Θεωρούμε το καλοκαίρι περίοδο «φόρτισης των μπαταριών μας», με προφανές υπονοούμενο την ψυχοσωματική μας ξεκούραση. Το όχι και τόσο προφανές είναι ότι την ίδια αυτή περίοδο επιτελείται και μια διαδικασία πνευματικής ανασυγκρότησης: Κάτι σαν παρατεταμένο στάδιο ύπνου RΕΜ, όπου οι γνώσεις, τα «πιστεύω» και οι προσδοκίες μας βγαίνουν από τα συρτάρια της μνήμης, τινάζονται, λιάζονται και ξανατακτοποιούνται φρεσκαρισμένα- πολλές φορές με σημαντικές αλλαγές στη διάταξη του συνόλου ή στον όγκο των επί μέρους. Επίσης, η περίοδος αυτή προσφέρεται είτε για τη διερεύνηση πνευματικών ανησυχιών που ο πεζός «εργάσιμος χρόνος» αναβάλλει ως πολυτέλεια, ή για το ξεσκαρτάρισμα κουραστικών λεπτομερειών και την αρχειοθέτηση «μόνο των ουσιωδών» που θα μείνουν στην υπερφορτωμένη μνήμη μας.
Δύο βιβλία που πρωτίστως συμβάλλουν στα προαναφερθέντα είναι και αυτά που διάβασα μέσα στις ζεστές ημέρες του Αυγούστου. Το πρώτο- παχύ και χορταστικό- είναι ένα πρωτόγνωρο άθροισμα ταξιδιών σε περιοχές «ανέφικτης γνώσης». Το δεύτερο- λιγνό και λακωνικόείναι εύχρηστο όσο και μια «σύνοψη». Απ΄ αυτές όμως που δεν παίρνει κανείς μαζί του στην εκκλησία…
Κυνηγώντας το όνειρο
Δεν μπορώ να αποφύγω το ατόπημα να σας προκαταλάβω: Πρόκειται για ένα ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟ βιβλίο! Το γιατί αρχίζει να διαφαίνεται από την ανάγνωση του πίνακα περιεχομένων του: Δυναμικά πεδία,Αορατότητα,Φέιζερ και Αστρα του Θανάτου, Τηλεμεταφορά,Τηλεπάθεια,Ψυχοκίνηση,Ρο- μπότ, Εξωγήινοι και ΑΤΙΑ, Αστρόπλοια,Αντιύλη και Αντισύμπαντα,Ταχύτερα από το φως,Ταξίδια στον χρόνο, Παράλληλα Σύμπαντα, Μηχανές αέναης κίνησης, Μαντική…Οχι, δεν πρόκειται για τον κατάλογο πονημάτων γνωστού τηλεαστέρα της συμπρωτεύουσας, ούτε για το δρομολόγιο «Πυλών του ανεξήγητου». Τα αντικείμενα μπορεί να είναι τα ίδια με όσα δίνουν τροφή στα ξενύχτια πολλών Νεοελλήνων, αλλά η ποιότητα του εν λόγω συγγραφέα απέχει παρασάγγας: Ο ιαπωνοαμερικανός καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής του Πανεπιστημίου City της Νέας Υόρκης, Μίτσιο Κάκου, είναι από τους πιο αναγνωρισμένους διεθνώς φυσικούς του καιρού μας, μέλος της ομάδας που διετύπωσε τη Θεωρία των Χορδών και ένας από τους καλύτερους εκλαϊκευτές της επιστήμης.
Το βιβλίο του είναι κυριολεκτικά μάννα εξ ουρανού για όποιον αποζητούσε μια αξιόπιστη ερμηνεία και προσέγγιση όλων των αποκυημάτων επιστημονικής φαντασίας που σαγήνεψαν τους ανθρώπους από την εποχή του Ιουλίου Βερν. Τα εξετάζει ένα ένα στην επιστημονική βάση τους και παραθέτει τις σοβαρές προσπάθειες που καταγράφηκαν ως σήμερα για την επίτευξη αυτών των «ανέφικτων». Καταλήγει πάντα με μια αξιολόγηση των πιθανοτήτων μας να τα κάνουμε εφικτά στο μέλλον, καταγράφοντας τα βήματα και τις ανακαλύψεις που θα το επιτρέψουν.
Εκείνο που δεν διαφαίνεται με τίποτε από τον κατάλογο περιεχομένων είναι το συναρπαστικό της ανάγνωσης αυτού του βιβλίου. Δίχως να κουράζει με δυσνόητα μαθηματικά ή ξύλινη επιστημονική γλώσσα, ο Κάκου καταφέρνει να μας περιγράψει το κυνήγι του κάθε ονείρου με πληρότητα, δένοντας σε «serial» τους αγώνες και τις αγωνίες των επιστημόνων που το πλησίασαν και φέρνοντάς τους πάντα σε κλίμα συγκρίσιμο με την τωρινή καθημερινότητά μας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συχνή εισαγωγή μας στο όνειρο μέσα από τις κινηματογραφικές εμπειρίες που- ελέω Χόλιγουντ- έχουμε πλέον όλοι ως κοινό τόπο αναφοράς.
