Μια αφήγηση του κορυφαίου προπολεμικού τερματοφύλακα

Η καρδιά του Αχιλλέα Γραμματικόπουλου, του κορυφαίου έλληνα τερματοφύλακα πριν από τον Β Δ Παγκόσμιο Πόλεμο, σταμάτησε χθες να χτυπάει σε ηλικία 100 ετών! Παιδί της αλάνας και γέννημα-θρέμμα Πειραιώτης, ο κυρ-Αχιλλέας έμαθε την τέχνη του γκολκίπερ στην πλατεία Αλεξάνδρας. Μαζί με τους αδελφούς Ανδριανόπουλους έκαναν μεγάλο και τρανό τον
Ολυμπιακό. Με τη διαύγεια του νου που τον διέκρινε ως την τελευταία του στιγμή, το περασμένο καλοκαίρι άνοιξε το βιβλίο της ζωής του μιλώντας στο «Βήμα». Από εκείνη την (αδημοσίευτη) αφήγηση, τιμώντας τη μνήμη αυτής της εμβληματικής ποδοσφαιρικής μορφής, μεταφέρουμε σήμερα στους νεότερους ορισμένες μόνο από τις μικρές και μεγαλύτερες λεπτομέρειες
μιας άλλης μοναδικής εποχής που θυμήθηκε ο αιωνόβιος κυρ-Αχιλλέας. Ελάχιστοι από τους νεότερους γνωρίζουν, π.χ., ότι ο Αχ. Γραμματικόπουλος ήταν μόνιμος θαμώνας της Λυρικής Σκηνής, με φωνή την οποία εκτός από τον Επιτροπάκη εκτίμησε ακόμη και ο ισπανός τενόρος Φλέτα, ο οποίος του κόλλησε το παρατσούκλι «Ζαμόρα», παροτρύνοντάς
τον να σπουδάσει μουσική και να ασχοληθεί επαγγελματικά με το τραγούδι. Ζωντανή ιστορία του Ολυμπιακού επί τρεις γενιές, έκλαψε σαν μικρό παιδί το 2001, όταν κατά τη μετακόμιση από το «Γ. Καραϊσκάκης» στις εγκαταστάσεις του Ρέντη χάθηκε το προσωπικό του αρχείο. Ιδού όμως χαρακτηριστικά αποσπάσματα από εκείνη την αφήγηση:

«Εγώ ήμουν αθλητής στίβου της Πειραϊκής από 12 χρόνων.Τερματοφύλακας έγινα από ένστικτο.Στην αλάνα έπαιζα έξω δεξιά.Στα τρία κόρνερ ο αντίπαλος χτυπούσε τότε πέναλτι.Λόγω αντανακλαστικών με έβαζαν κάτω από τα δοκάρια. Καριέρα τερματοφύλακα ξεκίνησα το 1922 στην πλατεία Αλεξάνδρας με τον Αρη.Στο Πασαλιμάνι με τον Αήττητο έπαιζε ο Λεωνίδας Ανδριανόπουλος.Οποτε είχε ματς ο Αρης, έπαιζα με τον Αρη.Οποτε είχε παιχνίδι ο Αήττητος,καθόμουν κάτω από τα δοκάρια του Αήττητου.Φίλος μου ήταν τότε ο Ντίνος ο Ανδριανόπουλος.“Ρε συ” μου λέει κάποια μέρα “δεν έρχεσαι στο Φάληρο;”.“Στο Φάληρο” του απαντάω “έρχομαι κάθε μέρα”.“Θα έρθεις” συνεχίζει “στον Ολυμπιακό”.“Ωραία ομάδα έχει ο Ολυμπιακός,αλλά η δική μας είναι καλύτερη” του λέω. “Ολα τα παιδιά είμαστε μια καλή παρέα”…Αναγκάστηκαν τότε να δώσουν 800 δρχ.στον Αρη,χωρίς εγώ να έχω δελτίο σε καμία ομάδα. Τα έδωσε ο σύμβουλος του Ολυμπιακού Γιώργος Πατσαπέτρος.Κάπως έτσι σε ηλικία 16 ετών βρέθηκα στον Ολυμπιακό το 1926,έναν χρόνο μετά την ίδρυσή του.Προπονητή είχαμε τον Τσεχοσλοβάκο τον Κόψιβα.Ηταν τερματοφύλακας στα νιάτα του και ο πρώτος ξένος προπονητής που ήρθε στην Ελλάδα.Παίζαμε τότε στο πρωτάθλημα Πειραιά.Εκτός από τον Ολυμπιακό,καλές ομάδες ήταν τότε ο Εθνικός,ο Αρης και το Μοσχάτο.

