ΣΤΑ ΤΕΛΗ του 18ου αιώνα ο Ρήγας Φεραίος, ο Βελεστινλής, βρισκόταν στο απόγειο της επαναστατικής του έξαρσης με στόχο τον ξεσηκωμό για την ελευθερία των λαών της Βαλκανικής και την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Καλή η ευκαιρία για να απευθυνθεί στους Ελληνες και να τους μιλήσει για τη διαχρονική ιστορική συνάφειά τους με τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ετσι ο μεγαλομάρτυρας της ελευθερίας στον πρόλογο της μετάφρασης που έκανε στο έμμετρο αρχαιοελληνικής έμπνευσης δράμα του αβά Μεταστάσιο (1698-1792) ενσωματώνει μια λαϊκή και ευνόητα προσιτή παρότρυνση για τη συνάφεια των συγχρόνων τότε Ελλήνων με τους αρχαίους προγόνους τους μέσω των Ολυμπιακών Αγώνων.
ΠΡΟΣΓΕΙΩΜΕΝΟΣ στην απλούστευση της επικοινωνίας, ο Ρήγας δεν χρησιμοποιεί μεγαλόσχημα φραστικά σχήματα αλλά προσφεύγει στην υπόμνηση κατ΄ αντανάκλαση των δεδομένων της εποχής. Ετσι γράφει για το μεγαλείο των Ολυμπιακών Αγώνων τους οποίους προσγειώνει στο τώρα με το ότι «Ολυμπιακοί Αγώνες λέγονται τα “παιχνίδια” ταύτα: δρόμος, πάλη, δίσκος, παγκράτιο και πυγμή». Προσθέτει και τον «δίαυλο». Και όχι μόνο περιορίζεται στην υπόμνηση αλλά προχωρεί μεθοδικά στην εμφύτευση του ξεχασμένου αρχαίου κλέους στο σήμερα. Μάλιστα, για να υπογραμμίσει τον συνδετικό κρίκο σε ανάπτυγμα χρόνου 25 αιώνων, προσθέτει ότι «εκ των παιγνίων τούτων των Ολυμπιακών Αγώνων ο δρόμος, το άλμα, η πάλη και το παγκράτιον παίζονται μέχρι την σήμερον εις την Θεσσαλίαν και όλη την Ελλάδα». Τουτέστιν Ελληνες, τώρα στα τέλη του 18ου αιώνα, είστε απόγονοι εκείνων που ίδρυσαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΩΣ, προσφεύγει στα της εποχής για να προσδιορίσει και τον γεωγραφικό χώρο όπου τελούνταν τα «παίγνια» των Ολυμπιακών Αγώνων. «Οι αγώνες επανηγυρίζοντο από τους προπάτορές μας εις την πόλιν Ολυμπίαν- λέγεται, σήμερον, Σταυρός- κειμένην εις τας όχθας του ποταμού Αλφειού· ήτοι, Ρουφιάς σήμερον· εις την τοπαρχίαν της Ηλιδος, εις τον Μωρέαν».
ΦΑΝΕΡΟ ότι ο Ρήγας στα προλεγόμενά του στη μεταφρασμένη έκδοση του βιβλίου του αβά Μεταστάσιο «Τα Ολύμπια», λίαν εφευρετικός στο να αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές των υπόδουλων συμπατριωτών του και να διεγείρει το ενδιαφέρον τους για τον μεγάλο σκοπό, την ελευθερία του Γένους, αξιοποιεί το χαμένο στον χρόνο κοσμοϊστορικό γεγονός, τους Ολυμπιακούς. Προς ενίσχυση της παρότρυνσής του παραπέμπει τον αναγνώστη και στην περίφημη «Χάρτα» του. «Η σκηνή του δράματος του έργου “Ολύμπια” του αβά Μεταστάσιο υποτίθεται (ότι διαδραματίζεται) εις τας πεδιάδας της Ηλιδος, εγγύς της πόλεως Ολυμπία, προς τας όχθας του ποταμού Αλφειού. Διά να εννοήση ο αναγνώστης το παρόν δράμα, να θεωρήσει (“αριθμός 9”) την επιπεδογραφίαν της Ολυμπίας που έχω εις την “Χάρταν” μου, ομοίως δε ο αριθμός “5” την αυτήν λεγομένων τώρα Σταυρός και εις Ηλιδα- Καλοσκόπι, κειμένας αμφοτέρας εις τον Μωρέαν».
ΣΑΦΕΣΤΑΤΗ η πρόθεση οι αναγνώστες να μην περιορισθούν στην απόλαυση μιας δαιδαλώδους αρχαιοπρεπούς ιστορικής και ερωτικής περιπέτειας αλλά να ωθηθούν και σε ψυχολογική προθέρμανση εθνικής αυτογνωσίας με αυτό το ταξίδι στο απώτατο χθες. (Να υπενθυμίσουμε ότι το έργο του Μεταστάσιο, που πριν από τη μετάφραση του Ρήγα στα ελληνικά έγινε λιμπρέτο και όπερα στη Βιέννη του 1734 ως «L΄ Οlympiade» από τον σπουδαίο μουσουργό- «Τέσσερις Εποχές»- Βιβάλντι, ερμηνεύθηκε στον Βόλο στο πλαίσιο των εξωαθλητικών πολιτιστικών εκδηλώσεων της «Αθήνας 2004».) Καταληκτικά ο Ρήγας χρησιμοποίησε τον συγγραφικό απόηχο ενός αβά ως ένα ακόμη όχημα στον μακρύ και αιματοβαμμένο δρόμο προς την εθνεγερσία και την ελευθερία. Στη μεταφρασμένη από τον Ρήγα έκδοση το έργο του Μεταστάσιο αναφέρεται ως «Τα Ολύμπια».
