Στις 2 του περασμένου Αυγούστου «Το Βήμα της Κυριακής» κυκλοφόρησε με τίτλο «Κραχ και κάλπες», στηριζόμενο σε ανεπίσημες αναφορές του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γ. Προβόπουλου ότι το έλλειμμα του Δημοσίου κινείται στη ζώνη του 8% του ΑΕΠ με τάσεις διεύρυνσης και σε πληροφορίες του πολιτικού ρεπορτάζ που έφεραν τον τότε πρωθυπουργό κ. Κ. Καραμανλή προβληματισμένο από την κατάσταση της οικονομίας.
Ακολούθησε ένας ολόκληρος μήνας διαβουλεύσεων στο εσωτερικό της κυβέρνησης Καραμανλή για το ενδεχόμενο επίσπευσης των εκλογών. Μετά τον Δεκαπενταύγουστο, μάλιστα, όταν γνωστοποιήθηκε η προτροπή του κ. Γ. Σουφλιά προς τον κ. Καραμανλή για άμεση προσφυγή στις κάλπες, επειδή αυτό επιτάσσει το εθνικό συμφέρον και η κατάσταση της οικονομίας, στο εσωτερικό του τότε κυβερνώντος κόμματος επικράτησε διχασμός, με τους μισούς να τάσσονται δημόσια υπέρ των εκλογών και τους άλλους μισούς εναντίον. Εν μέσω της δημόσιας αντιπαράθεσης, στις 2 Σεπτεμβρίου ο κ. Καραμανλής κάλεσε στο Μέγαρο Μαξίμου τον κ. Προβόπουλο προκειμένου να ενημερωθεί από πρώτο χέρι για την κατάσταση της οικονομίας και αμέσως μετά, το απόγευμα της ίδιας ημέρας, προκήρυξε τις εκλογές για τις 4 Οκτωβρίου. Σε εκείνο το ραντεβού στο Μέγαρο Μαξίμου ο κ. Προβόπουλος παρουσίασε στον κ. Καραμανλή τα διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία των ταμειακών ελλειμμάτων του μηνός Αυγούστου. Βάσει αυτών το έλλειμμα κινούνταν όντως στο 8% του ΑΕΠ και, όπως εξήγησε ο κ. Προβόπουλος στον κ. Καραμανλή, οι προβολές του τελευταίου τετραμήνου του τρέχοντος έτους οδηγούν σε έλλειμμα τουλάχιστον 10%, ακόμη και αν ληφθούν έκτακτα μέτρα.
▅ Τι έδειχναν τα ταμειακά στοιχεία
Εχοντας αυτά τα στοιχεία στη διάθεσή του ο κ. Καραμανλής προχώρησε στην προκήρυξη των εκλογών και, έχοντας την πεποίθηση ότι το έλλειμμα του 2009 θα είναι τουλάχιστον 10% του ΑΕΠ, ανήγγειλε από το βήμα της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης το πάγωμα μισθών και τα μέτρα περικοπής των δαπανών. Στις 8 Σεπτεμβρίου ο κ. Προβόπουλος επισκέφθηκε στην οδό Ιπποκράτους τον πρόεδρο του ΠαΣοΚ και υποψήφιο πρωθυπουργό κ. Γ. Παπανδρέου, στον οποίο μετέδωσε περίπου τα ίδια. Στη συνάντηση, που έγινε παρουσία της κυρίας Λούκας Κατσέλη και του σημερινού υπουργού Οικονομικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου, επανέλαβε τις εκτιμήσεις του για το έλλειμμα, επισημαίνοντας ότι επικρατούν τάσεις διεύρυνσης των ελλειμμάτων, οι οποίες μπορούν να τα ανεβάσουν και στο 10%, ακόμη και αν ληφθούν έκτακτα μέτρα μετά τις εκλογές.
Αυτό ήταν το κοινό μήνυμα του κ. Προβόπουλου προς τους ηγέτες των δύο ισχυρότερων κομμάτων της χώρας. Οπως διευκρινίζει ο ίδιος, δεν ανέφερε ποτέ το 12,7% που ανακοινώθηκε αμέσως μετά τις εκλογές σε συνεννόηση με τον κ. Παπακωνσταντίνου. Και εξηγεί ότι δεν μπορούσε να πει κάτι τέτοιο επειδή στηριζόταν σε ταμειακά στοιχεία και όχι σε εθνικολογιστικά τα οποία παρακολουθεί και γνωρίζει η εκάστοτε κυβέρνηση. Προφανώς ο τότε υπουργός Οικονομίας κ. Γ. Παπαθανασίου είχε τις εκτιμήσεις του και είχε μεταδώσει ακόμη δυσμενέστερες προοπτικές στον κ. Καραμανλή. Θα μπορούσε επίσης να ισχυρισθεί κανείς ότι και η ηγεσία του ΠαΣοΚ είχε και άλλες ενδείξεις προκειμένου να προσεγγίσει την επιδείνωση των δημοσιονομικών συνθηκών. Η κυρία Κατσέλη και ο κ. Παπακωνσταντίνου είχαν πολλές φορές επισημάνει κατά την προεκλογική περίοδο ότι δεν περιλαμβάνονταν στους υπολογισμούς του ελλείμματος τα χρέη των νοσοκομείων, οι οφειλόμενες επιστροφές φόρου προς τις επιχειρήσεις και βεβαίως οι οφειλές προς τους κατασκευαστές δημοσίων έργων. Ολα αυτά υπέκρυπταν τάσεις διεύρυνσης των ελλειμμάτων. Αυτή βεβαίως η δυνατότητα προσέγγισης της υπέρβασης των ελλειμμάτων σίγουρα δεν σημαίνει απαραιτήτως γνώση ούτε επιτρέπει τους επιχειρούμενους από ορισμένους συμψηφισμούς ευθυνών της προηγούμενης κυβέρνησης με τη σημερινή για την παραγωγή και διεύρυνση των ελλειμμάτων.
Η αλήθεια είναι πάντως ότι κανείς δεν μπορεί να δηλώσει απόλυτα έκπληκτος για τη μετεκλογική εκτίναξη των ελλειμμάτων. Ηταν ως έναν βαθμό αναμενόμενη, παρ΄ ότι δεν ήταν επακριβώς προσεγγίσιμη. ▅ Ασφυκτικές πιέσεις από τις Βρυξέλλες
Οπως και να έχει, μετά τις εκλογές όλα τα δαιμόνια της ελληνικής οικονομίας απελευθερώθηκαν. Το δημοσιονομικό κενό αποκαλύφθηκε, η επαπειλούμενη κατάρρευση των ασφαλιστικών ταμείων ήλθε στο φως, οι Βρυξέλλες ένιωσαν για ακόμη μία φορά προδομένες από την ελληνική πολιτική και ένας νέος κύκλος ασφυκτικών πιέσεων άνοιξε για τη χώρα μας. Η εκτίναξη του ελλείμματος στο 12,7% του ΑΕΠ προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Από την ημέρα που ο νέος υπουργός Οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου ανακοίνωσε την εκτίναξη των ελλειμμάτων συνεχή ήταν τα ευρωπαϊκά πυρά, όπως και έντονες οι πιέσεις για τη λήψη άμεσων οικονομικών μέτρων.
Οι κκ. Τρισέ και Αλμούνια, όπως και ο προεδρεύων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κ. Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, επιτέθηκαν με δριμύτητα κατά της Ελλάδας μεταδίδοντας κλίμα δυσπιστίας στις διεθνείς αγορές για τις ελληνικές οικονομικές υποθέσεις. Εκτοτε τα πράγματα άρχισαν να πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Η νέα κυβέρνηση Παπανδρέου βρέθηκε εγκλωβισμένη μεταξύ των διεθνών απαιτήσεων και των προεκλογικών δεσμεύσεών της, τις οποίες δεν ήθελε σε καμία περίπτωση να αναιρέσει για να μη διαταράξει από την αρχή της διακυβέρνησης τη σχέση εμπιστοσύνης με τον ελληνικό λαό. Η εμμονή μάλιστα της νέας κυβέρνησης Παπανδρέου για άμεση ικανοποίηση των υπεσχημένων και ιδιαιτέρως η εξαγγελθείσα χορήγηση του επιδόματος αλληλεγγύης στους ασθενέστερους εξόργισαν ακόμη περισσότερο τις Βρυξέλλες και επέτειναν τις διεθνείς αμφισβητήσεις. Ακολούθησε η πρώτη υποβάθμιση