Πολύ δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί τον Σερλοκ Χολμς ως έναν άκρως αθλητικό τύπο, με πυγμαχικές ικανότητες, γνώσεις πολεμικών τεχνών, άσο στην ξιφασκία, αλλά και στην κονταρομαχία. Παρότι στις σελίδες τουΑρθουρ Κόναν Ντόιλ όλες αυτές οι ικανότητες του Χολμς περιγράφονται με ζωηρά χρώματα, η εικόνα του που έχουμε στο μυαλό μας είναι εκείνη ενός δανδή με πίπα, σηκωμένα φρύδια και πολύ σνομπ για να ασχολείται ο ίδιος με τις βρώμικες δουλειές, όπως τους τσακωμούς και το ξύλο. Παρ΄ όλο που η εικόνα αυτή έχει παρουσιαστεί με αρκετές παραλλαγές στον κινηματογράφο, ως action hero δεν τον είδαμε ποτέ. Και ίσως αυτός να είναι ο λόγος που ο «Sherlock Ηolmes» τουΓκάι Ρίτσιπροκαλεί τόσο πολύ την περιέργεια.
Στην τελευταία μεταφορά του διάσημου ήρωα του σερ Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, και με τη βοήθεια ενός ανορθόδοξου σεναρίου, ένας από τους πιο χαρισματικούς ηθοποιούς του σύγχρονου αμερικανικού κινηματογράφου, οΡόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ(ο οποίος πριν από δύο χρόνια έκανε τη μεγαλύτερη επιτυχία της ζωής του ως action hero- «Ιron man»), μπαίνει στο πετσί του θρυλικού ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς και τον ανανεώνει: o Χολμς του Ντάουνι έχει απίστευτες μαχητικές ικανότητες, το ίδιο δεινές με την ευφυΐα του.
Ο ίδιος ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ χαρακτήρισε τον Χολμς ως «τον πρώτο υπερήρωα της ποπ κουλτούρας·έναν διανοούμενο super hero με άτεγκτο ηθικό κώδικα,ο οποίος επιβάλλει να βοηθά τους “καλούς” και να συλλαμβάνει τους “κακούς”. Για αυτό ουσιαστικά αφιέρωσε τη ζωή του στο να γίνει ντετέκτιβ και όχι για να αποδείξει σε όλους πόσο έξυπνος είναι ή ότι μπορεί να καταλάβει ό,τι δεν μπορούν οι άλλοι.Είναι ένας πραγματικός σταυροφόρος».
Προκειμένου να εξυφάνουν σωστά όλες τις πτυχές του Χολμς, το καστ και οι δημιουργοί της ταινίας άρχισαν να διεισδύουν βαθύτερα στα τέσσερα μυθιστορήματα και στις 56 αυτοτελείς, σύντομες ιστορίες του Κόναν Ντόιλ, με επικεφαλής έναν λάτρη του Χολμς από την παιδική του ηλικία: τον Γκάι Ρίτσι.«Προσπαθήσαμε να κάνουμε τον Χολμς απλούστερο και πιο προσιτό»είπε ο Ρίτσι, ο οποίος εκσυγχρόνισε την ιστορία, διατηρώντας την ατμόσφαιρα του Λονδίνου τού 1890. «Στα ενδιαφέροντά του βρίσκεται η Χημεία,οι πολεμικές τέχνες και η ανθρώπινη κατάσταση.Στη μοναδικότητά του οφείλεται και η διαχρονικότητά του.» Το σενάριο του τελευταίου «Sherlock Ηolmes» φέρει την υπογραφή τωνΜάικλ Ρόμπερτ Τζόνσον, Αντονι ΠέκαμκαιΣάιμον Κίνμπεργκ και βασίζεται σε μια ιδέα τωνΛάιονελ ΓουίγκραμκαιΜάικλ Ρόμπερτ Τζόνσον . Ο Γουίγκραμ ξαναδιάβασε όλες τις ιστορίες του Ντόιλ και αρχικώς έφτιαξε ένα κόμικς, το οποίο εστίαζε στην ψυχραιμία τού ήρωα, αλλά και στο πόσο διασκεδαστικός μπορούσε να γίνει. Την ίδια ώρα, διερεύνησε την ανθρωπιά και την ευαισθησία του. Σύμφωνα με τονΤζόελ Σίλβερ, τον παραγωγό της ταινίας, η τελευταία εκδοχή δεν έχει το νουάρ κλίμα πολλών προγενεστέρων. «Στην ουσία τους, όλα τα μυθιστορήματα ήταν δράσης », είπε ο Σίλβερ, γιατί ο Χολμς ήταν πράγματι ο άνθρωπος της δράσης του 1890. Εκείνος που διέθετε τη φαντασία και τη διορατικότητα που δεν διέθετε η Σκότλαντ Γιαρντ.
