Η φωτογραφία επί έναν και πλέον μήνα μετά τη δημοσίευσή της στο περιοδικό Εsquireέκανε τον γύρο του κόσμου, προτού αποσυρθεί έπειτα από τις έντονες διαμαρτυρίες που εκφράστηκαν στις ΗΠΑ: Τραβήχτηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, 9.45 το πρωί (τοπική ώρα Νέας Υόρκης). Μόλις πριν από λίγο είχαν χτυπηθεί οι δύο ουρανοξύστες του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου από τα αεροπλάνα που πιλοτάριζαν οι τρομοκράτες τής Αλ Κάιντα. Στη φωτογραφία από τον φλεγόμενο βόρειο Πύργο ένας άνδρας βουτάει στο κενό με το κεφάλι κάτω. Το πραγματικό του όνομα, παρά τις έρευνες, δεν μαθεύτηκε ποτέ. Αλλωστε 200 άτομα βούτηξαν τότε στο κενό. Τη φωτογραφία τράβηξε ο Ρίτσαρντ Ντριού και ο άνθρωπος εκείνος, ο παρά τη θέλησή του αυτοκτόνος, ονομάστηκε Falling Μan (Ανθρωπος σε πτώση). Αυτό το όνομα έδωσε ο Ντον ΝτεΛίλλο στο προτελευταίο του μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε πρόσφατα από την Εστία.
Στάχτες θανάτου, συντρίμμια ζωής
Πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος είναι ο Κιθ που εργάζεται στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου. Την 11η Σεπτεμβρίου καταφέρνει να βγει λίγο προτού καταρρεύσουν οι δύο ουρανοξύστες με τα ρούχα του γεμάτα στάχτη, σκόνες και αίματα. Στον δρόμο οι περίοικοι τρέχουν αλλόφρονες να προστατευθούν, ενώ πιο μακριά οι περαστικοί φαίνονται σαν να μην έχουν συνειδητοποιήσει τι έχει συμβεί. Η πρώτη σκέψη του Κιθ είναι να πάει να συναντήσει τη γυναίκα του Λιαν, με την οποία έχει χωρίσει, και τον γιο του Τζάστιν. Η τραγωδία τον φέρνει ξανά κοντά της, αυτό όμως είναι φαινομενικό. Στην πραγματικότητα η σκέψη να επανασυνδεθεί μαζί της λειτουργεί ως αντίδοτο στη μοναξιά και στον φόβο που προκαλούν πάντα μια μεγάλη καταστροφή και τα ψυχολογικά της επακόλουθα. Στην ιστορία εισέρχονται και άλλοι χαρακτήρες. Η διανοουμένη μητέρα της Λιαν, ονόματι Νίνα, και ο εραστής της Μάρτιν, ο οποίος ασχολείται με αγοραπωλησίες έργων τέχνης και ως εκ τούτου ταξιδεύει συχνά. Οταν ήταν νέος είχε κι εκείνος περάσει από τους τρομοκρατικούς κύκλους (της Δύσης ωστόσο). Η Λιαν ασχολείται με μια ομάδα ασθενών που πάσχουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ στο πρώιμο στάδιό της και οι σχετικές σελίδες που αφιερώνει επ΄ αυτού ο ΝτεΛίλλο είναι από τις ωραιότερες του μυθιστορήματός του. Οσο για τον γιο του- όπως και για τα παιδιά γενικώς- το γεγονός μοιάζει σαν μέρος της εικονικής πραγματικότητας μέσω της οποίας «κατανοούν» τον πραγματικό κόσμο. Γι΄ αυτό και κοιτάζουν τον ουρανό περιμένοντας να εμφανιστούν και άλλα αεροπλάνα, σαν κι αυτά που χτύπησαν τους Δίδυμους Πύργους.
