Πιστεύουν στον ανθρωπιστικό χαρακτήρα της αρχιτεκτονικής αλλά και στην ανατροπή όλων των στερεοτύπων. Το καλλιτεχνικό σουηδικό δίδυμο ξέρει να χαράσσει νέους δρόμους, γι’ αυτό και ξεχωρίζει.
Ρίχνει ψιλόβροχο στη Στοκχόλμη και μια ενοχλητική υγρασία διαπερνά το κορμί μου ως το κόκαλο. Eδώ δεν υπάρχουν λιμνούλες νερού στους δρόμους. Δεν στάζουν τα μπαλκόνια ενοχλητικά. Τα πεζοδρόμια είναι άχρωμα, όπως και τα κτίρια σε αυτή την πλευρά της πόλης, στο Σόντερμαλμ. Λίγο πριν από τις 10 το πρωί τα βήματά μου με οδηγούν στα γραφεία των αρχιτεκτόνων Tham & Videgard Hansson για το προγραμματισμένο μας ραντεβού.
Από το 1999 που ίδρυσαν την εταιρεία τους, ο 40χρονος σήμερα Bolle Tham και ο 42χρονος Martin Videgard επικεντρώθηκαν στην αρχιτεκτονική και στο ντιζάιν, από τον αρχικό σχεδιασμό ως τις λεπτομέρειες των εσωτερικών χώρων. Επιμελούνται τα πάντα, από τα υλικά και τις βιοκλιματικές, μη ενεργοβόρες προδιαγραφές ενός κτιρίου ως τις εικαστικές παρεμβάσεις σε έναν χώρο. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο συνεργάζονται με τους κορυφαίους δημιουργούς κάθε είδους. Η συνοικία όπου βρίσκεται το γραφείο τους δεν είναι υπερμοντέρνα όπως ίσως θα φανταζόταν κάποιος για τη θέση του «αρχηγείου» ενός από τα πιο φημισμένα αρχιτεκτονικά και σχεδιαστικά γραφεία της Ευρώπης. Μοιάζει περισσότερο με φοιτητική γειτονιά, όμως απόλυτα ταιριαστή με τη διαφάνεια της πρόσοψης των γραφείων τους, όπου η μεγάλη τζαμαρία αφήνει εκτεθειμένους στα βλέμματα των περαστικών τους εσωτερικούς χώρους. Οι συνεργάτες φορούν είτε ανατομικά, ορθοπεδικά παντοφλάκια είτε τις κάλτσες τους.
Η χειραψία του Bolle είναι θερμή. Δείχνει ανακουφισμένος με την ακρίβεια της άφιξής μου. «Δεν χρειάζεται να βγάλεις τα παπούτσια σου» είναι η πρώτη του κουβέντα. Κανείς άλλος δεν έχει σηκώσει το βλέμμα από την οθόνη του υπολογιστή του. «Βρισκόμαστε στα μέσα της προετοιμασίας κάποιου project για έναν ιδιώτη…» εξηγεί καθώς με οδηγεί σε μια πράσινη μικρή αίθουσα όπου βρίσκεται και ο συνεργάτης του, φωτισμένη μόνο με δύο λάμπες φθορίου στην οροφή. Κλειστοφοβική κάπως, μα τι άλλο χρειάζεται για έναν καφέ και λίγες κουβέντες εν μέσω δημιουργικού οργασμού;
Η γνωριμία μου με το δίδυμο έγινε το περασμένο φθινόπωρο σε μια διάλεξή τους στο Μουσείο Μπενάκη. Είχα εντυπωσιαστεί από την ποικιλία και τη διαφορετικότητα των κατασκευών τους. «Διασκεδάζουμε πολύ όταν μπαίνουμε σε ένα σπίτι με σκοπό είτε να το σχεδιάσουμε εσωτερικά είτε να το αναπλάσουμε…» φανερώνει ο Martin Videgard, απαντώντας στη συνέχεια στην ερώτησή μου αν νιώθουν πιο πολύ καλλιτέχνες ή τεχνοκράτες: «Γνωρίζουμε τον πελάτη, κάνουμε αυτοψία και προτείνουμε. Η αρχική ιδέα του σχεδιασμού βασίζεται στο πρακτικό κομμάτι, μετά έρχεται και η καλλιτεχνική πινελιά». Και συμπληρώνουν μειδιώντας: «Συνήθως στην πορεία πείθουμε τους πελάτες μας να βάλουν το χέρι πιο βαθιά στην τσέπη… Τα πράγματα βέβαια είναι κάπως διαφορετικά όταν πρόκειται για μεγάλα δημόσια κτίρια». Από την αρχή της συνεργασίας τους είχαν στόχο να αφήσουν το στίγμα τους. H υψηλού επιπέδου αρχιτεκτονική τους σε συνδυασμό με τη μοναδικότητα κάθε πελάτη, τις ιδιαιτερότητες του τοπίου και τις ειδικές συνθήκες κάθε μελέτης τούς δικαίωσαν. «Εχουμε περάσει ήδη τα 40 και θέλουμε η γενιά μας να είναι αυτή που θα αλλάξει κάποια στερεότυπα» εξηγούν.
