H ιταλίδα σχεδιάστρια που για 37 χρόνια ελίσσεται με άνεση ανάμεσα στο ρετρό, στο μοντέρνο και στην πολυτέλεια μας μιλάει για την ανεπιτήδευτη άνεση που χαρακτηρίζει τη δουλειά της και για την έμφυτη περιέργεια που υπήρξε κινητήριος δύναμη στη ζωή της.
Η PaolaNavone είναι γυναίκα-θρύλος για το ιταλικό ντιζάιν, αφού το όνομά της έχει συνδεθεί με ό,τι πιο επαναστατικό έγινε στον χώρο: το στούντιο Αλχημεία και το κίνημα Μέμφις. Είναι από τους πρώτους σχεδιαστές που καταπιάστηκε με την ιδέα των μεγάλων όγκων στα έπιπλα και εκδήλωσε την αδυναμία της στην ανάδειξη του «φθαρμένου-σικ», επανασχεδιάζοντας παραδοσιακές φόρμες. Ακόμη και ο τρόπος που επέλεξε να ζει και να ντύνεται αντικατοπτρίζει την έντονη προσωπικότητά της. Ταξιδευτής του κόσμου, έζησε για πολλά χρόνια στην Ασία και η επαφή της με τις έθνικ κουλτούρες μεταφράστηκε στο πιο επιτυχημένο metropolitan-ethnic παράδειγμα ντιζάιν. Σήμερα ζει μεταξύ Μιλάνου, Χονγκ Κονγκ και Σερίφου και ισχυρίζεται ότι δεν την ενδιαφέρει να προκαλεί, αλλά να σχεδιάζει αντικείμενα που θα κάνουν άνετη τη ζωή μας.
Τελικά υπάρχει δημοκρατικό ντιζάιν;
Δεν ξέρω τι σημαίνει αυτός ο όρος ακριβώς και νομίζω ότι από εποχή σε εποχή μπορεί να περιγράφεται διαφορετικά. Πιστεύω ότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, πρέπει τα κομμάτια που αγοράζουμε να ανταποκρίνονται σε αυτό που λέμε valueformoney (σχέση ποιότητας-τιμής). Ο,τι και αν είναι αυτό, όσο και αν κοστίζει, πρέπει η ποιότητά του να δικαιολογεί τα χρήματα που δίνεις.
Οι καταναλωτές έχουν αλλάξει συνήθειες;
Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται πλέον και για άλλα θέματα πλην της αισθητικής. Είναι ευαισθητοποιημένοι και με άλλα ζητήματα: η οικολογία, το περιβάλλον, ο πλανήτης γενικότερα, προβληματίζουν τον κόσμο και επηρεάζουν τις αγορές του. Γι’ αυτό η τάση της εποχής μας είναι να συνδυάζεις πολλά διαφορετικά πράγματα μαζί. Ακόμη και τα πιο ακραία αντικείμενα – από μια αφρικανική πλεκτή καρέκλα ως τα πιο εξελιγμένα σύγχρονα υλικά – μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά. Και αυτό είναι το ζητούμενο.
Αν και είστε αντίθετη με τα trends, ανήκετε σε εκείνους που τα δημιουργούν.
Είμαι αντίθετη με την έννοια ότι οι τάσεις αλλάζουν τόσο γρήγορα και οι επιρροές γύρω μας – περιοδικά, μόδα, τηλεόραση – είναι τόσο πολλές που χάνεται το προσωπικό κριτήριο. Πρέπει ο καθένας μας να διατηρεί το προσωπικό του στυλ υιοθετώντας ιδέες από όλα αυτά, στο ύφος του. Ενα ευρύ πεδίο επιλογών δεν είναι κακό, αρκεί να μη γίνεσαι θύμα τους.
Ολο και πιο συχνά βλέπουμε να επανασχεδιάζονται παλιά κομμάτια ντιζάιν. Μήπως τελικά δεν υπάρχουν νέες ιδέες;
Είναι απλώς διαφορετικές εκδοχές των ίδιων πραγμάτων. Το παρελθόν είναι ένα μεγάλο καλάθι γεμάτο ιδέες. Δεν είναι κακό να κοιτάζεις πίσω και να δημιουργείς και άλλες εκδοχές επιτυχημένων κομματιών που αγαπήθηκαν.
