Λίγες ημέρες μετά τη συμφωνία για τη δημιουργία ευρωπαϊκού μηχανισμού βοήθειας για την Ελλάδα και ενώ τα σπρεντ είχαν και πάλι ανέβει σε ύψη ρεκόρ, ένας κορυφαίος αρθρογράφος των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» προέβλεψε ότι η Ελλάδα παρά τα χρήματα που θα πάρει δεν θα μπορέσει να αποφύγει την πτώχευση.
Δεν ήταν ο μόνος, ούτε ο πρώτος. Το άρθρο ωστόσο- σε μια από τις δύο πιο σημαντικές οικονομικές εφημερίδες του κόσμου- είχε μια ιδιαιτερότητα: στηριζόταν σε μια σειρά πρόχειρων και επιεικώς αυθαίρετων υπολογισμών!
Σημείωνε, για παράδειγμα, ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί να δανειστεί περίπου 250 δισ. ευρώ την επόμενη πενταετία, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζει ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού δεν αφορούσε νέο πρόσθετο χρέος αλλά αναχρηματοδότηση του παλαιού. Υπολόγιζε ακόμα ότι το ονομαστικό ΑΕΠ θα μειωθεί περίπου 4%- πρόβλεψη εξαιρετικά απίθανη καθώς ο πληθωρισμός τρέχει με ρυθμό πάνω από 4%. Οσο για την ύφεση, εκτιμούσε ότι θα συνεχιστεί και μετά το 2011- την ώρα που όλοι οι διεθνείς οργανισμοί προβλέπουν το αντίθετο- χωρίς να εξηγεί πώς και γιατί.
Οπως ήταν φυσικό, το δημοσίευμα προκάλεσε αντιδράσεις. Σε μια περίοδο εξαιρετικής ευαισθησίας των αγορών η τροφοδότησή τους με τέτοιου είδους πληροφόρηση ενίσχυε τον πανικό και υπονόμευε τις προσπάθειες να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην Ελλάδα. Δύο κορυφαίοι έλληνες οικονομολόγοι, καθηγητές στο Πανεπιστήμιο και σύμβουλοι της Εurobank, οι κκ. Γκ. Χαρδούβε λης και Δ.Μαλλιαρόπουλος, έστειλαν απαντητικές επιστολές επισημαίνοντας τις ανακρίβειες και δίνοντας μια πιο ρεαλιστική εκδοχή των πραγμάτων. Οι επιστολές τους δεν δημοσιεύτηκαν ποτέ.
Παραδόξως την ίδια εμπειρία είχε και άλλος ένας οικονομολόγος, ο κ. Μ. Μασουράκης, διευθυντής Οικονομικών Μελετών της Αlpha Βank. Η εφημερίδα αποδείχτηκε κλειστή σε κάθε άλλη άποψη που θα αμφισβητούσε την κριτική της στις δυνατότητες της Ελλάδας- και ουσιαστικά της ευρωζώνης- να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του χρέους.
Υπήρχε πρόθεση; Ορισμένοι είναι πεπεισμένοι γι΄ αυτό, διαβλέποντας πολιτικά και κερδοσκοπικά παιχνίδια πίσω από αυτή τη δεύτερη φάση της παγκόσμιας πλέον οικονομικής κρίσης. Το σίγουρο πάντως είναι ότι στο κρίσιμο διάστημα μεταξύ του Δεκεμβρίου και του Απριλίου, όταν κατεβαίναμε ένα ένα τα σκαλιά της διεθνούς αναξιοπιστίας, οι φωνές της συνηγορίας ήταν ελάχιστες. Αντιθέτως υπήρξε βομβαρδισμός αρνητικών δημοσιευμάτων και μάλιστα στα έντυπα που κυρίως ενημερώνουν τους επενδυτές.
Ορισμένοι θεωρούν ότι και γι΄ αυτό ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης ανήκει στην κυβέρνηση. Η αδυναμία της να περάσει στοιχειωδώς τις απόψεις της, η απουσία μιας επι κοινωνιακής στρατηγικής, το ότι δεν είχε καν έναν διεθνή σύμβουλο, αποτελούν μια ακόμα όψη της ανετοιμότητάς της όταν ανέλαβε να χειριστεί την κρίση.
