα ενώ υπήρχε κόσμος που ενδιαφερόταν να το δει. Τώρα νιώθω ότι επιστρέφω. Με χαρά θα ξαναδοκίμαζα την εμπειρία της Επιδαύρου και της αρχαίας τραγωδίας». – Βρίσκετε διαφορές στη σημερινή Ελλάδα;
«Εφθασα στο αεροδρόμιο “Ελευθέριος Βενιζέλος”, μένω στο ξενοδοχείο Χίλτον: προφανώς δεν βρίσκω ούτε νιώθω καμία διαφορά. Είμαι ένας τουρίστας που θα φύγει. Ξέρω όμως τα προβλήματα, απλώς δεν τα νιώθω. Πώς θα μπορούσα άλλωστε;».
– Πώς κρίνετε την κατάσταση; «Καταλαβαίνω τα προβλήματά σας, γιατί παρόμοια αντιμετώπισε και η Ιταλία, μόνο που εκείνη είχε γερή οικονομική βάση, τη βιομηχανία. Και η Ιταλία έχει πολύ μεγαλύτερα χρέη από την Ελλάδα, αλλά κατάφερε να πάει μπροστά. Ποιος έχει πιο πολλά χρέη; Μα, οι Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν είναι όμως εκεί το θέμα».
– Εχετε μια εξήγηση για τη στάση της Γερμανίας απέναντι στη χώρα μας; «Είναι ξεκάθαρο. Οι Γερμανοί δεν θέλουν να πληρώσουν για τους Ελληνες. Και αν σας καλούσαν να κάνετε το αντίστοιχο, θα είχατε την ίδια αντιμετώπιση. Ο κόσμος δεν ξέρει τι γίνεται, δεν μπορεί να καταλάβει, οπότε δεν θέλει να πληρώσει. Οταν η Μέρκελ στην αρχή είπε ότι η Ελλάδα πρέπει να βγει από την ευρωζώνη, ήταν η πιο σωστή πρόταση. Η Ελλάδα είχε, τότε, τη δυνατότητα να τα καταφέρει καλύτερα μόνη της. Η Μέρκελ δεν είναι εναντίον της Ελλάδας, ούτε οι Γερμανοί που μαθαίνουν ότι οι Ελληνες κρύβουν τα χρέη τους εδώ και δέκα χρόνια. Οπότε, λένε, ας λύσουν μόνοι τα προβλήματά τους, γιατί να τα πληρώνουμε εμείς. Οι Γερμανοί μπορούν να κάνουν οικονομία, όχι όμως για να τα δώσουν στους Ελληνες. Οταν η Γερμανία είχε τις δικές της δυσκολίες για την ενοποίηση Ανατολικής και Δυτικής ποιος τη βοήθησε; Κανείς». – Πιστεύετε ότι ανάμεσα στις δύο χώρες υπάρχει πάντα ένα υπόλοιπο από το παρελθόν;
«Οχι, δεν το πιστεύω. Για τους Γερμανούς η Ελλάδα είναι η χώρα των διακοπών. Μόνο που πλέον υπάρχουν και άλλες χώρες, ίσως και φθηνότερες. Δεν υπάρχει ειδική σχέση ανάμεσά τους-ενώ εγώ με τη χώρα σας έχω ειδική σχέση. Πολλοί ακόμη πιστεύουν ότι η Ελλάδα είναι απαραίτητο κομμάτι της Ευρώπης. Τώρα τη βοηθούν. Προσωπικά, χωρίς να είμαι οικονομολόγος, νομίζω ότι δεν θα εξακολουθήσουν να τη βοηθούν για πολύ. Τίποτα από ό,τι ακούω δεν με πείθει πια».
– Θα καταφέρουμε να ξεπεράσουμε την κρίση;
«Αν δεν αλλάξουν εκ βάθρων τα πράγματα, φοβάμαι πως τίποτε δεν θα γίνει, πως θα χαθούν όλα. Τίποτα δεν πρόκειται για βγει. Αυτό είναι που φοβάμαι»… – Θεωρείτε τους Ελληνες τεμπέληδες που σκέφτονται μόνο τις διακοπές;
«Ολοι το ίδιο θέλουμε- διακοπές και όχι δουλειά. Το θέμα είναι πώς μπορείς να τηρείς τους κανόνες. Δεν ξέρω καλά τη χώρα σας, ξέρω όμως την Ιταλία, οπότε μπορώ να σας πω ότι από παράδοση δεν αρέσκονται στη νομιμότητα. Οι Γερμανοί κάνουν μικρά ή μεγάλα λάθη, εγκλήματα, και ξέρουν ότι θα πληρώσουν για αυτά. Στην Ιταλία δεν νιώθουν έτσι. Εκεί ψηφίζουν τον Μπερλουσκόνι. Φυσικά και δεν μπορείς να ζήσεις τηρώντας με απόλυτη ακρίβεια όλους τους νόμους και τους κανόνες. Σε αυτήν την περίπτωση καλύτερα να μείνεις στο κρεβάτι σου. Ωστόσο, αν δεν τηρείς τίποτε, φθάνεις στο άλλο άκρο».