Στην προσπάθειά τους να εντυπωσιάσουν, οι σχεδιαστές μπαίνουν σε ένα παιχνίδι ανταγωνισμού με ολοένα και πιο εκκεντρικές δημιουργίες. Πώς το βλέπετε αυτό;
Δεν είμαι ανταγωνιστικός τύπος. Κάνω αυτό που αγαπώ και αρέσει σε εμένα, δίχως να σκέφτομαι τι σχέση έχει με τη δουλειά των άλλων σχεδιαστών. Δική μου κινητήριος δύναμη είναι η περιέργεια. Προσπαθώ πάντα να βρίσκω καινούργια υλικά και φόρμες για να ξεπεράσω τον εαυτό μου, όχι τους άλλους.
Πώς καταφέρνετε να ικανοποιείτε την έμπνευσή σας και παράλληλα να σχεδιάζετε χρηστικά αντικείμενα;
Η έμπνευση έρχεται από διάφορες πηγές, τη φύση, έναν άνθρωπο, ένα ταξίδι, αλλά πάντα σκέφτομαι ότι τα πράγματα που σχεδιάζω αφορούν κάποιους ανθρώπους και κάποιους χώρους συγκεκριμένα. Δεν δουλεύω αν δεν έχω ένα project στο μυαλό μου, έναν πελάτη που έχουμε δουλέψει μαζί επάνω σε συγκεκριμένες ανάγκες. Διαφορετικά, προτιμάω να πάω στη Σέριφο, να μαγειρεύω και να χαλαρώνω.
Πώς επιλέξατε τη Σέριφο για το εξοχικό σας και πώς σας φαινόμαστε ως λαός;
Με πήγαν εκεί πριν από 25 χρόνια κάποιοι καλοί μου φίλοι και γνώρισα αξιόλογους ανθρώπους. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα υπάρχουν σε όλους τους λαούς, όμως τους ανθρώπους που συναναστρέφομαι τους έχω επιλέξει. Αν είχα πρόβλημα με τη συμπεριφορά τους, απλώς δεν θα έκανα παρέα μαζί τους.
Λειτουργείτε με το συναίσθημα ή με τη λογική;
Στη δουλειά μου σε ένα πρώτο επίπεδο υπάρχει συναίσθημα, αλλά για το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι τόσο σημαντικό. Κάθε κομμάτι προϋποθέτει σκληρή δουλειά και εξαρτάται από μια σειρά πραγμάτων που δεν γίνονται μηχανικά, αλλά πολύ οργανωμένα.
Τα 21 χρόνια που ζήσατε στην Ασία σχεδιάζατε αντικείμενα;
Με την παραγωγή δεν έπαψα ποτέ να ασχολούμαι, όπου και αν βρισκόμουν. Παράλληλα ή κατά διαστήματα, όμως, δραστηριοποιούμαι στην εσωτερική διακόσμηση και στον σχεδιασμό κοσμημάτων.
Τι σας προσέφερε η επαφή με ξένες κουλτούρες και λαούς;
Θεωρώ τον εαυτό μου εξαιρετικά τυχερό άνθρωπο. Εχω ταξιδέψει πολύ και έχω γνωρίσει διαφορετικούς ανθρώπους και συνήθειες, και όλα αυτά αποτελούν πηγή γνώσης και έμπνευσης για μένα. Παρ’ όλα αυτά, δεν εμμένω στα σύνολα, στους λαούς στην προκειμένη περίπτωση, όσο στις μονάδες, δηλαδή στους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζομαι. Για παράδειγμα, έφτιαξα πρόσφατα στη Μόσχα τα γραφεία της εταιρείας ArtTradingGroup που εισάγει ιταλικά έπιπλα. Και σε αυτή την περίπτωση με ενδιέφερε ότι δούλεψα με σοφιστικέ ανθρώπους, με τους οποίους αναπτύξαμε έναν κοινό κώδικα επικοινωνίας: καταλάβαιναν τι τους έλεγα, ήταν ανοιχτοί σε ιδέες και όλο αυτό δεν είχε καμία σχέση με το πού βρισκόμασταν.