Οι μονομανίες
Οι παράξενες μονομανίες του Σέρλοκ Χολμς προσθέτουν ιδιαίτερη νοστιμιά στους φαν του, αν και η παρα γωγή του τελευταίου «Sherlock Ηolmes» έχει αφαιρέσει αρκετές. Ενώ η Ιnverness μπέρτα, το ταιριαστό καπελάκι κυνηγού και η «καμπουρωτή» πίπα είναι τρία στοιχεία που πάνε με την προσωπικότητά του, η μορφή του Ντάουνι είναι ενός αναμαλλιασμένου τύπου με μούσι, κάθε άλλο παρά «καλοσιδερωμένου». Ο Χολμς κρύβει τον καπνό του μέσα σε περσικές παντόφλες, παίζει όποτε το θυμηθεί βιολί (όχι πολύ καλά) και ενίοτε ασκείται στη σκοποβολή μέσα στο σπίτι του. Οι ένοικοι του 221Β Βaker Street, όπου βρίσκεται το διαμέρισμά του, ταλαιπωρούνται αφάνταστα, αν και σπανίως τούς συναντάμε.
Ενα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του ήρωα είναι οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί για να μελετήσει τους ανθρώπους: βγάζει συμπεράσματα αναλόγως της συμπεριφοράς τους, από το πώς ντύνονται, από τις γεύσεις που προτιμούν, από τους λεκέδες στα ρούχα τους· από πλήθος τέτοιων απολαυστικών λεπτομερειών. Σύμφωνα με μια εγκυκλοπαίδεια μυστηρίου, ο συγγραφέας «στήριξε» τον Χολμς στον δρ Τζόζεφ Μπελ, καθηγητή του στη Σχολή Ιατρικής, ο οποίος έκανε σχολαστικές έρευνες στα σώματα των ασθενών, έτσι όπως ο Χολμς ερευνούσε τους ανθρώπους. Σε ό,τι αφορά τον πατριωτισμό, την ευγένεια, αλλά και την εμπιστοσύνη την οποία ως φίλος ενέπνεε ο Χολμς, υπήρξαν χαρακτηριστικά τού ιδίου του συγγραφέως. Οσο για το ονοματεπώνυμο τού ήρωα, έχει κι αυτό μια μικρή ιστορία από μόνο του: το όνομα Σέρλοκ ανήκε σε έναν συμπαίκτη τού Ντόιλ στο γκολφ και το Χολμς προέρχεται από έναν αμερικανό δικαστή, ονόματι Ολιβερ Γουέντελ Χολμς, τον οποίο ο συγγραφέας εκτιμούσε απεριόριστα.
