«Το χαμόγελο της Τζοκόντα» είναι δείγμα ειλικρίνειας. Οταν μια γυναίκα, την ώρα που σας μιλά, παίζει με τις μπούκλες της, μάλλον λέει χοντρά ψέματα! Αν κάποιος θυμώνει για λίγα δευτερόλεπτα και αμέσως μετά «ξεχνάει» τον θυμό του, πιθανόν προσπαθεί να σας παραπλανήσει. Αυτά είναι ορισμένα από τα συμπεράσματα της μελέτης «Τακτικές ανάκρισης, εγκληματολογική ψυχολογία και ανίχνευση ψεύδους» που συνέταξε προ μερικών εβδομάδων ο προϊστάμενος του Τμήματος Δίωξης Ναρκωτικών του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας αντιπλοίαρχος Ανδρέας Θεοφίλου.
Η μελέτη ενός από τους πιo έμπειρους αξιωματικούς σε θέματα ανάκρισης ορίζει τον τρόπο εκμάθησης της «γλώσσας του σώματος» προκειμένου να γίνονται αντιληπτά αλήθειες, ψέματα, νευρικότητα, ανασφάλεια και άλλα συναισθήματα που ίσως διακατέχουν τον συνομιλητή σας. Τυπικά αυτή η ανάλυση της «κινησιολογίας» αφορά ερευνητές και υπόπτους, ανακριτές και ανακρινόμενους. Δηλαδή αναφέρεται και στους τρόπους που ένας αξιωματικός προσπαθεί να εκμαιεύσει την αλήθεια, να εξιχνιάσει μια υπόθεση. Εχει όμως προφανή καθημερινή εφαρμογή αφού η σημειολογία των κινήσεων και αντιδράσεων είναι ακριβώς η ίδια, όταν υπάρχει ένα καθημερινό θέμα συζήτησης και μια προσπάθεια αναζήτησης οποιασδήποτε αλήθειας. Οταν οι μύχιες σκέψεις αποτυπώνονται σε μερικές απροσδιόριστες κινήσεις εκείνου που δέχεται ερωτήσεις…
Ο κ. Θεοφίλου σημειώνει ότι αυτός που αναζητεί την αλήθεια πρέπει να έχει προσαρμοστικότητα, υπομονή, αυτοπεποίθηση, διακριτικότητα, ισχυρή μνήμη, ικανότητα να αντιλαμβάνεται τη λεπτομέρεια, ικανότητα καλού ακροατή, ικανότητα να υποδύεται ρόλους, χρήση της επινοητικότητας και της ευφυΐας του. «Δεν πρέπει να δείχνει καμία ένταση, κανένα δείγμα εκνευρισμού…». Ορίζει μάλιστα ως κριτήρια 105 κινήσεις, βάσει των οποίων αυτός που υποβάλλει μια ερώτηση ή συζητεί με κάποιον άλλον μπορεί να αντιληφθεί τι σκέφτεται και τι νιώθει ο συνομιλητής του. Βασικότερο απ΄ όλα θεωρείται το χαμόγελο και η κίνηση των χεριών.
Οπως αναφέρει ο κ. Θεοφίλου, «το χαμόγελο είναι η πλέον παραπλανητική έκφραση. Οι περισσότεροι ψεύτες χαμογελούν για να καλύψουν τη δυσάρεστη ατμόσφαιρα. Οταν όμως μείνουν μόνοι τους, οι περισσότεροι ψευδόμενοι σταματούν να χαμογελούν και εκδηλώνουν εντάσεις και ανησυχία, ενώ τα ειλικρινή άτομα διατηρούν το “χαμόγελο της Τζοκόντα” και είναι χαρούμενοι. Στο πραγματικό χαμόγελο συνήθως φαίνεται και η άνω και κάτω οδοντοστοιχία, τα μάγουλα σηκώνονται και δημιουργούνται ρυτίδες γύρω από τα μάτια. Στο προσποιητό χαμόγελο φαίνεται μόνο η άνω οδοντοστοιχία. Οταν κάποιος “καταπίνει” τα χείλη, νιώθει ότι είναι έτοιμος να πει κάτι σοβαρό, να ομολογήσει. Καταπίνοντας τα χείλη του, προσπαθεί να το αποτρέψει. Οταν δε τα χείλη του στεγνώνουν, είναι δείγμα νευρικότητας και πιθανού ψεύδους…».
Επιπλέον στη μελέτη αναλύεται και αποκρυπτογραφείται η κίνηση των χεριών. Οπως αναφέρεται, «γενικά ένα άτομο με αυτοπεποίθηση, σίγουρο για τον εαυτό του, χρησιμοποιεί με άνεση τα χέρια του για να δώσει έμφαση στα λόγια του και αποφεύγει να αγγίζει το πρόσωπο ή το κεφάλι του, χειρονομίες που προδίδουν αβεβαιότητα…».
