O πρόεδρος Ομπάμα μαθαίνει με ενδιαφέρον ότι η Ευρώπη διαθέτει πλέον έναν αριθμό τηλεφώνου. Του είπαν ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση διόρισε έναν πρόεδρο, ονόματι Χέρμαν βαν Ρομπάι, από το Βέλγιο, και του έδωσαν μια τηλεφωνική γραμμή που λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο.
Ετσι ο Ομπάμα αποφασίζει να πάρει την Ευρώπη στο τηλέφωνο. Ο Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος κάποτε είχε αναρωτηθεί ποιο νούμερο έπρεπε να καλέσει για να μιλήσει με την Ευρώπη, θα ικανοποιήσει επιτέλους την περιέργειά του. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ όμως ξεχνάει τη διαφορά της ώρας και έτσι του απαντά ο αυτόματος τηλεφωνητής:
«Καλησπέρα, έχετε καλέσει την Ευρωπαϊκή Ενωση, σας ομιλεί ο Χέρμαν βαν Ρομπάι. Είμαστε κλειστά απόψε. Παρακαλώ επιλέξτε μια από τις παρακάτω επιλογές:Πιέστε το 1 για να ακούσετε τη γαλλική άποψη, το 2 για τη γερμανική, το 3 για τη βρετανική, το 4 για την πολωνική, το 5 για την ιταλική, το 6 για τη ρουμανική…».
Ο Ομπάμα κλείνει το τηλέφωνο απογοητευμένος.
Αυτή τη φανταστική μικρή ιστορία διηγήθηκε ο φινλανδός υπουργός Εξωτερικών Αλεξάντερ Στουμπ, κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης που έγινε στο Ελσίνκι την προηγούμενη εβδομάδα για το μέλλον του ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ πρόκειται να ορίσει το νέο στρατηγικό του δόγμα εφέτος και επιθυμεί να συνεργαστεί στενότερα με την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά φυσικά θα βοηθούσε αν η Ευρώπη προσδιόριζε πρώτα τις στρατηγικές της προτεραιότητες.
Η προεδρία Ομπάμα υπήρξε ένα σοκ για την Ευρώπη. Βασικά, ο Ομπάμα δεν είναι ατλαντιστής. Πέρασε μερικά από τα παιδικά του χρόνια στην Ινδονησία και κάποια στη Χαβάη, που είναι πολύ μακριά από την Ευρώπη, ακόμη και από την Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ. «Ο Ομπάμα ανήκει στον μεταδυτικό κόσμο» εκτιμά ο Κονστάντζε Στελτσενμίλερ του αμερικανικού German Μarshal Fund, υπερκομματικού ινστιτούτου που προωθεί τη μεγαλύτερη κατανόηση και συνεργασία μεταξύ Βόρειας Αμερικής και Ευρώπης.
Οι μεγάλοι αγώνες του Ψυχρού Πολέμου, που σημάδεψαν την ιστορία των ΗΠΑ και της Ευρώπης, δεν σημάδεψαν τον Ομπάμα, του οποίου το πνεύμα και οι προτεραιότητες διαμορφώθηκαν από την παγκοσμιοποίηση και του οποίου τα συναισθήματα συνδέονται περισσότερο με τον Ειρηνικό και την Αφρική. Ο Ομπάμα εκφώνησε έναν ωραίο λόγο σε μια ακτή της Νορμανδίας, αλλά είναι πιθανότατα ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ στον οποίο η συμμαχική απόβαση είναι συναισθηματικά ξένη.
Οι Ευρωπαίοι χρειάστηκαν λίγο καιρό για να συνειδητοποιήσουν αυτές τις αλήθειες. Λόγω της μεγάλης απέχθειας που έτρεφαν για τον πρόεδρο Τζορτζ Μπους, έβλεπαν στην αρχή τον Ομπάμα σαν σωτήρα που θα αποκαθιστούσε τις σχέσεις ΗΠΑ – Ευρώπης.
Σιγά σιγά όμως, ο ένας μετά τον άλλον, οι ευρωπαίοι ηγέτες έχουν δυσαρεστηθεί από την ψυχρότητα και την απόσταση στην οποία τους κρατά ο αμερικανός πρόεδρος.
Στην πραγματικότητα ο Ομπάμα είναι ένας γνήσιος ρεαλιστής. Θέλει τη βοήθεια της Ευρώπης, ειδικά στο Αφγανιστάν, αλλά δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο όραμα ατλαντισμού, και βλέπει ως πιο πιεστικές στρατηγικές προτεραιότητες τις σχέσεις με την Κίνα, την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και τη Ρωσία.
Απομένει να δούμε πώς θα απαντήσουν οι Αμερικανοί στη νηφαλιότητα μιας εξωτερικής πολιτικής που είναι φτωχή σε εμπνευσμένη επεκτατική ρητορική και πλούσια σε ρεαλισμό. Εν τω μεταξύ οι Ευρωπαίοι αναρωτιούνται τι τους κτύπησε. Την κατάσταση συνοψίζουν πολύ καλά οι Τζέρεμι Σαπίρο και Νικ Γουίτνεϊ σε μια έκθεση για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Εξωτερικών Σχέσεων που περιγράφει τη συμπεριφορά των Ευρωπαίων προς τις ΗΠΑ ως «βασικώς νηπιακή και φετιχιστική». Με αυτό εννοούν ότι ο τρόπος με τον οποίο οι ευρωπαϊκές χώρες υφίστανται μια ιδεοληπτική εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες (ακόμη και αν της ασκούν κριτική) τις εμποδίζει να διαμορφώσουν ισχυρές θέσεις στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
«Η Αμερική επιθυμεί να είναι εταίρος της Ευρώπης, όχι αφεντικό της, αλλά δεν μπορεί να βοηθήσει ώστε να αποβάλει η Ευρώπη το πελατειακό καθεστώς της» έγραψαν, προσθέτοντας ότι «μια ασυνάρτητη και αναποτελεσματική συνένωση ευρωπαϊκών κρατών θα περιθωριοποιείται όλο και περισσότερο».
Εγώ θα έλεγα ότι η Κίνα κερδίζει μεγαλύτερο σεβασμό από τον Ομπάμα για την ξεκάθαρη, έστω και συγκρουσιακή, αίσθηση της στρατηγικής κατεύθυνσης που φαίνεται να διαθέτει, σε αντίθεση με την Ευρώπη. Η Ευρώπη χρειάζεται να ξεπεράσει την Αμερική για να ανακαλύψει τον εαυτό της. Αυτή η ανακάλυψη μπορεί να αποδειχθεί η βάση για να προωθηθούν ισχυροί δεσμοί με τις ΗΠΑ. Για να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα του Μπαλού στο «Βιβλίο της Ζούγκλας», ο παλαιός υπερατλαντικός κόσμος «έφυγε άνθρωπε, πραγματικά έφυγε». Για να αποκτήσει η Συνθήκη της Λισαβόνας κάποιο νόημα και ο Βαν Ρομπάι να αναδειχθεί σε κάτι περισσότερο από έναν ευχάριστο ηγέτη, η Ευρωπαϊκή Ενωση χρειάζεται να αναπτύξει σαφή στρατηγική απέναντι στην Κίνα, στη Ρωσία, στη Μέση Ανατολή και στο Αφγανιστάν, καθώς και για την ενεργειακή ασφάλεια, για να αναφέρουμε μόνο πέντε ζητήματα για τα οποία φαίνεται να μη διαθέτει ενιαία θέση.
