«Από την υπέρμετρη αγωνία του, συχνά καθόταν στο έδαφος της καλύβας του και έκλαιγε. Εκείνο το καλοκαίρι,ήταν βαθύτατα αναστατωμένος μέσα του». Ηταν το τελευταίο καλοκαίρι της ζωής του, το καλοκαίρι του 1910, πριν από 100 ακριβώς χρόνια, που ο Μάλερ το βίωσε όπως το περιγράφει η σύζυγός του Αλμα, η οποία ήξερε καλά τι περνούσε ο Μάλερ- άλλωστε η ίδια ήταν κύρια πηγή της δυστυχίας του…
Εκείνο το καλοκαίρι η Αλμα είχε μόλις γνωρίσει έναν άλλο από τους τρεις «μεγάλους» της ζωής της, τον αρχιτέκτονα Βάλτερ Γκρόπιους, ο οποίος θα έπαιρνε λίγο καιρό αργότερα τη θέση του Μάλερ στην καρδιά της… Ο Μάλερ υπέφερε και μη γνωρίζοντας τι άλλο να κάνει, κατέφυγε στις υπηρεσίες της πιο αβανγκάρντ επιστήμης της εποχής του:
της ψυχανάλυσης. Ετσι στις 26 Αυγούστου 1910 βρέθηκε στο Λάιντεν της Ολλανδίας για να συναντήσει τον Ζίγκμουντ Φρόιντ που περνούσε εκεί τις διακοπές του.
Οι δυο τους πήγαν μια πολύωρη βόλτα στη θάλασσα, στο Κάτβικ. Εκείνο το απόγευμα, μετά τη συζήτηση, ο Μάλερ ένιωσε πιο ήρεμος. Ο πατέρας της ψυχανάλυσης είπε στον πατέρα της νέας μουσικής ότι δεν θα έπρεπε να ανησυχεί ούτε για την Αλμα ούτε για την ηλικία του. Ο Μάλερ ένιωσε πιο ήσυχος.
Αλλά πολύ σύντομα όλα αυτά διαψεύστηκαν. Ο Μάλερ κατάλαβε ότι έχανε τελικά την Αλμα, ενώ την επόμενη χρονιά πέθανε, σε ηλικία μόλις 51 ετών…
Οταν ο Μάλερ έφευγε από τη ζωή, ήταν δυστυχισμένος, αν και γνώριζε πολύ καλά ότι ήταν ο σημαντικότερος συνθέτης της εποχής του, όπως γνώριζε ότι είχε δημιουργήσει τη γέφυρα ανάμεσα στη μουσική του παρελθό ντος και σε εκείνη του μέλλοντος. Θρυλείται πως όταν ο Μπραμς διάβασε την παρτιτούρα της Δεύτερης Συμφωνίας του Μάλερ είπε ότι δεν του ήταν δυνατόν να φανταστεί πως θα μπορούσε να γραφτεί τέτοια μουσική… Εκείνο που δεν γνώριζε όμως ο Μάλερ φεύγοντας από τη ζωή ήταν ότι μια μέρα η μουσική του θα ερχόταν και θα παρέμενε πια οριστικά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της παγκόσμιας μουσικής κοινότητας, η οποία εφέτος γιορτάζει και τα 150 χρόνια από τη γέννησή του το 1860. Η αλήθεια όμως είναι ότι το είχε προφητεύσει: «Ο καιρός μου θα έρθει» είχε πει κάποτε…
Ποιος ήταν όμως πραγματικά ο Γκούσταβ Μάλερ; Σε αυτό το βιβλίο του Φλώρου χτίζεται η πιο εναργής και σύνθετη εικόνα της προσωπικότητας και του έργου του Μάλερ που έχει μέχρι στιγμής υπάρξει. Και αυτό δεν είναι ούτε απλό εγχείρημα ούτε μικρό επίτευγμα. Ο Φλώρος σκιαγραφεί έναν άνθρωπο που έζησε πολύ δύσκολα, διαρκώς στα άκρα της ύπαρξης, το ίδιο εκρηκτικά, συγκλονιστικά και οραματικά όπως ακριβώς είναι και η μουσική του. Η ζωή του ήταν μια διαρκής ταραχή, όπως και εκείνων που έζησαν κοντά του. Ωστόσο πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά για κάποιον που οδήγησε τον ρομαντισμό στα όριά του, σχεδόν στην απογείωση και στην αποσύνθεση; Και που η μουσική ύστερα από αυτόν άλλαξε οριστικά, στην ουσία καταργώντας κάθε έννοια «σχολής» ή «ρεύματος» και καταλήγοντας στην πλήρη εξατομίκευση; Που σχεδόν κάθε έργο του υπήρξε ένα άλμα στο μέλλον και οι περισσότεροι μεταγενέστεροι σημαντικοί συνθέτες δήλωσαν οπαδοί του;
Το τίμημα όμως ήταν βαρύτατο. Υπέφερε πολύ, ειδικά τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Χωρίς ποτέ να έχει ξεπεράσει και τον θάνατο της κόρης του, ο Μάλερ, ο οποίος αποκαλούσε τον εαυτό του «θερινό συνθέτη», καθώς έγραφε σχεδόν πάντοτε τα καλοκαίρια, αφού οι υποχρεώσεις του ως αρχιμουσικού καταλάμβαναν τον περισσότερο χρόνο του, βίωσε μια πολύ βαθιά μοναξιά. Στην Ενάτη Συμφωνία και στην ημιτελή Δεκάτη την αποτύπωσε όσο ποτέ στην ιστορία της μουσικής- κάτι που είχε ήδη αρχίσει να κάνει από την Εκτη Συμφωνία, κατά την Αλμα «το πιο προσωπικό του έργο», συμβολίζοντάς τη με τα κουδούνια των προβάτων. Και σε μια φράση που του αποδίδεται την περιέγραψε: «Στην Αυστρία είμαι Βοημός, στη Γερμανία είμαι Αυστριακός και στον κόσμο είμαι εβραίος».