Η πέτρα στο πέναλτι, το «ουου» και ο πρώτος ύμνος
(…) Το 1930-31 που έγινε το πρώτο μεικτό πρωτάθλημα Ελλάδας φθάσαμε στον τελικό με αντίπαλο τον Ηρακλή στη Θεσσαλονίκη.Με ισοπαλία χάναμε το πρωτάθλημα. Κατεβαίνουμε στο γήπεδο και μας κοπανάνε ένα γκολ,δύο γκολ και η μπάλα στα έντεκα βήματα.Πέναλτι εις βάρος μας.Παναγιά μου. Ερχεται ο Μαρμαρόπουλος με τον οποίο είμαστε φίλοι και μου λέει “δύο και ένα τρία”.Πονηρά σκεπτόμενος,παίρνω μια πέτρα και τη βάζω μπροστά στην μπάλα.Σφυράει ο Ντούσκας,ο διαιτητής,σουτάρει ο Μαρμαρόπουλος,μπαίνει η πέτρα γκολ και η μπάλα πηγαίνει πάνω από τα δοκάρια.

Το ημίχρονο τελειώνει με τον Ηρακλή προηγούμενο 2-0.Πάμε στην παράγκα που χρησιμοποιούταν για αποδυτήρια.“Ρε σεις” τους λέω “πώς θα επιστρέψετε στον Πειραιά;Κοιτάξτε να παίξετε μπάλα να τους κερδίσουμε”.Πράγματι,μπαίνουμε μέσα και αρχίζουμε.Ενα,δύο, τρία γκολ υπέρ μας.Είμαστε στο τελευταίο λεπτό του αγώνα και παίρνει την μπάλα ο Καντιτσίρος,ο οποίος έκανε τα 100 μ.σε 9΄΄,και έρχεται καταπάνω μου.Την ώρα που ετοιμαζόταν να μπει στην περιοχή, του φωνάζω ένα “ουου” και κάνω πλονζόν στα πόδια του καπακώνοντας την μπάλα.Τελειώνει ο αγώνας,πρωταθλητής ο Ολυμπιακός. Τότε γράφτηκε και ο πρώτος ύμνος του Ολυμπιακού:“Παλικάρια διαλεχτά της νίκης παιδιά/ Δύναμη τέχνη,ατσάλι καρδιά/ Ενα,δύο, τρία γκολ παντού πανικός/ Θρίαμβος,νίκη,Ολυμπιακός”.

Η 4άρα από την Ιταλία και ο Μουσολίνι
(…) Το 1934 δώσαμε τον πρώτο αγώνα για την προκριματική φάση του Μουντιάλ,στο Μιλάνο με την Ιταλία.Από την Πάτρα με το βαπόρι πήγαμε στο Πρίντεζι και από εκεί με το τρένο Μπάρι,Μπολόνια,Μιλάνο.Φθάσαμε δύο μέρες πριν. Στην προπόνηση έρχεται ο κόουτς της Ιταλίας Βιτόριο Πότσο και λέει χαριτολογώντας:“Την Κυριακή μη βάλετε αυτόν τερματοφύλακα γιατί θα φάτε πολλά γκολ”.Παίζουμε την Κυριακή και με πλακώνουνε στα σουτ.Πού να βάλουνε όμως γκολ…Αν είχα λίγη τύχη,το πρώτο γκολ θα το πέταγα κόρνερ.Το δεύτερο το έβαλε ο Χρυσακόπουλος.Εγινε μια αναμπουμπούλα,πήγε να διώξει σε κόρνερ και την έριξε στα δίχτυα.Στο ημίχρονο χάναμε 2-0.Στην επανάληψη… φάγαμε άλλα δύο.Ενα από τον Φεράρι και ένα από τον Μεάτσα.Χάσαμε και πέναλτι.“Αφήστε με να το χτυπήσω εγώ” τους φώναξα.Το βάρεσε ο Μοσχολίβανος,όπως είχα βγάλει τον Αρμένη τον Δανελιάν. Γεμάτο το Σαν Σίρο.Δεν έπεφτε καρφίτσα.Την ώρα που ετοιμαζόμασταν στα αποδυτήρια να βγούμε για το παιχνίδι,βλέπω κάτι κινήσεις έξω.Κάνω έτσι και βλέπω τους ιταλούς παίκτες να ετοιμάζονται.“Τι κοιτάζεις;” μου λέει ο Αντώνης ο Μηγιάκης.“Κοίτα και εσύ να δεις” του λέω.“Αμάν κάτι σώματα” λέει.“Τι λες βρε;” του φωνάζω.“Μάνα τούς έκανε αυτούς,μάνα μάς γέννησε κι εμάς.Εμπρός όλοι μαζί” και αρχίζω να τραγουδάω το “μαύρη είν΄ η νύχτα στα βουνά”.Οι Ιταλοί τα χάσανε.Από εκεί που φώναζαν,σταμάτησαν.Σου λέει “πάει,κάτι έπαθαν οι Ελληνες…”.