Για το ότι ήταν ανέτοιμη βέβαια δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία. Ακόμα και μετά τις εκλογές ο κ. Γ. Παπανδρέου πίστευε και το είχε πει ρητά σε δηλώσεις του ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να αυξάνει τον δανεισμό της. Κάτω από την επιρροή του νομπελίστα αμερικανού οικονομολόγου Τζόζεφ Στίγκλιτζ το σχέδιο ήταν να γίνουν οι περίφημες πράσινες επενδύσεις για να αυξηθεί η ανάπτυξη χωρίς να χρειαστεί λιτότητα. Ακόμα και τον Δεκέμβριο, λίγο πριν από τις ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού στο Ζάππειο, το ΠαΣοΚ θεωρούσε υπονομευτική ενέργεια κάθε αναφορά σε «στροφή» στην οικονομική πολιτική.
Αλλά βέβαια ο κ. Παπανδρέου δεν ήταν ο μόνος ανέτοιμος. Ο κ. Αλ.Τσίπρας , για παράδειγμα, μπορεί σήμερα να ισχυρίζεται ότι θα είχαμε αποφύγει το ΔΝΤ αν είχαμε πάρει εγκαίρως μέτρα, τότε όμως χαρακτήριζε την κρίση «δράκο» των παραμυθιών και επέκρινε με δριμύτητα κάθε μέτρο. Την ίδια στιγμή πολλοί αρθρογράφοι υποστήριζαν ότι ανάλογα επίπεδα χρέους υπάρχουν και σε άλλες χώρες.
Για να είμαστε δίκαιοι, με τον ίδιο τρόπο σκέφτονταν και οι αγορές. Σε άρθρο του στο «Νιου Γιορκ Μπουκ Ριβιού» ο Πολ Κρούγκμαν επισήμανε ότι παρά το ότι ήταν γνωστά τα στοιχεία για το χρέος, οι επενδυτές συνέχισαν να δανείζουν την Ελλάδα χωρίς πρόβλημα σχεδόν ως το τέλος του 2009. Η αλήθεια είναι ότι ούτε αυτοί είχαν προβλέψει την κρίση.
Το ερώτημα ωστόσο παραμένει. Θα μπορούσαμε να αποφύγουμε το ΔΝΤ αν η κυβέρνηση είχε πάρει εγκαίρως μέτρα; Μπορεί, αν και δεν θα το μάθουμε ποτέ. Οσοι υιοθετούν αυτή την άποψη ωστόσο θα πρέπει να εξηγήσουν μια κορυφαία αντίφαση στη συλλογιστική τους. Αν το πρόβλημα ήταν μόνο ελληνικό, τότε η εμπλοκή του ΔΝΤ θα έπρεπε να είχε λύσει το πρόβλημα. Είδαμε όμως ότι η κρίση εξαπλώθηκε σε όλα τα χρηματιστήρια και χρειάστηκε μια πανευρωπαϊκή κινητοποίηση και η υπόσχεση ενός πακτωλού δισεκατομμυρίων για τη στήριξη του ευρώ προκειμένου να ηρεμήσουνπροσωρινά;- οι αγορές.
Αν η κρίση έγινε τόσο γρήγορα παγκόσμια, δεν είναι ουτοπία να πιστεύει κανείς ότι μπορούσε μόνη της η Ελλάδα να την αντιμετωπίσει; Με αυτή τη συλλογιστική άλλωστε πιστεύουν στην κυβέρνηση ότι δικαιώνεται και η πολιτική του κ. Γ. Παπανδρέου να επιδιώξει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού βοήθειας ο οποίος χωρίς αμφιβολία μας γλίτωσε από τη χρεοκοπία.
Η ΚΟΨΗ ΤΟΥ ΞΥΡΑΦΙΟΥ
Ποιος είναι ο πραγματικός κίνδυνος χρεοκοπίας της Ελλάδας; Ο κ.Μαλλιαρόπουλος υιοθετεί έναν απλό αλλά πολύ αποτελεσματικό υπολογισμό.Για να χρεοκοπήσει μια χώρα πρέπει να μην μπορεί να πληρώσει τους τόκους από τα χρέη της.Θα πρέπει δηλαδή τα έσοδά της,αφού αφαιρεθούν οι απολύτως απαραίτητες δαπάνες για τη λειτουργία του κράτους (μισθοί, ασφαλιστικές εισφορές),να καλύπτουν τουλάχιστον τους τόκους. Με αυτόν τον υπολογισμό η «απόσταση από τη χρεοκοπία» κινήθηκε ανάμεσα στο 6% και στο 10% του ΑΕΠ για να πέσει στο 4,8% του ΑΕΠ στο έτος της καταστροφής,το 2009. Για να έχουμε ένα μέτρο της πραγματικότητας,το 1993,μετά τη θυελλώδη κυβέρνηση Μητσοτάκη,η απόσταση από τη χρεοκοπία είχε πέσει σχεδόν στο 1%.Τα καταφέραμε μια χαρά, έστω και με τη βοήθεια της υποτίμησης!
