Η οικονομική κρίση και η αβεβαιότητα για το μέλλον προβληματίζουν τον επιχειρηματικό κόσμο. Με κύριο εκφραστή το ΣΕΒ οι επιχειρηματίες ζητούν ισχυρή και ενιαία πολιτική βούληση, αφού ο ρόλος του κράτους την επόμενη διετία και ως την έξοδο από την κρίση θα είναι πλέον σημαντικός.
Στο πλαίσιο αυτό μόνο κεραυνός εν αιθρία δεν ήταν η πρόταση του προέδρου του ΣΕΒ κ. Δ.Δασκαλόπουλου για συνεννόηση μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων και πιθανή συγκυβέρνηση με βάση ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Η ενιαία κυβερνητική έκφραση, δηλαδή η συνεννόηση των δύο μεγάλων κομμάτων σε βασικά θέματα της κοινωνίας και της οικονομίας, αλλά και οι σημαντικές θεσμικές αλλαγές στα θέματα αυτά αποτελούν αυτή τη στιγμή το ισχυρό δίπτυχο σύμφωνα με πολλούς κορυφαίους επιχειρηματίες της χώρας για να αντέξει η ελληνική οικονομία στην κρίση και να αρχίσει να βγαίνει από αυτήν στα τέλη της επόμενης χρονιάς, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι.
Μιλώντας προς «Το Βήμα» και ο αντιπρόεδρος του ΣΕΒ που είναι επιφορτισμένος με τις διεθνείς σχέσεις κ. Αθ.Λαβίδας, είπε πως «οι θέσεις του ΣΕΒ περί διακυβέρνησης πιστεύω ότι εκφράζουν τις θέσεις κάθε υγιούς πολίτη που αφουγκράζεται την εποχή του και προβληματίζεται για το μέλλον της χώρας του», επιβεβαιώνοντας ότι πρόκειται για γενικότερες θέσεις των επιχειρηματιών.
«Κάποια βασικά ζητήματα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας πρέπει να είναι σταθερά και να μη μεταβάλλονται όταν αλλάζει η κυβέρνηση, όπως για παράδειγμα το Φορολογικό, η Παιδεία και το νομοθετικό πλαίσιο για το περιβάλλον» λέει στο «Βήμα» ο κ. Αναστάσης Καλλιτσάντσης, γενικός γραμματέας του ΣΕΒ. Και προσθέτει: «Και επιτέλους δεν μπορεί να υπάρχει για πάντα η ασυλία του Δημοσίου, όταν κάνει πασιφανή λάθη».
Σε διαφορετική περίπτωση η βαθιά οικονομική κρίση θα φέρει υποχρεωτικά λουκέτα στην ελληνική βιομηχανία, ενώ πολλές επιχειρήσεις, που δεν είναι μεν προβληματικές αλλά αντιμετωπίζουν με δέος το μέλλον, αναγκαστικά θα αναζητήσουν ισχυρούς ξένους για να πουληθούν, και μάλιστα με σχετικά δυσμενείς όρους.
Σε τομείς της ελληνικής βιομηχανίας που περνάνε βαθιά κρίση, όπως η κλωστοϋφαντουργία και τα πλαστικά, άρχισαν ήδη να μπαίνουν τα πρώτα λουκέτα: έκλεισε σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες η βιομηχανία πλαστικών του κ. Δ. Ρούπα που ήταν και πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών, ενώ γνωστό είναι σε όλους ότι ο όμιλος Λαναρά συντηρείται τεχνητά και μόνο με «ενέσεις» του ελληνικού Δημοσίου, ώστε να μη μείνουν στον δρόμο οι περίπου 1.800
εργαζόμενοι.