Ο αιώνιος φοιτητής και ο δαιμόνιος γιατρός
Το πρώτο μυθιστόρημα του Ντόιλ «Α study in Scarlet» είναι μια ιστορία εκδίκησης με αφηγητή έναν πρώην στρατιωτικό γιατρό, τον Τζον Χ. Γουότσον, ο οποίος επρόκειτο να μείνει στην ιστορία σαν το δεξί χέρι του Σέρλοκ Χολμς. Γόνος κατεστραμμένης οικογένειας Σκωτσέζων, ο Γουότσον, ο οποίος στην ταινία τού Ρίτσι φέρει τη μορφή τουΤζουντ Λο,αναζητεί στέγη στο Λονδίνο, όπου γνωρίζεται με έναν νεαρό, εκκεντρικό άνδρα, έναν αιώνιο φοιτητή, ο οποίος ενώ παρακολουθεί κάθε μάθημα που υπάρχει στο πανεπιστήμιο δεν έχει να παρουσιάσει κανένα πτυχίο. Το όνομά του Σέρλοκ Χολμς. Μία από τις πρώτες φράσεις του προς τον Γουότσον, «έχετε περάσει από το Αφγανιστάν, όπως αντιλαμβάνομαι», θα πρέπει να έχει χαραχθεί στη μνήμη κάθε πιστού φαν του ντετέκτιβ. Γόνος αγροτικής οικογένειας, ο Χολμς σφύζει από ενέργεια, γιατί το πάθος του είναι η εξιχνίαση υποθέσεων μυστηρίου και εγκλήματος. Αναζητεί το παράξενο και το ιδιόρρυθμο, αλλά είναι και ένας τρανός υπερασπιστής της απλής λογικής. Σε ό,τι αφορά την άποψη τού ντετέκτιβ για τους αστυνομικούς δεν είναι η καλύτερη (οι δύο οι οποίοι συναντάμε σε αρκετά βιβλία του Ντόιλ, ο Τομπάιας Γκρέγκσον και ο επιθεωρητής Λεστράντ, είναι για τον Χολμς «οι καλύτεροι μιας πολύ κακής συμμορίας »).
Οταν τα εγκλήματα τον «προδίδουν» και οι υποθέσεις τον δυσκολεύουν, ο Χολμς δεν διστάζει να καταφύγει στη χρήση διαφόρων ουσιών, όπως η κοκαΐνη, από την οποία ο Γουότσον προσπαθεί να τον προ στατεύσει· αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι μια από τις πιο πρωτότυπες και ανατρεπτικές κινηματογραφικές αναπλάσεις των περιπετειών του Χολμς είναι «Το μεγάλο αίνιγμα του Σέρλοκ Χολμς»/ «Seven per cent solution» τουΧέρμπερτ Ρος, όπου ο Χολμς (Νίκολ Γουίλιαμσον)παρουσιάζεται ως κοκαϊνομανής ο οποίος προσπαθεί να βρει τη γιατρειά του με τη βοήθεια τού Σίγκμουντ Φρόιντ (Αλαν Αρκιν)- η ταινία βασίστηκε σε ένα μυθιστόρημα τουΝίκολας Μέιερ,το οποίο έγινε μπεστ σέλερ. Πρωτοπόρος λύτης αινιγμάτων
Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου «Τhe detective on film», τουΓουίλιαμ Κένεντι,τιτλοφορείται «Τhe Μaster» και είναι αφιερωμένο αποκλειστικώς στον Σέρλοκ Χολμς. Διόλου παράξενο. Εκτός από το ότι ο Χολμς θεωρείται το πρότυπο του διερευνητή αστυνομικών υποθέσεων, υπήρξε επίσης ο πρώτος ιδιωτικός ντετέκτιβ του κινηματογράφου, καθώς η παρθενική αποτύπωσή του σε φιλμ έγινε το 1903. Βεβαίως, το «Sherlock Ηolmes baffled», όπως ήταν ο τίτλος της εξαφανισμένης πρώτης του ταινίας, δεν έχει μείνει στην ιστορία ως περιπέτεια αστυνομικού μυστηρίου, αλλά ως αφορμή για ένα φωτογραφικό πείραμα, διότι παραγωγός εταιρεία ήταν η Αmerican Μutoscοpe Company του Τόμας Εντισον. Το γεγονός όμως δεν αλλάζει: ο δημοφιλέστερος ιδιωτικός ντετέκτιβ του κόσμου βρισκόταν στο πικ της «καριέρας» του ως λογοτεχνικός ήρωας· ακριβώς την εποχή που ο κινηματογράφος γεννιόταν.