Βγήκαμε στο γήπεδο.Ο Κουράντης ως αρχηγός μάς λέει “πάνω το χέρι,ρε”.Φασιστικά όπως ο Μουσολίνι που ήταν στην εξέδρα.O Μουσολίνι με συνάντησε στο δημαρχείο,όταν ο Βιτόριο Πότσο μού ζήτησε να μείνω στην Ιταλία και να παίξω στην Αμπροζιάνα,όπως λεγόταν τότε η Ιντερ,με 150.000 λιρέτες και με αυτοκίνητο.“Εγώ είμαι Ελλην και φυλάγω την πατρίδα την ελληνική” του αποκρίνομαι.“Θα πας στην Ελλάδα και θα φας την ελληνική σημαία” μου απάντησε ο Μουσολίνι.Ο επαναληπτικός με την Ιταλία δεν έγινε ποτέ.Δεν ξέρω γιατί.Ακούστηκαν διάφορα.Πάντως, επειδή εγώ συνήθιζα να μη βγαίνω από το ξενοδοχείο,ο Παπαλεονάρδος που ήταν αρχηγός της αποστολής με τον Αγγέλου του Αρεως μου έδωσαν ένα πακέτο χρήματα να τα φυλάξω στο δωμάτιό μου.

Οι μεγάλοι γκολκίπερ και τα ντέρμπι με τον ΠΑΟ
(…) Κάτω από τα δοκάρια της Εθνικής είχα διαδεχθεί τον Γιώργο Γιάμαλη της ΑΕΚ.Καλός τερματοφύλακας,όπως και ο Χρήστος Ρίμπας, στον οποίο εγώ δίδαξα τα μυστικά της μπάλας.Εδωσα και άλλον τερματοφύλακα στην ΑΕΚ.Τον Διονύση Χιώτη.Δικό μου παιδί ήταν, όπως και ο Δημήτρης Ελευθερόπουλος.Μετά τον πόλεμο κορυφαίος τερματοφύλακας ήταν ο Νίκος Πεντζαρόπουλος του Πανιωνίου.Δεν με άκουσε όμως και φταίει.Τον έπεισε ένας Λαΐνης από την Πάτρα να πάει στην Ιταλία.“Νίκο, μην πας” του λέω.“Στην Ιταλία υπάρχουν χύμα τερματοφύλακες. Θα πας και θα γυρίσεις γρήγορα”. Οπως πήγε,έτσι και γύρισε σε έναν μήνα.Ο Λαΐνης όμως κονόμησε. Μεγάλος τερματοφύλακας ήταν και ο Στάθης Μανταλόζης του Εθνικού. Καλός παίκτης ήταν ο Κώστας Νεγραπόντης.Ο “Κάντηνε- κάντηνε”. Οταν παίζαμε με την ΑΕΚ για να του δώσουνε την μπάλα φώναζε “κάντηνε- κάντηνε” και του έμεινε.Τα ντέρμπι ήταν όμως με τον Παναθηναϊκό.Είχε καλούς παίκτες,όπως ο Αγγελος Μεσσάρης,αλλά εγώ υπολόγιζα περισσότερο τον Μήτσο τον Μπαλτάση.Οταν παίζαμε,το ένα μάτι το είχα σε αυτόν και το άλλο για τους υπόλοιπους.Αλλαζε εύκολα την μπάλα από το ένα πόδι στο άλλο.Ο κόσμος ετοιμαζόταν έναν μήνα πριν για τις αναμετρήσεις του Ολυμπιακού με τον Παναθηναϊκό. Οι κοπέλες φόραγαν άσπρα,κόκκινα,πράσινα,έπαιρναν τα φαγητά που είχαν ετοιμάσει και την ημέρα του αγώνα πήγαιναν από το πρωί στο γήπεδο της λεωφόρου Αλεξάνδρας.Παρέα όλοι.Παναθηναϊκοί και Ολυμπιακοί.

