Σε όσους δεν πήραν είδηση απ΄ αλλού, προσφέρονται εξ επαφής, ωφέλιμες ελπίζω, πληροφορίες για ένα πολιτιστικό (έμμεσα και πολιτικό) γεγονός, που θα μπορούσε, για λίγο έστω, να μετριάσει την απελπισία μας για το οικονομικό μας χάλι. Ο λόγος για το δεκαήμερο «Διεθνές φεστιβάλ αφήγησης και τεχνών του λόγου», με επίτιτλο «Ηρωες και ηρωίδες», που πραγματοποιήθηκε στην Κοζάνη από τις 9 έως τις 18 Απριλίου. Συντελεστές του: α) το ΔΗΠΕΘΕ της πόλης (πρόεδρος η εγγράμματη Κούλα Καλογερίδου, οικείος και αποτελεσματικός ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Γιάννης Καραχισαρίδης)· β) ο δήμος (ένθερμος συμπαραστάτης ο δήμαρχος Λάζαρος Μαλούτος)· γ) εμπνευσμένος ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ Στέλιος Πελασγός.
Το ίδιο πάντως το γεγονός αποδείχτηκε παραδειγματικό· μακάρι να το πάρουν σοβαρά υπόψη οι πολυάριθμοι φεστιβαλιστές μας. Οι συστατικές πάντως αρετές του θα μπορούσαν να συμψηφιστούν σε τρία κύρια σημεία. Πρόκειται: α) για φεστιβάλ εντοπισμένο στην επαρχία και όχι στην Αθήνα και στα φεστιβαλικά της περίχωρα, ασκημένο στην Κοζάνη, όπου η κατοχυρωμένη ιστορικά λογιοσύνη ευτυχώς συνεχίζεται· β) για φεστιβάλ οργανωμένο με επιμέλεια και φαντασία, πολυθεματικό και πολύτροπο, με στέρεο κορμό και συντονισμένες τις κλαδικές εκδηλώσεις του· γ) για φεστιβάλ διεθνικό, όχι περιορισμένα εθνικό και καθόλου εθνικιστικό.
Ενδεικτικά παραδείγματα: Ιλιάδα και Οδύσσεια (αφηγημένες από ξένους και Ελληνες), αλλά και Διγενής Ακρίτας · παραμύθια κοζανίτικα αλλά και Μαχαμπχαράτα με τα μάτια ενός παιδιού· το αφρικάνικο έπος Μπαμπαρά, αλλά και Καραγκιόζης· διαβολές και αστείες ιστορίες από τον γαλλικό Μεσαίωνα, αλλά και ιστορίες από την Ουαλία, κτλ. Ολα αυτά δοσμένα ως εκφερόμενη αφήγηση. Που σημαίνει ότι ο προφερόμενος λόγος (ασχέτως της αρχικής του μορφής) έγινε εδώ ακροαματική πράξη. Στους καιρούς μας, που τα πρόχειρα, καταιγιστικά θεάματα κοντεύουν να μας κάνουν κουφούς, η ακροαματική αφήγηση μπορεί να αποδειχτεί σωτήρια· εν γνώσει μάλιστα ότι η λογοτεχνία στις αρχές της (ειδικότερα η ποίηση) υπήρξε ρυθμικός και μουσικός λόγος προφερόμενος. Από την άποψη αυτή το φεστιβάλ της Κοζάνης αναδείχθηκε σε έμπρακτο εγκώμιο της ακροαματικής διήγησης και απόλαυσης.
Μίλησα για λογιοσύνη, με γερές ιστορικές ρίζες (για την οποία δικαίως καμαρώνει η Κοζάνη), θησαυρισμένη τόσο στα φροντισμένα μουσεία της όσο και προπαντός στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της και στη Δημοτική Χαρτοθήκη της, που λειτουργούν ως θεματοφύλακες του πρώιμου και ακμαίου νεοελληνικού Διαφωτισμού. Η πρώτη, ιδρυμένη (μαζί με τη Σχολή) το 1645, θεωρείται, και είναι, από τις σπουδαιότερες βιβλιοθήκες στην Ελλάδα, διάσημη για τα πολύτιμα αρχέτυπα και παλαίτυπά της, στα οποία (για να μείνω μόνο στους λεξικογραφικούς θησαυρούς της) συγκαταλέγονται το «Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό» (τυπωμένο στη Βενετία το 1549) και το «Λεξικό της Σούδας» (σε βενετσιάνικη πάλι έκδοση του 1514). Με άρτια συντηρημένο και ταξινομημένο το χειρόγραφο και έντυπο υλικό της, παραμένει η Δημοτική Βιβλιοθήκη καθημερινά επισκέψιμη, διαθέτοντας άνετο αναγνωστήριο και πρόθυμο προσωπικό. Δίδυμη η Δημοτική Χαρτοθήκη στεγάζεται στο παραδοσιακό αρχοντικό του Λασσάνη, εκθέτοντας σπάνιους χάρτες, ανάμεσα στους οποίους εξέχει η ψηφιακή αποτύπωση της περίφημης «Χάρτας» του Ρήγα Βελεστινλή.
Στη διαφωτισμένη αυτή λογιοσύνη ακουμπά και η «πνευματική επιθεώρηση της Κοζάνης», η Παρέμβαση. Εντιμο και θαρραλέο περιοδικό ποιότητας (εκδότης και διευθυντής του ο δόκιμος συγγραφέας Β. Π. Καραγιάννης), έχει φτάσει ήδη στο τεύχος 150, φιλοξενώντας έγκυρα και ερεθιστικά κείμενα, αλλά και αιχμηρά επίκαιρα σχόλια.
Αποκαλυπτική υπήρξε η επίσκεψη της αρχαίας πόλης Αιανής. Είκοσι χιλιόμετρα νοτίως της Κοζάνης, ανήκε η Αιανή στο βασίλειο της Ελιμιώτιδας, το οποίο (μαζί με τα γειτονικά βασίλεια) αποτελούσε την αναγνωρισμένη και από τον Ηρόδοτο Ανω Μακεδονία. Η συστηματική ανασκαφή, που άρχισε το 1983, ανέδειξε εντυπωσιακά σήματα του αρχαίου οικισμού στον λόφο της Μεγάλης Ράχης (με ανοιχτό τον περίκυκλό της ορίζοντα) και στην παράπλευρη Νεκρόπολη, όπου προέκυψαν απίστευτοι σε μέγεθος και κατασκευαστική τεχνική πολλοί κιβωτιόσχημοι τάφοι. Τα διαχρονικά ευρήματα από τα προϊστορικά έως τα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια, εκτεθειμένα και ταξινομημένα τώρα στο υποδειγματικό πλησιόχωρο μουσείο (θεμελιώθηκε το 1992), μαρτυρούν υψηλό βιοτικό και καλλιτεχνικό επίπεδο, και εντάσσουν οριστικά την περιοχή της Αιανής στην πολιτιστική «κοινή» του κεντρικού και νοτιότερου ελληνισμού, μεταθέτοντας το όριο του μυκηναϊκού κόσμου βορειότερα πια από τη Θεσσαλία προς τη Μακεδονία.
Στο μεταξύ ο Μάιος μάς έφτασε, εμπρός βήμα ταχύ.