Πεθαίνοντας άφηνε πίσω του την αφέλεια της μπελ επόκ, σε έναν κόσμο που ετοιμαζόταν πια να εισέλθει ταχύτατα στη φρενήρη περιδίνηση δύο παγκοσμίων πολέμων. Η μουσική του, εκφράζοντας την αποδόμηση ενός ολόκληρου πολιτισμού, κατά κάποιον τρόπο, τους είχε προβλέψει.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΛΩΡΟΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΤΙΣ ΑΛΠΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ τον έχει συμπεριλάβει μεταξύ των Χιλίων Μεγάλων Διανοουμένων του κόσμου.Είναι, μεταξύ άλλων,μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών,επίτιμος πρόεδρος της Ενωσης Γκούσταβ Μάλερ του Αμβούργου και ομότιμος καθηγητής της Μουσικολογίας στο πανεπιστήμιο της ίδιας πόλης.Στις 7 Μαρτίου 2010 η Διεθνής Εταιρεία Μάλερ της Βιέννης (Ιnternationale Μahler Gesellschaft) τού απένειμε το Χρυσό Μετάλλιο Μάλερ. Ο Κωνσταντίνος Φλώρος,παιδί της Θεσσαλονίκης του Μεσοπολέμου,γεννήθηκε το 1930 και σπούδασε νομικά στη συμπρωτεύουσα,προτού φύγει για τη Βιέννη όπου σπούδασε στη Μουσική Ακαδημία σύνθεση με τον Αλφρεντ Ουλ και διεύθυνση ορχήστρας με τον Χανς Σβαρόφσκι.Τελικά αφιέρωσε τη ζωή του στη μουσικολογία και εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους μελετητές του Μάλερ αλλά και από τους κορυφαίους ευρωπαίους μουσικολόγους της εποχής μας.Δεν είναι μόνον οι πέντε ήδη «κλασικοί» τόμοι που έχει γράψει για τον Μάλερ,ούτε το τρίτομο έργο του για τον Μπραμς και τα βιβλία του για την «Ηρωική» του Μπετόβεν,για τον Μπρούκνερ ή για τον Τσαϊκόσφκι.Το έργο του Φλώρου,που μετρά ήδη περισσότερα από 30 βιβλία,επεκτάθηκε και στη μουσική μετά τους ρομαντικούς και έφτασε ως τους σύγχρονους συνθέτες με τα βιβλία του για τον Αλμπαν Μπεργκ και τον Γκιόργκι Λίγκετι.Επίσης,ο Φλώρος αποκωδικοποίησε τις αρχαιότερες βυζαντινές και σλαβικές μουσικές σημειογραφίες,απέδειξε τη βυζαντινή προέλευση της σημειογραφίας του γρηγοριανού μέλους και ανέπτυξε μια μέθοδο σημασιολογικής μουσικής ανάλυσης την οποία εφάρμοσε σε πολυάριθμα έργα διαφόρων συνθετών.Ιδιαίτερη βαρύτητα στις έρευνές του έχουν η μουσική του Μεσαίωνα και η μουσική του 18ου, του 19ου και του 20ού αιώνα.Στις πιο σημαντικές εκδόσεις του ανήκουν η τρίτομη Universale Νeumnkunde, καθώς και τα βιβλία Μουσική ως μήνυμα,Ο άνθρωπος, ο έρωτας και η μουσική.