από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης και μαζί διατυπώθηκε η απειλή για επόμενες υποβαθμίσεις αν δεν υπάρξουν οι κατάλληλες προσαρμογές στην οικονομική πολιτική. Από εκείνη τη στιγμή άρχισε να παίζει διεθνώς το σενάριο μιας ενδεχόμενης ελληνικής χρεοκοπίας. Ο διεθνής Τύπος άρχισε να πυκνώνει την περιγραφή του ελληνικού προβλήματος ανατροφοδοτούμενος από τις συνεχείς αναφορές του διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Τρισέ στην ελληνική περίπτωση. Οι αναφορές στη συνέχεια του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος σε προβλήματα των ελληνικών τραπεζών και ιδιαίτερα η δημοσιοποιηθείσα προτροπή του να μη δανείζονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με ετήσιες διάρκειες επέτειναν την ανησυχία. Η επίθεση και η αντίδραση
Ανοιξε η όρεξη των κερδοσκόπων
Το κύμα αρνητικής δημοσιότητας προκάλεσε πριν από περίπου δέκα ημέρες το πρώτο κερδοσκοπικό κύμα σε βάρος των ελληνικών ομολόγων, το οποίο δεν αξιολογήθηκε επαρκώς από την κυβέρνηση ούτε δόθηκε κάποια σημασία στην πρώτη άνοδο των spreads πάνω από τις 170 μονάδες. Γεγονός που ενθάρρυνε τον κύκλο των διεθνών κερδοσκόπων και, όταν προσφέρθηκε η ευκαιρία από την επαπειλούμενη πτώχευση του Ντουμπάι, κινήθηκαν με ιδιαιτέρως επιθετικές διαθέσεις.
Η κατάθεση μάλιστα του κ. Προβόπουλου στη Βουλή και η προκύψασα διάσταση απόψεων του κεντρικού τραπεζίτη με την κυβέρνηση ενίσχυσαν ακόμη περισσότερο τις διαθέσεις των ξένων κερδοσκόπων. Την περασμένη Πέμπτη η κερδοσκοπία έλαβε διαστάσεις μεγάλες και ανάγκασε την κυβέρνηση να επιδιώξει τον συντονισμό της με τις εμπορικές τράπεζες ώστε να διαμορφώσει γραμμές άμυνας ικανές να αντιμετωπίσουν τη διεθνή πίεση. Κάποια στιγμή τα spreads, η διαφορά των επιτοκίων των ελληνικών ομολόγων δεκαετούς διάρκειας από τα αντίστοιχα δεκαετή, ανήλθαν στις 2,25 ποσοστιαίες μονάδες.
Η κινητοποίηση όμως και ο συντονισμός κυβέρνησης- τραπεζών έφεραν αποτελέσματα και την περασμένη Παρασκευή τα κύματα κερδοσκοπίας υποχώρησαν σημαντικά. Η όλη κατάσταση όμως φαίνεται ότι ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά της μέχρι πρότινος σχεδόν ακινητοποιημένης κυβέρνησης. Αιφνιδιαστικά το βράδυ της περασμένης Παρασκευής ανακοινώθηκαν αλλαγές στις διοικήσεις της Εθνικής και της Αγροτικής Τράπεζας και δόθηκε η εντύπωση επιτάχυνσης των αποφάσεων στην οικονομία. Πολλοί ένιωσαν ότι η κερδοσκοπική πίεση αφύπνισε την κυβέρνηση Παπανδρέου, η οποία αντιλαμβάνεται πλέον ότι δεν μπορεί να κινείται όπως αυτή νομίζει.
Ωστόσο τίποτε δεν έχει ακόμη κριθεί. Η διεθνής εικόνα της χώρας παραμένει κακή, οι αγορές μάς περιμένουν στη γωνία και οι Βρυξέλλες δεν μας πιστεύουν. Αν τον προσεχή Ιανουάριο το επεξεργαζόμενο από τον κ. Παπακωνσταντίνου τριετές Πρόγραμμα Σταθερότητας δεν δώσει αξιόπιστες απαντήσεις, είναι έτοιμες να μας ράψουν- αν δεν το έχουν ήδη πράξει- κοστούμι εποπτείας που δεν θα έχει προηγούμενο.
Θα παραπέμπει, όπως λένε οι γνωρίζοντες, στην προ εκατονταετίας εποχή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου και του εντιμότατου Εδουάρδου Λω, ο οποίος επέβαλλε και εισέπραττε υπέρ των δανειστών μας τους φόρους του περιβόητου μονοπωλίου στον καπνό, στο οινόπνευμα, στο αλάτι και στα σπίρτα.