Ακριβώς σε αυτή τη χρονική στιγμή επανέρχεται το σχέδιο πολλών ελλήνων επιχειρηματιών για τους εθνικούς πρωταθλητές. Σύμφωνα με το σχέδιο σε πέντε κρίσιμους και σημαντικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας θα μπορούσαν να υπάρξουν δύο ή το πολύ τρία επιχειρηματικά σχήματα με πλειοψηφική ελληνική συμμετοχή και ενδεχόμενη συμμετοχή ξένων, υπό την προϋπόθεση ότι οι τελευταίοι δεν θα είχαν τη μετοχική πλειοψηφία των σχημάτων αυτών. Ολοι θυμούνται ότι επρόκειτο για ένα σχέδιο ή ακριβέστερα για ένα πολιτικό- οικονομικό ρεύμα που εκδηλώθηκε πριν από περίπου έξι-επτά χρόνια επί κυβέρνησης Κώστα Σημίτη, αλλά ουσιαστικά δεν υλοποιήθηκε στην πράξη, με εξαίρεση ίσως το σχήμα ΕΛΛΠΕ- Ρetrola. Το πιο φιλόδοξο δείγμα εκείνης της εποχής ήταν η απόπειρα συγχώνευσης Εθνικής και Αlpha Βank που εκπονήθηκε από τον αείμνηστο Θεόδωρο Καρατζά και τον κ. Γιάννη Κωστόπουλο της Αlpha Βank αλλά τελικώς δεν ευοδώθηκε. Σήμερα στον τραπεζικό κλάδο οι συνθήκες είναι δύσκολες.
Στον κλάδο των κατασκευών οι αντίστοιχοι εθνικοί πρωταθλητές, οι οποίοι εκ των πραγμάτων έχουν ήδη ξεχωρίσει, είναι οι όμιλοι Ελλάκτωρ, ΓΕΚ- ΤΕΡΝΑ και J&Ρ Αβαξ. Στον χώρο της ενέργειας ήδη έχουν αναμειχθεί ενεργά μεγάλοι ξένοι, όπως ο ιταλο-ισπανικός όμιλος ΕΝΕL- Εndesa, η γαλλική Gas de France- Suez, η ιταλική ΕΝΙ και η επίσης ιταλική Εdison, ενώ μέχρι στιγμής έχει αποτύχει η απόπειρα μεγάλων γερμανικών ομίλων όπως η RWΕ και η ΕΟΝ να διεισδύσουν στην ελληνική αγορά.
Η κακή οικονομική κατάσταση της ΔΕΗ, η οποία εκ των πραγμάτων είναι εθνικός πρωταθλητής στην ηλεκτροπαραγωγή, δεν επιτρέπει μεγάλη αισιοδοξία για το μέλλον, ενώ σοβαρή προσπάθεια καθετοποίησης και μετατροπής σε ενεργειακό πόλο έχουν κάνει τα ΕΛΛΠΕ μέσω της συμμαχίας με το ενεργειακό σχήμα Εdison- Ελλάκτωρ- Βιοχάλκο.
Το σχήμα της Εndesa Ηellas (με συμμετοχή Εndesa και Μυτιληναίου) και το πολύ πρόσφατο σχήμα της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακής με την Gas de FranceSuez είναι συμμαχίες Ελλήνων με ξένους και δεν μπορούν να καταταγούν στην προηγούμενη κατηγορία.
Στον χώρο του τουρισμού η κατάσταση είναι αρκετά περίπλοκη, αφού οι έλληνες μεγαλοξενοδόχοι (Δασκαλαντωνάκης, Μαμιδάκης, Μαντωνανάκης, Φωκάς και ΑγγελόπουλοςΑldemar) έχουν στενή σχέση και ουσιαστική εξάρτηση από τα τρία-τέσσερα μεγάλα ευρωπαϊκά τουριστικά γραφεία και συνεπώς μια ελληνική συμμαχία παραμένει ζητούμενο, ενώ επίσης αναζητούνται τα οφέλη από αυτήν.
Τέλος, στον κάποτε κραταιό τομέα των τροφίμων- ποτών οι μεγάλοι όμιλοι παραμένουν (3Ε, Vivartia, ΦΑΓΕ), αλλά κάποιοι εξ αυτών βρίσκονται υπό τραπεζικό έλεγχο πλέον, ενώ κάποιοι άλλοι φέρονται να έχουν προβλήματα.
Αν μιλάμε μάλιστα για προβλήματα, δεν έχουμε παρά να σκεφτούμε τι ακριβώς γίνεται στον χώρο της κλωστοