Στο νέο του μυθιστόρημα Το ξυπόλητο σύννεφο ο Τάκης Θεοδωρόπουλος φέρνει για άλλη μια φορά τους χαρακτήρες της αρχαιότητας στο παρόν, σαν να ήταν δίπλα μας. Συναντήσαμε τον συγγραφέα σε ένα καφέ των Εξαρχείων, πολύ κοντά στα μέρη όπου εκτυλίσσεται η υπόθεση του έργου του.
– Τι σας ώθησε να γράψετε ένα μυθιστόρημα για τον Σωκράτη και τον Αριστοφάνη μεσούσης της οικονομικής κρίσης;
«“Το ξυπόλητο σύννεφο” είναι ο Σωκράτης τη στιγμή που ο Αριστοφάνης τον κάνει διάσημο στην Αθήνα ρεζιλεύοντάς τον με την κωμωδία του “Νεφέλες”. Δύο παράγοντες με κινητοποίησαν για να γράψω αυτό το μυθιστόρημα. Ο πρώτος είναι ότι όταν ο Σωκράτης στη δίκη του ξεκινάει την απολογία του λέει “δεν φοβάμαι τους σημερινούς κατηγόρους, φοβάμαι τον κωμωδιογράφο, διότι αυτός μου έκανε τη μεγάλη ζημιά”. Αν σκεφθείς ότι η δίκη γίνεται το 399 π.Χ. και η κωμωδία έχει παιχτεί το 423 π.Χ., δηλαδή μιλάμε για ένα τέταρτο του αιώνα μετά, φαντάσου τι ζημιά του είχε όντως κάνει, πόσο τον είχε σημαδέψει. Ο Αριστοφάνης τον έκανε κατά κάποιον τρόπο διάσημο στην Αθήνα, δηλαδή τον σύστησε στους Αθηναίους ως έναν απατεώνα ο οποίος έχει φροντιστήριο και ο οποίος διδάσκει στους μαθητές του πώς να μην πληρώνουν τα χρέη τους με επιχειρήματα…».
– Μήπως,παρεμπιπτόντως,πρέπει να μας υπενθυμίσετε αυτό το μάθημα; «Φοβάμαι ότι αν το διαβάσεις μέχρι τέλους, δεν βοηθάει. Το πρόβλημα με τις σημερινές τράπεζες είναι ότι σε παίρνουν τηλέφωνο και σου στέλνουν ένα χαρτί. Εσύ δεν μπορείς να τις πάρεις τηλέφωνο, οπότε δεν εφαρμόζεται το μάθημα του Σωκράτη».
– Με ποιον τρόπο λοιπόν μπορεί το παρελθόν να μας βοηθήσει;
«Για μένα αυτό είναι το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στη δουλειά μου. Αν έχω έναν τρόπο να βλέπω την αρχαιότητα, τη βλέπω μέσα από το σύγχρονο μυθιστόρημα. Στην πραγματικότητα μιλάω για τον κόσμο μας. Οταν βλέπω, ας πούμε, τη σημερινή οικονομική κρίση, που έριξαν έξω την Ελλάδα, σκέφτομαι ότι και ο Περικλής είχε ρίξει έξω την Αθήνα. Αλλά ο Περικλής έχτισε και τον Παρθενώνα, δεν έφτιαξε μπουζουξίδικα. Εκεί είναι όλη η διαφορά. Αυτό που νομίζω ότι ενδιαφέρει περισσότερο τώρα είναι ότι αυτοί έζησαν και την πρώτη μεγάλη κρίση της δημοκρατίας. Δηλαδή έζησαν τη δημοκρατία σαν ανθρώπινο πείραμα και έζησαν και την κρίση της, είδαν τα προβλήματά της εν τη γενέσει τους. Νομίζω ότι αυτό στην κατάσταση που είμαστε σήμερα μας αφορά σχεδόν άμεσα».
– Τι σας ανησυχεί περισσότερο στην κατάστασή μας;
«Πιστεύω ότι το βασικό πρόβλημα που ζούμε σήμερα είναι το ότι έχουμε μετατρέψει την Ελλάδα σε ένα απέραντο νυχτερινό κέντρο. Το χαρακτηριστικό του νυχτερινού κέντρου είναι ότι, όταν μπαίνεις εκεί μέσα, δεν υπάρχει ούτε πριν ούτε μετά. Ζεις τη στιγμή. Ε, δεν μπορείς να ζεις αενάως τη στιγμή, όχι μόνο για οικονομικούς λόγους, επειδή κάποια στιγμή αδειάζει η τσέπη σου, αλλά και ψυχολογικά δεν αντέχεις να ζεις σε ένα απόλυτο αέναο παρόν. Αν δεν υπάρχει παρελθόν, δεν θα υπάρχει και μέλλον. Το παρελθόν μάς δίνει την προοπτική με την οποία μπορούμε να βγούμε από το παρόν, άρα να μπορέσουμε να δούμε το μέλλον».