Ο ΝτεΛίλλο δεν μπαίνει εδώ στον πειρασμό- σε αντίθεση με την πάγια τακτική του- να εισαγάγει πραγματικά πρόσωπα στην αφήγηση. Ακόμη και ο Μοχάμεντ Ατα (αυτός που πιλοτάριζε το αεροπλάνο το οποίο χτύπησε τον βόρειο Πύργο) περνάει σαν σκιά ανάμεσα στις σελίδες του μυθιστορήματος. Υπάρχουν βέβαια δύο άλλοι μουσουλμάνοι, ο Αμίρ και ο Χαμάντ, που μισούν τις ΗΠΑ, την «ασεβή» αυτοκρατορία, την υλιστική και κοσμική κοινωνία με την αχαλίνωτη δύναμη. Και υπάρχει, ακόμη, ο καλλιτέχνης Ντέιβιντ Τζιάνακ, ο οποίος δίνει παραστάσεις σε ποικίλα κτίρια της Νέας Υόρκης, όπου κατά μίμηση του ανθρώπου ο οποίος πέφτει στη φωτογραφία του Ντριού την 11η Σεπτεμβρίου από τον βόρειο ουρανοξύστη των Δίδυμων Πύργων πέφτει κι αυτός δεμένος με ιμάντα. Οσο για τον Κιθ και τη Λιαν, η επανασύνδεση δεν τους φέρνει κοντά τον έναν στον άλλον. Ζουν μαζί αλλά είναι δύο μοναχικοί κόσμοι που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Τους χωρίζουν τα ερείπια. Τα πραγματικά (τα συντρίμμια των Δίδυμων Πύργων) και τα ψυχολογικά, που εξακολουθούν να υπάρχουν ανάμεσά τους.
Ο συγγραφέας τούΜάο ΙΙαποφάσισε να δώσει τη δική του μυθιστορηματική εκδοχή όχι μόνο για τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου αλλά- και κατ΄ εξοχήν- για τη ζωή των ανθρώπων σε μια μεγαλούπολη όπως η Νέα Υόρκη τού πριν και του μετά το τρομοκρατικό χτύπημα, για το εκρηκτικό μείγμα φόβου και απειλής που δηλητηριάζει τον αέρα.
ΟΑνθρωπος σε πτώσηείναι το δεύτερο σημαντικό επίτευγμα του ΝτεΛίλλο μετά το αριστούργημά τουΥπόγειος κόσμος(το τρομερό αντι-έπος ή η μαύρη κωμωδία του Ψυχρού Πολέμου) που προστίθεται στα άλλα σπουδαία μυθιστορήματά του: ταΟνόματα (η δράση του οποίου εκτυλίσσεται στην Ελλάδα, όπου ο ΝτεΛίλλο έζησε παλαιότερα για μεγάλο διάστημα), τον Λευκό θόρυβο, τονΖυγό(με θέμα τις μυστικές υπηρεσίες και τη δολοφονία του Τζον Κένεντι) και τοΜάο ΙΙπου ανοίγει με μια γιγαντιαία φιέστα όπου ο αιδεσιμότατος Σαν Μιουνγκ Μουν παντρεύει 6.500 ζευγάρια στο γήπεδο των Υankees στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης, για να καταλήξει στο δαντικό τοπίο θανάτου της Βηρυτού κατά τη διάρκεια του εξοντωτικού και μακροχρόνιου εμφυλίου πολέμου.
ΟΑνθρωπος σε πτώσηπαραπέμπει και στοΜάο ΙΙκαι στονΥπόγειο κόσμο . Στο μεν πρώτο γιατί στην καρδιά του μύθου του βρίσκεται η τρομοκρατία και στο δεύτερο επειδή η πτώση από τους Δίδυμους Πύργους λειτουργεί ως κοσμική μεταφορά της πτώσης στον άλλο κόσμο, την αόρατη επικράτεια του παγκόσμιου τρόμου που είναι μια εκδοχή του βασιλείου των νεκρών. Ποιο είναι λοιπόν το πλανητικό γνώρισμα του 21ου αιώνα; Ο φόβος, όπως και κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, που υπήρξε το αγαπημένο θέμα των λαϊκών καλλιτεχνών του δρόμου. Γι΄ αυτό και ο ΝτεΛίλλο εισάγει στο βιβλίο του έναν φανταστικό ήρωα, έναν άνθρωπο σε πτώση, με άλλα λόγια έναν σύγχρονο σαλτιμπάγκο ο οποίος περιφέρεται στη Νέα Υόρκη δίνοντας παραστάσεις που μιμούνται την πτώση του ανθρώπου της φωτογραφίας στον βόρειο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου.
ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΕΤΡΑΔΑ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ
ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΟΡΦΕΣ της σύγχρονης αμερικανικής κριτικής,ο Χάρολντ Μπλουμ,κατατάσσει τον ΝτεΛίλλο στους τέσσερις σημαντικότερους ζώντες αμερικανούς πεζογράφους,μαζί με τον Φίλιπ Ροθ, τον Κόρμακ Μακάρθι και τον Τόμας Πίντσον.Ο 74χρονος συγγραφέας είναι από τις διακριτικότερες φυσιογνωμίες της λογοτεχνίας στον Νέο Κόσμο.Αποφεύγει τις συχνές δημόσιες εμφανίσεις και είναι ιδιαίτερα φειδωλός σε δηλώσεις που αφορούν τις προθέσεις,τους στόχους ή τα σχέδιά του.Μολονότι παραγωγικός από τα νιάτα του ακόμη,γνώρισε την επιτυχία σχετικά αργά, μόλις το 1985, με τον Λευκό θόρυβο, 14 χρόνια μετά την έκδοση του πρώτου του μυθιστορήματος Αmericana. Με την τεράστια παγκόσμια επιτυχία που γνώρισε ο Υπόγειος κόσμος το 1997 πέρασε στην κατηγορία των κορυφαίων, αλλά,ενώ όλος ο κόσμος περίμενε ότι στη συνέχεια θα έγραφε ένα έργο στο ίδιο κλίμα και με το ίδιο εύρος,εξέδωσε δύο μικρά σχετικά βιβλία: τη νουβέλαΟι χρόνοι του σώματος – όπως έχει μεταφερθεί στα ελληνικά το πρωτότυπο The Βody Αrtist (2001)- και το μυθιστόρημα Κοσμόπολις(2003),τα οποία η κριτική και το κοινό υποδέχθηκαν με πολλές επιφυλάξεις. Στο τελευταίο του βιβλίοΡoint Οmega (Σημείο Ωμέγα)ο ΝτεΛίλλο μπαίνει βαθιά στο υπαρξιακό πεδίο της ζωής και του θανάτου.Η δράση εκτυλίσσεται στην έρημο- μια έρημο της ψυχής,μια έκφραση της αντικοινωνίας που τον φέρνει κοντά στην παλιά ευρωπαϊκή πρωτοπορία,τον Μπέκετ και τον Αλέν Ρομπ Γκριγέ λ.χ. Και αυτό βεβαίως με τον γνωστό του έμμεσο τρόπο και την άκρως ποιητική του γραφή που παραπέμπει στην πάλαι ποτέ σοβιετική πρωτοπορία του Μεσοπολέμου. Αλλωστε, η αφηγηματική τεχνική του ΝτεΛίλλο θυμίζει σε πολλά το διανοητικό μοντάζ του Αϊζενστάιν. Η ποιητική του φακού έχει επηρεάσει αυτόν τον συγγραφέα- αλλά δημιουργικά,δεν γράφει δηλαδή «κινηματογραφικά» εναλλάσσοντας πλάνα.Δημιουργεί ενότητες αξιοποιώντας ταυχρόνως το παράλληλο μοντάζ με έναν τρόπο εντελώς ιδιότυπο και με μια γλώσσα εξαιρετικής ακρίβειας. Η μετάφραση του Ανθρωπος σε πτώση της Εφης Φρυδά είναι ιδιαίτερα προσεγμένη- και σε ωραία ελληνικά.