Τα χιλιάρικα για επικαλαμίδες και τα αίματα του διαιτητή
(…) Αργότερα,αν και με ένα νεφρό, έγινα διεθνής διαιτητής.Την εποχή εκείνη οι διαιτητές ήταν και πειναλέοι και σοβαροί.Θα πω κάτι που δεν θα το πιστέψετε.Ανεβαίνω στη Θεσσαλονίκη να παίξω διαιτητής στον αγώνα ΠΑΟΚ- Παναθηναϊκός.Το πρωί έπαιζαν ΗρακλήςΕθνικός στο γήπεδο Χαριλάου.Λέω “δεν πάω να δω το ματσάκι να περάσει η ώρα;”.Μπαίνω στον στίβο και κάθομαι στον πάγκο.Σε κάποια στιγμή έρχεται να βαρέσει αράουτ ένας παίκτης του Εθνικού.Κάνει να σκύψει να πάρει την μπάλα και- τι βλέπω;- για επικαλαμίδες είχε χιλιάρικα.Εκείνα τα κόκκινα,τα μεγάλα.“Βρε βλάκα” του λέω “τι κάνεις;”.Σηκώνει τις κάλτσες του και τα κρύβει.Την ημέρα εκείνη έχασε ο Εθνικός και οι ευθύνες αποδόθηκαν στον διαιτητή.Σε κάποιο επόμενο παιχνίδι έπαιζε ο Εθνικός στο Φάληρο με την ΑΕΚ ή τον Πανιώνιο,δεν θυμάμαι καλά.Λένε του Μανώλη του Λυκόπουλου ότι αυτός είναι ο διαιτητής που έπαιξε και τα πήρε στο παιχνίδι της Θεσσαλονίκης.Μπαίνει μέσα ο Λυκόπουλος και του κάνει τη μούρη πλάκα.Να τα αίματα.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης και τα Πράσινα Πουλιά
(…) Οι περισσότεροι παλιοί ποδοσφαιριστές ως επί το πλείστον κάναμε και στίβο.Με τον Χρήστο Βαρζάκη είχαμε τρέξει πολλές φορές τον γύρο της Πειραϊκής.Για προπόνηση στον Πειραϊκό ερχόταν και ο Γρηγόρης Λαμπράκης.Δεν έπαιζε μπάλα,αλλά κάναμε παρέα.Εχω μάλιστα και το τελευταίο του γράμμα.Θα ανοίξει για να διαβαστεί δημόσια μόνον όταν πεθάνω.Στη διάρκεια του πολέμου το στέκι μας ήταν στην Εμμανουήλ Μπενάκη. Είχαμε ιδρύσει την Ενωση Ελλήνων Αθλητών.Παίκτες απ΄ όλες τις ομάδες,τον Ολυμπιακό,την ΑΕΚ,τον Παναθηναϊκό,τον Απόλλωνα,είχαμε φτιάξει μια ανεξάρτητη ομάδα,τα Πράσινα Πουλιά,και δίναμε αγώνες στον Πανελλήνιο.Στο γήπεδο δεν έπεφτε καρφίτσα».

Η νεκρώσιμη ακολουθία θα ψαλεί την Παρασκευή στις 11.00 στον Αγιο Βασίλειο Πειραιώς και η ταφή του Αχιλλέα Γραμματικόπουλου θα γίνει στο Γ΄ Νεκροταφείο. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα τον σκεπάσει.