Σε μια συγκυρία ιδιαίτερα κρίσιμη για το οικονομικό μας μέλλον, η εξωστρέφεια και η καινοτομία αποτελούν όρους επιβίωσης για την ελληνική οικονομία στα επόμενα χρόνια. Η περίοδος κατά την οποία η ανάπτυξή μας στηριζόταν στην αυξανόμενη ζήτηση της εσωτερικής μας αγοράς, είτε μέσω του υψηλού δανεισμού- κρατικού ή ιδιωτικού- είτε μέσω των διαρκώς αυξανόμενων ευρωπαϊκών επιδοτήσεων έχει τελειώσει. Συνεπώς πρέπει να αναζητήσουμε σήμερα νέες πηγές ανάπτυξης, οι οποίες δεν μπορεί παρά να προέλθουν από το εξωτερικό. Και πρέπει να το κάνουμε αυτό υπό τις συνθήκες ενός διαρκώς εντεινόμενου διεθνούς ανταγωνισμού και σε μια περίοδο κατά την οποία η διεθνής οικονομία, ύστερα από έναν πολύ μεγάλης διάρκειας ανοδικό οικονομικό κύκλο, εισήλθε με δραματικό τρόπο σε περίοδο οικονομικής επιβράδυνσης.
Τα αμέσως επόμενα χρόνια, και καθώς οι επιπτώσεις της κρίσης θα περνούν σταδιακά από τον χρηματοπιστωτικό τομέα στην πραγματική οικονομία, αναμένεται να υποστούμε έντονες πιέσεις. Αλλά και στην επόμενη περίοδο, καθώς θα βγαίνουμε από την κρίση, η καινούργια οικονομική πραγματικότητα που θα έχει διαμορφωθεί θα χαρακτηρίζεται από χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης. Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι θα εκλείψουν και οι ευκαιρίες. Ιδιαίτερα για τις χώρες εκείνες που θα προσανατολισθούν σταθερά στην εξωστρεφή επιχειρηματική δράση και στην προώθηση της καινοτομίας, οι διαθέσιμες ευκαιρίες θα είναι πολύ μεγαλύτερες από τις διαθέσιμες δυνατότητες.
Για την Ελλάδα θα υπάρξουν αρκετές ευκαιρίες αν εργαστούμε συστηματικά, αν συνεργαστούμε αποτελεσματικά και αν αξιοποιήσουμε όλες τις δυνατότητές μας. Για να γίνει όμως αυτό, απαιτείται συνολική προσπάθεια προς την κατεύθυνση της εξωστρέφειας και της καινοτομίας, οι οποίες αποτελούν αυτονόητους στόχους ενός οικονομικού συναγερμού για τα επόμενα χρόνια.
Η καινοτομία είναι αυτή που θα διαχωρίσει στα επόμενα χρόνια τα δυτικά έθνη σε δύο κατηγορίες: σε αυτά που θα παραμείνουν πλούσια και στην παγκόσμια πρωτοπορία και σε εκείνα που θα παγιδευτούν στον φαύλο κύκλο της στασιμότητας και θα αποτελέσουν θύμα της πλημμυρίδας του νέου παγκόσμιου ανταγωνισμού.
Ζούμε σήμερα σε ένα άκρως ανταγωνιστικό παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον, όπου διαπιστώνεται το εξής «παράδοξο» φαινόμενο: έχουμε ένα μοντέλο οικονομίας που διέρχεται βαθύτατη κρίση και αμφισβητείται στον δυτικό κόσμο, ο οποίος ιστορικά το διαμόρφωσε και το γιγάντωσε, ενώ την ίδια στιγμή το ίδιο μοντέλο έχει εξαχθεί στις αναδυόμενες αγορές, συνεχίζει να εφαρμόζεται εκεί με ιδιαίτερο ζήλο και εισάγει στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία περίπου 3,5 δισ. ανθρώπους, στους οποίους μάλιστα αναμένεται να προστεθούν ως το 2050 περίπου άλλα 2 δισ. που θα αλλάξουν καθοριστικά τις συνθήκες του παγκόσμιου ανταγωνισμού.
Ηκαινοτομία είναι λοιπόν το «κλειδί» της θέσης που θα έχουμε στον κόσμο και για να έχει αποτέλεσμα θα πρέπει να προωθηθεί σε όλα τα επίπεδα της επιχειρηματικής δράσης: Από τον σχεδιασμό των προϊόντων ως τις πρακτικές μάρκετινγκ και τις άλλες επιχειρηματικές λειτουργίες. Η αιχμή του δόρατος της καινοτομίας είναι ασφαλώς οι επιχειρήσεις. Για να επιτύχουν όμως οι πρωτοβουλίες τους, πρέπει να αποτελούν καρπό μιας συνολικής και σχεδιασμένης προσπάθειας στην οποία εμπλέκονται τόσο οι δράσεις του κράτους όσο και η γενικότερη νοοτροπία της κοινωνίας στο σύνολό της.
Η καινοτομία προϋποθέτει μια κοινωνία προσανατολισμένη στην Παιδεία, στην επιστήμη και στην έρευνα, προϋποθέτει μια κοινωνία εξοικειωμένη με τη σύγχρονη τεχνολογία και τα με προϊόντα της έρευνας. Οχι μια κοινωνία όπου οι μισοί σχεδόν απέχουν συστηματικά από την ανάγνωση βιβλίων και όπου το 60% δεν αισθάνεται ότι το Διαδίκτυο μπορεί να του προσφέρει κάτι χρήσιμο. Η καινοτομία δεν είναι ζήτημα μερικών επιστημόνων που είναι κλεισμένοι σε ένα εργαστήριο, αλλά μιας σταθερής προσήλωσης και μιας δημιουργικής νοοτροπίας που διαπνέουν τόσο το κράτος όσο και τους ιδιώτες.
Σε οικονομικούς όρους, το κράτος έχει καθοριστικό ρόλο σε ό,τι αφορά το ύψος των επενδύσεων στην καινοτομία, αφού χωρίς δική του παρέμβαση και συνδρομή θα είναι ασφαλώς πολύ μικρότερο από το κοινωνικά βέλτιστο (υπάρχει ασφαλώς αποτυχία της αγοράς- market failure στην περίπτωση αυτή) και ο ιδιωτικός τομέας παίζει καθοριστικό ρόλο σε ό,τι αφορά τις κρίσιμες επιχειρηματικές αποφάσεις για το ποια ρηξικέλευθα προϊόντα, υπηρεσίες και επιχειρηματικές πρακτικές θα αναπτυχθούν.
Και βεβαίως η καινοτομία αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα και την εξωστρέφεια. Διότι χωρίς συνεχή καινοτομία δεν υπάρχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και επιτυχής διείσδυση στην παγκόσμια αγορά.