Στα δέκα χρόνια λειτουργίας του, το γραφείο των Tham & Videgard αριθμεί πολλές διακρίσεις. Εχουν πάρει βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς και επαίνους για τις πειραματικές-πρωτοποριακές μελέτες κατοικιών και εσωτερικών χώρων. Το 2005 κέρδισαν διεθνή διαγωνισμό για το Μουσείο Τέχνης του Καλμάρ στη Νοτιοανατολική Σουηδία – μια νίκη την οποία οι ίδιοι χαρακτηρίζουν ορόσημο της ως τώρα καριέρας τους –, το 2007 βραβεύτηκαν για τη νέα Αρχιτεκτονική Σχολή του Βασιλικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Στοκχόλμης, ενώ το 2008 κατέκτησαν το βραβείο Kasher Salin για το καλύτερο νέο αρχιτεκτονικό έργο στη Σουηδία. Τέλος, το 2009 ήταν στους φιναλίστ για το βραβείο Mies van der Rohe. Αυτόν τον καιρό ολοκληρώνουν το νέο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Μάλμοε της Σουηδίας.«Εχουμε project σε εξέλιξη στην Κίνα και στο Μεξικό. Επίσης συμμετέχουμε μαζί με άλλους διεθνείς αρχιτέκτονες στην κατασκευή των “Eκατό κατοικιών”, στη Μογγολία, ένα φιλόδοξο σχέδιο το οποίο συντονίζουν οι Herzog & de Meuron. Και έρχονται ακόμη πολλά» σημειώνει ο Bolle. Μια αρχιτεκτονική που οι ίδιοι χαρακτηρίζουν «διεθνοποιημένη παραδοσιακή». Τα σχέδια και οι προτάσεις τους υπόκεινται βέβαια στους κανόνες δόμησης της εκάστοτε περιοχής, αλλά πάντα προσπαθούν να βγάζουν «ζουμί» και από τις πιο μικρές λεπτομέρειες.
Στις κατασκευές τους χρησιμοποιούν πολύ το ξύλο – όπως στο Μουσείο Τέχνης του Καλμάρ –, υλικό με το οποίο κατά παράδοση φτιάχνουν τα σπίτια τους οι γηγενείς. «Υπάρχει μεγάλη παραγωγή ξύλου στη Σουηδία και στη Σκανδιναβία γενικότερα. Δεν υπάρχει πρόβλημα με τη χρήση του και θεωρείται ένα από τα πλέον οικολογικά υλικά» λένε. Ο χρόνος πιέζει και η συζήτηση στρέφεται γύρω από το φως και τη χρήση του, καθώς η Σουηδία δεν φημίζεται για την ηλιοφάνειά της: «Το γυαλί άρχισε να χρησιμοποιείται περισσότερο στη σουηδική αρχιτεκτονική μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973, αλλά δεν κυριαρχεί» σημειώνει ο Bolle. «Αν και ως λαός δεν θέλουμε να κρυβόμαστε μέσα σε τέσσερις τοίχους, φανταστείτε ότι σε μια χώρα όπου νυχτώνει νωρίς το μόνο που βλέπεις επάνω στις γυάλινες επιφάνειες είναι το είδωλό σου και το είδωλο του χώρου στον οποίο βρίσκεσαι». Κάτι σαν βαρετό νυχτερινό ταξίδι με Intercity, σκέφτομαι, ένας διπλασιασμός της πραγματικότητας.
Ανάμεσα στις όλο και πιο συχνές διακοπές από συνεργάτες τους, καθώς η ώρα περνά, δεν μπορώ να μη ρωτήσω πώς τους φάνηκε η Αθήνα και τι θα άλλαζαν σε αυτή. Η απάντησή τους ήταν αυθόρμητη: «Μετά τη διάλεξη στο Μουσείο Μπενάκη, μας πήγαν σε ένα μπαρ στο Μεταξουργείο. Από τη μεγάλη τζαμαρία του φαινόταν ένα νεοκλασικό με την επιγραφή “Πωλείται”. Ρωτήσαμε για την τιμή του κτιρίου και μόλις ακούσαμε το νούμερο σκεφτήκαμε ότι στη Στοκχόλμη θα ήταν ευκαιρία και θα αξιοποιούνταν άμεσα. Αυτό θα αλλάζαμε λοιπόν στην Αθήνα, θα αξιοποιούσαμε τα δεκάδες υπέροχα κτίρια που δυστυχώς μένουν παρατημένα».
Από τις εκδόσεις Arvinius Forlag κυκλοφόρησε πρόσφατα το λεύκωμα «Tham & Videgard Arkitekter».
Για πληροφορίες επισκεφθείτε το www.tvark.se
Δημοσιεύθηκε στο BHMΑDECO, τεύχος 30, σελ. 38-42, Μάρτιος 2010.
