Οι καρποί της σήψης

Επιστημονικά κρίσιμο είναι ένα βιβλίο που θίγει πραγματικά και υπαρκτά προβλήματα της κοινωνίας και της πολιτικής. Αυτό ισχύει κατ΄ εξοχήν για ένα βιβλίο που αγγίζει την καρδιά της παθολογίας του σημερινού πολιτικού συστήματος. Βέβαια τέτοιες συγγραφές δεν είναι πάντα ανώδυνες για τον συγγραφέα. Η συγγραφική εντιμότητα συνεπάγεται ορατές ή και αόρατες κυρώσεις. Και αυτό γιατί ο έντιμος λόγος αγγίζει κατοχυρωμένα συνήθως κακά, νομιμοποιημένα αθέμιτα και, σε προσωπικό επίπεδο, θίγει όλους εκείνους που θρέφονται από τη σήψη. Αυτή η εισαγωγική παρατήρηση είναι, κατά τη γνώμη μου, η πιο άμεση προσέγγιση του νέου βιβλίου του Ξ. Κοντιάδη Ελλειμματική δημοκρατία.

Η κεντρική ιδέα του βιβλίου είναι ότι η κρατική αναποτελεσματικότητα και διαφθορά είναι αλληλένδετη με την απαξίωση του θεσμού των πολιτικών κομμάτων και την απουσία στοιχειωδών κανόνων δημοκρατικής εσωκομματικής οργάνωσης και λειτουργίας. Το θέαμα του υποβαθμισμένου Κοινοβουλίου και των φιμωμένων από τις κομματικές ηγεσίες και τους «παράγοντες» βουλευτών, η παρακμή των πολιτικών διαδικασιών, ο κομματισμός και ο χρηματισμός της δημόσιας διοίκησης και όχι μόνο, κυρίως όμως η ιδιωτικοποίηση της πολιτικής, που είναι η κύρια πηγή όλων των κακών, αποτελούν την άλλη όψη της αναξιοπιστίας της πολιτικής, των πολιτικών κομμάτων και του πολιτικού προσωπικού στη χώρα μας.

Πρωθυπουργοκεντρισμός
Κατά τον συγγραφέα, «η απουσία δημοκρατικών διαδικασιών εντός των πολιτικών κομμάτων, σε συνδυασμό με ένα πολιτικό σύστημα που λειτουργεί κατά τρόπο πρωθυπουργοκεντρικό, χωρίς να διασφαλίζονται επαρκή αντίβαρα και ανασχέσεις απέναντι στις πρωθυπουργικές αρμοδιότητες, συγκροτεί το περίγραμμα της πραγματικής οργάνωσης της πολιτικής εξουσίας. Ολα τα προηγούμενα συμβάλλουν στην ενδυνάμωση των αντι-κομματικών τάσεων στην πολιτική κουλτούρα και στην όξυνση των πρακτικών που εκφράζουν τη δυσπιστία της κοινωνίας απέναντι στην πολιτική εξουσία και στους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς».

Ο συγγραφέας διερωτάται πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η κομματοκρατία και η πολιτική διαφθορά. Οχι πάντως με ηθικολογίες, μεμψιμοιρία και αφορισμούς αλλά- όπως τονίζει- με ρηξικέλευθες θεσμικές παρεμβάσεις. Εχει το πολιτικό σύστημα σήμερα τη δυνατότητα να εμπλουτιστεί και να ανανεωθεί με σύγχρονες μορφές αντιπροσώπευσης, με ανασχέσεις απέναντι στη συγκέντρωση εξουσίας και με τον εκδημοκρατισμό του κομματικού συστήματος; Είναι μια άλλη δημόσια διοίκηση εφικτή; Είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα η διαρχία κυβέρνησης και κόμματος, με την επιλογή διαφορετικών προτάσεων στις θέσεις του πρωθυπουργού και του αρχηγού του κόμματος; Περιορίζεται ο ρόλος των βουλευτών σήμερα σε απλούς χειροκροτητές των ηγεσιών; Μπορεί να θεωρηθεί ο αρχηγός του κόμματος μόνος αρμόδιος για την κατάρτιση των εκλογικών συνδυασμών; Είναι αναγκαία και σκόπιμη μια νομοθετική ρύθμιση για την ανάδειξη αρχηγού των πολιτικών κομμάτων; Ποια είναι τα επιθυμητά και τα ανεκτά όρια για τη συμμετοχή των μεταναστών στις δημοκρατικές διαδικασίες;

Πιο επικίνδυνος
Ο συγγραφέας, ένας χαρισματικός διανοητής και επιστήμων, τέμνει- πειστικά αλλά και πράγματι επιγραμματικά- επίκαιρα ζητήματα οργάνωσης της πολιτείας χωρίς λαϊκισμό ή προκατάληψη. Με έναν αξιακά στρατευμένο, επιστημονικά συγκροτημένο, που σημαίνει και πολιτικά ευαίσθητο, επιστημονικό λόγο καταθέτει σημαντικές προτάσεις για την αναζωογόνηση των δημοκρατικών διαδικασιών και των δικαιοκρατικών εγγυήσεων στο κράτος και τα πολιτικά κόμματα. Οπως υποστηρίζεται στο βιβλίο, «ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται σήμερα η κρίση του πολιτικού συστήματος είναι πολύ πιο επικίνδυνος από τις κρίσεις που γνώρισε η ελληνική πολιτεία πριν από τη Μεταπολίτευση. Και αυτό διότι, ενώ ως το 1974 οι εχθροί της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου ήταν ορατοί διά γυμνού οφθαλμού, σήμερα οι θεσμοί φαινομενικά λειτουργούν. Ομως μόνο φαινομενικά και όχι σύμφωνα με το πραγματικό νόημα και περιεχόμενό τους. Το αποτέλεσμα είναι η απαξίωση των θεσμών και η αποπολιτικοποίηση, που ενισχύονται από την αποϊδεολογικοποίηση των πολιτικών συγκρούσεων και την υποβάθμιση της σημασίας της διάκρισης ανάμεσα σε Αριστερά και Δεξιά».

Βιβλία γράφονται πολλά. Για αρκετά κανείς διερωτάται: Προς τι; Πολλοί γράφουν για να θεωρηθούν συγγραφείς και όχι από ανάγκη, από αγανάκτηση, από οργή, από έμπνευση, από ενθουσιασμό, από αίσθημα κοινωνικής ευθύνης. Πραγματικός συγγραφέας είναι αυτός που δεν ψάχνει ή και κατασκευάζει ένα θέμα για να θεωρηθεί «συγγραφέας» αλλά εκείνος που συναντά το θέμα μέσα στη ζωή και μέσα στην πραγματική του πορεία. Μεταξύ τέτοιων περιπτώσεων πρέπει να αναζητούμε τις προδιαγραφές ενός σημαντικού βιβλίου. Υπόδειγμα τέτοιου βιβλίου είναι και το έργο του Ξ. ΚοντιάδηΕλλειμματική δημοκρατία.

Ο κ. Δημήτρης Θ. Τσάτσος είναι ομότιμος καθηγητής των πανεπιστημίων Ηagen και Παντείου Αθηνών,επίτιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του D sseldorf.