Οι περιπέτειες αυτού του παράξενου, μυστικοπαθούς τύπου από το Πόρτσμουθ της Αγγλίας έχουν συντροφεύσει δεκάδες γενεών αναγνωστών και συνεχίζουν να το κάνουν. Αξιοσημείωτη είναι η παρατήρηση του κριτικούΦ. Ρ. Κίρτινγκ,ο οποίος υποστηρίζει ότι η εμφάνιση του Χολμς, το 1887, σηματοδοτεί την αρχή της αστυνομικής ιστορίας ως λογοτεχνικού είδους. Από τότε έχουν γραφτεί εκατοντάδες χιλιάδες κείμενα για τη δουλειά του Ντόιλ, άλλα λαμβάνοντάς τη στα σοβαρά και άλλα χλευάζοντάς την. Αυτό σημαίνει ότι αν κάτι ο Ντόιλ κατάφερε ήταν να απασχολήσει τον κόσμο της λογοτεχνίας. Εμφανίστηκε μάλιστα και ένας ειδικός όρος, Sherlockian, ο οποίος αφορούσε τους φανατικούς μελετητές του Σέρλοκ Χολμς.
Η ταινία «Sherlock Ηolmes» θα αρχίσει να προβάλλεται στις αίθουσες την Πέμπτη 14 Ιανουαρίου 2010.
Οι υπόλοιποι Χολμς
Φαίνεται παράξενο,αλλά δεν ήταν οι Βρετανοί εκείνοι οι οποίοι ανακάλυψαν πρώτοι τις προοπτικές που ο Σέρλοκ Χολμς είχε ως κινηματογραφικός ήρωας.Οι αρχικές ταινίες με ήρωα τον Χολμς ήταν σκανδιναβικής,γαλλικής ή αμερικανικής προέλευσης.Στην Αμερική οΓουίλιαμ Ζιλέτ, ένα ίνδαλμα της νεολαίας των τελών του 19ου αιώνα,έπαιξε επί πολλά χρόνια τον Χολμς στο θέατρο και το 1916 το έργο που λεγόταν «Σέρλοκ Χολμς» κινηματογραφήθηκε.Στον Ζιλέτ οφείλεται η μορφή του Χολμς που γνωρίζουμε σήμερα.Οι Βρετανοί άρχισαν να ασχολούνται με τον Χολμς το 1921, όταν οΑϊλι Νόργουντ ξεκίνησε να τον υποδύεται σε μια σειρά ταινιών μικρού μήκους.Οταν ο ομιλών κινηματογράφος άρχισε να κυριαρχεί,ο Κλάιβ Μπρουκήταν ο πρώτος ηθοποιός που υποδύθηκε τον Σέρλοκ Χολμς στην ταινία «Η επιστροφή του Σέρλοκ Χολμς» (1929).Ο Μπρουκ θα επαναλάμβανε τον ήρωα στην ταινία «Σέρλοκ Χολμς» (1932),ενώ η εικόνα του Χολμς στην ταινία «Τhe Speckled Βand»,με τον καναδό ηθοποιόΡέιμοντ Μάσεϊ, είναι αρκετά διαφοροποιημένη,διότι ο ντετέκτιβ εμφανίζεται σαν διευθυντής ενός σχεδόν…αυτοματοποιημένου γραφείου ιδιωτικών ερευνών.
Υπήρξαν και άλλοι ηθοποιοί που έπαιξαν σε αρκετές ταινίες τον Σέρλοκ Χολμς- οΠίτερ Κούσινγκ, οΤζέρεμι Μπρετ, οΠίτερ Ο΄Τουλ, ακόμη κι ένας Ρώσος: οΒασίλι Λιβάνοφ-, όμως κατά γενική ομολογία κανένας δεν κατάφερε να πλησιάσει τη φινέτσα,την ακεραιότητα και το υπόγειο χιούμορ του Ράθμποουν.Μια από τις ταινίες Χολμς που ξεχωρίζουν για τον απομυθοποιητικό τους χαρακτήρα είναι «Οι περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς» τουΜπίλι Γουάιλντερ, στην πιο παρεξηγημένη στιγμή της καριέρας του.Μοναδικός σαρκαστής,ο σκηνοθέτης της «Λεωφόρου της Δύσεως» και του «Μερικοί το προτιμούν καυτό» πότισε με βιτριόλι την εικόνα τού ήρωα (Ρόμπερτ Στίβενς), δίνοντας έμφαση τόσο στην εξάρτησή του από τα ναρκωτικά όσο και στην πιθανότητα της ομοφυλοφιλίας του.