Υπάρχει κάποιος ή κάτι που σας καθόρισε ως σχεδιάστρια και επηρέασε την πορεία σας;
Mετά την αποφοίτησή μου από την Αρχιτεκτονική Σχολή του Τορίνο αναζήτησα ό,τι πιο νέο υπήρχε ως ρεύμα στο ντιζάιν. Το 1976 ήταν η εποχή που ο αρχιτέκτων και ντιζάινερ AlessandroGuerriero δημιούργησε το στούντιο Αλχημεία, το οποίο θεωρείται ως σήμερα η μεγαλύτερη επανάσταση στο ιταλικό ντιζάιν. Οι σχεδιαστές του στούντιο θεωρούσαν καθήκον τους να καταθέσουν στον κόσμο τη μαρτυρία ενός πιο ελεύθερου και ευαίσθητου πνεύματος – πέρα από τις καπιταλιστικές θεωρίες και τη μαζική γραμμή παραγωγής που επικράτησαν στα 60s. Αυτή υπήρξε μια δυναμική προσέγγιση που έφερε κοντά ταλαντούχους σχεδιαστές, ανάμεσά τους ο Mendini, ο Sotssas, εγώ και άλλοι.
Το 1981 ο Sotssas αποφάσισε να προχωρήσει μόνος του και κάποιοι τον ακολουθήσαμε.
Το Μέμφις, με χιούμορ και φωτεινά χρώματα, ήταν μια αντίδραση στο αυστηρό Bauhaus.Το κίνημα υποστήριζε ότι το ντιζάιν πρέπει να εκφράζει μια «μαχητική» στάση και να μην είναι απλώς προϊόντα που δείχνουν τις αλλαγές της κοινωνίας. Σίγουρα αυτές οι νεωτεριστικές αντιλήψεις σημάδεψαν την πορεία μου.
Το να σχεδιάσετε πορσελάνες για την εταιρεία RichardGinori 1735 ήταν πρόκληση για εσάς;
Σχεδιάζω πάντα για τις ανάγκες που έχει ο άνθρωπος απέναντί μου και το αντικείμενο ως φόρμα δεν αποτελεί πρόβλημα αλλά έμπνευση. Αυτό που μου ζητήθηκε από τη RichardGinori 1735 ήταν να αναδείξω το σύγχρονο πρόσωπο ενός παλιού κεραμοποιείου. Ετσι δούλεψα επάνω σε παραδοσιακές φόρμες, τις οποίες ανανέωσα με μοντέρνα σχέδια και χρώματα. Είναι σημαντικό για μένα τα πράγματα που φτιάχνω να βρίσκονται σε διάλογο με την εποχή τους. Οι νέες σειρές δείχνουν πώς στήνεται μια καθημερινή art
delatable με σερβίτσια-κομμάτια τέχνης.
Θα συμβουλεύατε τους καταναλωτές να αγοράζουν φτηνά κομμάτια και να τα αλλάζουν συχνά ή ποιοτικά που θα τα κρατήσουν για καιρό;
Να αγοράζουν αυτό που θα τους κάνει ευτυχισμένους, γιατί πρέπει να αισθάνονται όμορφα μέσα στον χώρο όπου ζουν. Ετσι κι αλλιώς, πρόκειται για προσωπικές επιλογές και την αισθητική του καθενός. Μπορείς, για παράδειγμα, να πάρεις ένα ακριβό κομμάτι ντιζάιν και να το συνδυάσεις με πράγματα από υπαίθριες αγορές. Θέλω να πω ότι το αποτέλεσμα δεν εξαρτάται μόνο από το τι μπορείς νααγοράσεις με τα χρήματα που διαθέτεις, αλλά και τι μπορείς να κάνεις με αυτά.
Δημοσιεύθηκε στο BHMΑDECO, τεύχος 27, σελ. 30-34, Δεκέμβριος 2009.