– Συνδυάζετε έναν σύγχρονο δοκιμιακό λόγο με τα ευτράπελα και τους χαρακτήρες της κωμωδίας.Θεωρείτε ότι το ανάλαφρο στοιχείο στην αφήγηση είναι απαραίτητο για να περάσει το μήνυμα;
«Δεν είμαι μελετητής, είμαι μυθιστοριογράφος. Παρ΄ ότι ο συνδυασμός δοκιμίου και αφήγησης θεωρείται από τους περισσοτέρους ως μια συνθήκη της μετανεωτερικότητας, του post modern είδους, είναι ο ίδιος από τον 19ο αιώνα. Ως τότε υπήρχαν μόνο η φιλοσοφία και η θεολογία, οπότε εμφανίστηκαν το δοκίμιο και το μυθιστόρημα. Είναι δύο τρόποι για να υποστηρίξεις την πλάγια ματιά πάνω στον κόσμο».
– Πόσο αντιλαμβανόμαστε τη σάτιρα της αρχαίας κωμωδίας με τις τρέχουσες σκηνοθεσίες στο θέατρο;
«Αυτό με τον Αριστοφάνη είναι ένα πρόβλημα. Το γέλιο είναι το πιο ρευστό στοιχείο της λογοτεχνίας για έναν πολύ απλό λόγο: επειδή εμείς δεν γελάμε με τα ίδια πράγματα που γελούσαν οι άνθρωποι πριν από 2.000 χρόνια ή και πριν από 100 χρόνια. Οπότε οι σκηνοθέτες προσπαθούν να τον προσαρμόσουν στα σημερινά δεδομένα, να βάλουν μέσα διάφορα σύγχρονα πράγματα για να γελάσει το κοινό, και πάει χαμένη όλη η ουσία. Η ομορφιά του Αριστοφάνη και η δύναμή του είναι η σκληρότητά του. Εχει πολύ σκληρό λόγο. Είναι σαν να σου πετάει πέτρες κανονικά και να σε τραυματίζει».
– Δεν υπάρχουν σήμερα αντίστοιχα λαϊκά θεάματα;
«Εδώ έχουμε άλλη μια μεγάλη παρεξήγηση. Ο Αριστοφάνης δεν ήταν λαϊκό θέαμα. Ο Αριστοφάνης ήταν και διεκδικούσε- και αυτό ήταν από τα βασικά σημεία, πιστεύω, της σύγκρουσής του με τον Σωκράτη- μια θέση στην αθηναϊκή ελίτ με τις κωμωδίες του. Ηθελε να τους πει ότι σε αυτή την τεράστια υπόθεση που λέγεται σοφιστική, η οποία σαρώνει την πολιτική ζωή της Αθήνας πραγματικά, είχε κι εκείνος λόγο. Κι εκεί βλέπεις πάρα πολλά κοινά σημεία με το σήμερα- οι σοφιστές ήταν τα πρώτα μέσα μαζικής επικοινωνίας, δηλαδή στηρίζονταν στις εντυπώσεις. Δεν είναι θέμα ποια είναι η αλήθεια, είναι ποια εντύπωση θα δώσεις. Αρα μπορείς να υποστηρίξεις οτιδήποτε».
ΕΙΝΑΙ ΤΡΕΛΟΙ ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ
Ο δαίμων του Σωκράτη λίγο προτού αποχωρήσει από τα εγκόσμια αφηγείται στον συγγραφέα τα γεγονότα των καιρών εκείνων.Η ιστορία ξεκινάει με τους θεούς,οι οποίοι στέλνουν τον Σωκράτη στην Αθήνα για να την τιμωρήσουν για την αλαζονεία της.Μόλις έχει ξεκινήσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος και ο λιμός σαρώνει όλη την πόλη,μεταξύ των υπολοίπων και τον ίδιο τον Περικλή.Η συνέλευση των θεών λέει: “Αυτοί θα το ξεχάσουν,είναι τρελοί οι Αθηναίοι.Τι να κάνουμε,δεν μπορούμε να τους καταστρέψουμε,τους έχουμε ανάγκη,μας λατρεύουν,μας στέλνουν θυσίες… ”. Πελατειακή σχέση,προς Θεού…Ο Αλκιβιάδης και ο τύραννος Κριτίας θεωρούνται υπεύθυνοι για τη διάλυση της δημοκρατίας και ο Σωκράτης,φίλος και των δύο,μοιάζει αυτομάτως ύποπτος. Κάποιος πρέπει να αποδώσει δικαιοσύνη.Τι ρόλο έχει παίξει στην έκβαση των πραγμάτων ο Αριστοφάνης;».
