Ζαβή σε όλα της η χρονιά που εκπνέει. Ακόμη και στις γιορτινές ημερολογίες. Πού ακούστηκε Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά να πέφτουν μεσοβδόμαδα. Αντε να ξεχαστείς μ΄ αυτούς τους όρους. Οταν μάλιστα ο περασμένος χρόνος μπούκωσε από απλήρωτα και ατιμώρητα σκάνδαλα (ομόλογα, Ζίμενς, Βατοπέδι και άλλα). Προτού φτάσουμε στην εξοργιστική δολοφονία του Αλέξη και στα παρεπόμενά της, που ακόμη συνεχίζονται- ένας θεός ξέρει αν και πότε θα ηρεμήσουν κάπως τα σώματα και τα πνεύματα. Πάντως δεν φτάνουν τα δημαρχικά υψιπετή δέντρα στις πλατείες, τα πολύχρωμα λαμπιόνια στους κεντρικούς δρόμους και τα εκθαμβωτικά πυροτεχνήματα της παραμονής, για να ξεχάσουμε τα συλλογικά πάθη που κόλλησαν στο πετσί μας. Στο μεταξύ μάς έπνιξαν και οι δήθεν βιβλιοφιλικές διαφημίσεις στα μέσα και στα έξω, που υπόσχονται λαγούς με πετραχήλια. Αντίσταση ομοιοπαθητική σ΄ αυτή τη φάμπρικα προτείνει το σημερινό μονοτονικό στο μεταίχμιο (όχι, δεν κάνω διαφήμιση του ομώνυμου εκδοτικού οίκου) της απερχόμενης και της επερχόμενης χρονιάς, επιμένοντας σε αναγνωστικές επιλογές μοιρασμένες επίτηδες σε κεφάλαια: η πολιτική οικονομία και η εθνική ιστορία προηγούνται· μεσολαβεί η φιλολογία (αν δεν παινέψουμε το σπίτι μας, θα πέσει να μας πλακώσει) και επιβάλλεται η λογοτεχνία, με παραδείγματα κυρίως ποίησης και δοκιμίου- τα μυθιστορήματα δεν έχουν την ανάγκη μας, ως εκ τούτου παραλείπονται, με μία μόνον εξαίρεση.
Στον χώρο της πολιτικής οικονομίας προέχει Η κρίση (εκδόσεις Πόλις). Το οικονομικότερο σε έκταση (120 σελίδες) πόνημα του Κώστα Σημίτη- καθόλου αμελητέα αρετή στις αφόρητα φλύαρες μέρες μας. Σ΄ αυτή τη βάση στηρίζονται και τα ουσιαστικά προσόντα του: η παραγωγική καταρχήν άρθρωσή του σε ερεθιστική Εισαγωγή, τέσσερα συστηματικά κεφάλαια και συμπερασματικό Επίλογο . Ηδη οι τίτλοι των κεφαλαίων (και των υποκεφαλαίων) εγγυώνται περιγραφική ακρίβεια, κριτική επάρκεια και πολιτική νηφαλιότητα: Η διεθνής οικονομία:επιτεινόμενη αβεβαιότητα·Οι εξελίξεις στην Ελλάδα· Η ΟΝΕ: Νομισματική αλλά όχι Οικονομική Ενωση· Διαφοροποιημένες μορφές συνεργασίας ως μελλοντική λύση.
Στο μεταξύ η μετατροπή της διεθνούς οικονομικής κρίσης σε εντόπια ασφυξία που αγγίζει το όριο του πνιγμού, καθιστά το βιβλίο αυτό του Σημίτη έσχατη προειδοποίηση για το τι μέλλει γενέσθαι, ως απότοκο των γενομένων, αν οι αρμόδιοι δεν σοβαρευτούν. Πέρα ωστόσο από τη δύσθυμη αυτή ωφέλεια που παρέχει Η κρίση (με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα μελετηθεί και θα ληφθεί εγκαίρως υπόψη), προσφέρει επιπλέον παραδειγματική εκφραστική αρτιότητα (θα έλεγα: ακεραιότητα). Οχι- και ευτυχώς- δεν λογοτεχνίζει· ούτε επιδίδεται σε ρητορικού τύπου ακροβασίες· αντίθετα, η γραφή εφάπτεται ακριβώς στο υποκείμενο κάθε φορά νόημά της, το οποίο τελικώς το εκμαιεύει και το ανασύρει στην επιφάνεια ενός διαυγούς λόγου, που επιλέγει και συνάμα προλέγει. Τούτο προφαίνεται ήδη στην πρώτη παράγραφο της Εισαγωγής- λυπάμαι που ο διαθέσιμος χώρος δεν ευνοεί την πιστή αντιγραφή της.
Στην περιοχή τώρα της πρόσφατης ιστορίας μας (από το γύρισμα του 19ου αιώνα έως την έξοδο περίπου του 20ού) αξιολογότερη προσφορά παραμένει, κατά τη γνώμη μου, η ιστοριογραφική μελέτη της Ρένας Σταυρίδη-Πατρικίου υπό τον τίτλο Οι φόβοι ενός αιώνα (έκδοση Μεταίχμιο). Πρόκειται για εγχειρίδιο εθνικής αυτογνωσίας, που θα μπορούσε (και θα έπρεπε) να περάσει αμέσως στα σχολεία, εν όψει μάλιστα των τελευταίων (πολλαπλών και συνεχιζόμενων) αναταραχών· υπό τον όρο ότι οι πολιτικοί και οι εκπαιδευτικοί μας ηγεμόνες θα αποφάσιζαν να διαβάσουν πρώτα οι ίδιοι το βιβλίο- ευχή που, όπως λέει και το σχολικό συντακτικό, ανήκει στη δεύτερη κατηγορία υποθετικού λόγου, που εκφράζει το αδύνατο.
Στο αποκαλυπτικό πάντως αυτό ανάγνωσμα αφιέρωσα ήδη δύο μονοτονικά, υπογραμμίζοντας το αξονικό του ζεύγος «φόβος της ελευθερίαςφόβος της ιστορίας». Στην πραγματικότητα ο ένας φόβος παράγει τον άλλο, αλλά και παράγεται από τον άλλο – αυτή είναι πρόσθετη ερμηνευτική πρόταση. Η οποία επιβάλλει ιδιαίτερη προσοχή σε ό,τι αφορά την αμοιβαία συνάφεια των τριών βασικών συντελεστών της νεοελληνικής μας περιπέτειας: του πολιτικού, του γλωσσικού και του εκπαιδευτικού συντελεστή. Η σειρά των τριών όρων δεν είναι εδώ τυχαία. Τούτο σημαίνει ότι το διαβόητο γλωσσικό μας πρόβλημα, που είθισται στις μέρες μας να αυτονομείται ως παρωχημένη υπόθεση, δείκτης μονογλωσσικής υστερίας, βρέθηκε συμπιεσμένο ανάμεσα στην αναχρονιστική (και αντισυγχρονιστική) πολιτική και στην εξίσου αναχρονιστική (και αντισυγχρονιστική) εκπαίδευση.
Οι υπόλοιπες βιβλιόφιλες υποσχέσεις μετά την Πρωτοχρονιά.