Αν η διερεύνηση των «ανέφικτων» και η ψυχαγωγική πληροφόρησή μας γι΄ αυτά είναι το άμεσο επίτευγμα της γραφής του Κάκου, το έμμεσο είναι ίσως ακόμη πιο σημαντικό: Ο «μάγος» αυτός της γνώσης κατορθώνει να μας εξηγήσει σχεδόν ανεπαίσθητα μύρια ερωτήματα που μας έχουν κατά καιρούς «καθήσει», από τη λειτουργία τεχνολογιών πανανθρώπινης χρήσηςφέρ΄ ειπείν, πώς ακριβώς λειτουργεί ο μαγνητικός τομογράφος;- ή από ευρήματα που ανακοινώνονται λακωνικά στα δελτία ειδήσεων- όπως το ποια είναι η πιθανότητα να λιώσουν οι πάγοι του δορυφόρου Εuropa και να καταστεί κατοικήσιμος.
Εν ολίγοις… μην περάσετε από βιβλιοπωλείο τον Σεπτέμβριο χωρίς να αγοράσετε τη «Φυσική του ανέφικτου». Ιδίως, χωρίς να τη χαρίσετε στο γυμνασιόπαιδό σας, ακόμη κι αν ξεχάσετε να του πάρετε τα σχολικά βοηθήματα που σας ζήτησε!
Ξαναμοιράζοντας την τράπουλα
Η ανάγνωση πολυσέλιδων βιβλίων εκλαΐκευσης της επιστήμης μπορεί να είναι επιθυμητή, όχι όμως πάντα εφικτή. Ενα βιβλίο-«σύνοψη» λειτουργεί, τότε, όπως ακριβώς το «σουβλάκι στα όρθια» που δίνει χορταστική λύση στους βιαστικούς τουρίστες. Δεν γνωρίζουμε αν ο Βύρων Γ. Κατσάρος- ένας διδάκτωρ Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και υφηγητής Κλινικής Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκενδιείδε αυτή την επιχειρηματική ευκαιρία στον κόσμο των ελληνικών εκδόσεων ή απλά έτσι του βγήκε το γράψιμο. Το λιγνό βιβλιαράκι του πάντως μοιάζει με… πασιέντζα γνώσεων: Απευθύνεται στον μέσο άνθρωπο, που έχει λίγο- πολύ ανάκατες και ημιτελείς στον νου του τις γνώσεις για το «τι τρέχει εκεί μέσα». Χρειάζεται κάποιον να του «ξαναμοιράσει την τράπουλα» και να βάλει τις κάρτες σε μια σειρά. Ο Κατσάρος επιχειρεί ακριβώς αυτό: Ξεκινώντας με το θεμελιώδες ερώτημα αν είμαστε ή νομίζουμε ότι είμαστε ελεύθεροι, παραθέτει επιστημονικά ευρήματα που οδηγούν στο δεύτερο συμπέρασμα.
Με τον τρόπο αυτόν ο προδιατεθειμένος «ρεαλιστής» του καιρού μας αποκτά ένα εύκολα προσβάσιμο οπλοστάσιο επιχειρηματολογίας απέναντι στους κάθε προέλευσης ιδεαλιστές ή «πιστούς» που επιχειρούν να του κάνουν «επίθεση φιλίας» ή απλή πλύση εγκεφάλου. Τα στοιχεία απ΄ όπου αντλεί επιχειρήματα ο συγγραφέας είναι πρόσφατα- σχετικά- πορίσματα των Νευροεπιστημών για το πώς επηρεάζονται οι σκέψεις και η βούληση των ανθρώπων. Η γλώσσα του είναι τσεκουράτη, αντίστοιχη ενός θετικιστή που μεγάλωσε με σοσιαλιστικά όνειρα και τα βλέπει τώρα να μαστίζονται από τον «σκοταδισμό» του νεοφιλελευθερισμού και του φονταμενταλισμού.
Η ορμητική προσέγγισή του μπορεί να ενθουσιάσει τους πνευματικά συνοδοιπόρους- και, συνήθως, συνομηλίκους- του συγγραφέα, εμπεριέχει όμως έναν πολύ ορατό κίνδυνο: Ο καταιγισμός επιχειρημάτων χωρίς σαφή αναφορά στην επιστημονική πηγή τους καθιστά αίολη την υπεύθυνη υιοθέτησή τους. Επίσης, η σαρωτική καταδίκη των «αντιπάλων» χωρίς συζήτηση των δικών τους επιχειρημάτων αφήνει τον συγγραφέα εκτεθειμένο σε αυτό για το οποίο τούς κατηγορεί: τον δογματισμό.
Αν θεωρείτε ότι το δικό σας υπόβαθρο γνώσεων και η ευθυκρισία μπορούν να σας διαφυλάξουν από τις παρεξηγήσεις μιας τέτοιας «βιαστικής σχέσης», τότε δοκιμάστε την ασυζητητί. Το ρίξιμο της «πασιέντζας» του καθηγητή Κατσάρου προσφέρει αρκετές δυνατές συγκινήσεις.
a.kafantaris@gmail.com