– Αυτά είναι χαρακτηριστικά και των Ελλήνων;
«Οι Ελληνες είναι φιλόξενοι και έχουν διάθεση να σου δώσουν και να σου δείξουν ό,τι έχουν και δεν έχουν, απολαμβάνουν τη ζωή έστω και αν στο τέλος μένουν με άδειες τσέπες. Μόνο που αυτό είναι επικίνδυνο. Αν και δεν μου αρέσουν οι γενικεύσεις, θα έλεγα ότι το πιο σημαντικό είναι να τηρείς τους όρους των συμβάσεων που υπογράφεις. Και θα είχαν αποφύγει πολλά οι Ελληνες αν τους είχαν τηρήσει».
– Θα βρούμε τη λύση; «Πρέπει να τη βρούμε. Και όλοι πρέπει να συμβάλουμε σε αυτό. Συγγνώμη είμαι Γερμανός, αλλά δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται να μη συμμετέχουμε όλοι. Λένε να τα πάρουμε από τους πλούσιους. ΟΚ, αλλά και οι πλούσιοι πόσοι είναι; Δεν είναι και τόσο πολλοί- ιδίως στην Ελλάδα».
– Οταν ανακοινώσατε ότι θα έρθετε στην Ελλάδα,οι φίλοι σας αναρωτήθηκαν αν και πώς θα πληρωθείτε;
«Ναι, ναι, είναι αλήθεια. Πρώτα πρώτα αναρωτήθηκα, γιατί η παραγωγή είναι δική μου. Αν λοιπόν δεν με πληρώσει ο Γιώργος Λούκος, θα έχω πρόβλημα… Εχω επενδύσει σε αυτήν τη δουλειά 300.000 ευρώ από την προσωπική μου περιουσία και δουλεύω εδώ και μήνες…». – Ξέρετε όμως πώς είναι να δουλεύει κανείς εδώ…
«Ηρθα πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1958 και έκτοτε την επισκέπτομαι συχνά. Με τα χρόνια είχα εντυπωσιασθεί με την πρόοδο και την εξέλιξή της. Εβλεπες ελπίδα για το μέλλον. Σήμερα, όμως, είναι κάτι άλλο αυτό που βλέπω- ο κόσμος ξόδευε, ξόδευε, χωρίς την προοπτική τού αύριο, πιστεύοντας ίσως ότι στο τέλος θα τα πάρει πίσω. Και ίσως εδώ να βρίσκεται μια εξήγηση για όλα όσα συμβαίνουν τώρα. Δεν έχει αλλάξει ο μεσογειακός τρόπος ζωής, καθόλου μάλιστα, και το βλέπω αυτό κυρίως στην Ιταλία όπου ζω. Τώρα πια χωρίς πειθαρχία και τήρηση νόμων δεν γίνεται τίποτε». – Αναφερθήκατε στην Ιταλία,μια που ζείτε εκεί.Εδώ,πώς γίνονται τα πράγματα; «Στην Ελλάδα όλα γίνονται την τελευταία στιγμή. Δεν παραπονιέμαι, όμως, καθόλου. Εχω παρατηρήσει ότι οι Ιταλοί σού λένε πολύ εύκολα “ναι” γιατί θέλουν να σε ευχαριστήσουν. Οταν όμως πρόκειται να υλοποιήσουν ό,τι σου υποσχέθηκαν, τότε, απλώς, χάνονται. Δεν τους ξαναβλέπεις. Κάπως έτσι δεν γίνεται και στην Ελλάδα»;
– Αλλάζουν οι άνθρωποι,η νοοτροπία ενός κράτους;
«Είναι εξαιρετικά δύσκολο. Και μιλάμε και για την οικονομική συμπεριφορά. Δείτε: οι Γερμανοί άλλαξαν μετά το ΄45. Γιατί όμως; Γιατί τιμωρήθηκαν σκληρά για τα φρικτά εγκλήματα που έκαναν. Ετσι άλλαξαν. Οι Ιταλοί, με τα δικά τους εγκλήματα, δεν τιμωρήθηκαν καθόλου. Η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι αλλάζουν μόνο μέσα από την τιμωρία. Τι άλλο να πω; Ελπίζω ότι η λογική θα πρυτανεύσει».
– Τα σχόλια και οι καρικατούρες όμως του γερμανικού Τύπου δεν κινήθηκαν προς αυτήν την κατεύθυνση…
«Δεν τα διάβασα. Είναι τόσο εύκολο να καλλιεργείς τα χαμηλά ένστικτα των ανθρώπων…. Οι Ελληνες όπως και οι Ιταλοί εύκολα περνούν στη θέση του αμυνόμενου. Και είναι τόσο γελοίο όλο αυτό. Οι Γερμανοί δεν είναι εναντίον των Ελλήνων. Απλώς δεν θέλουν να τους πληρώνουν…».
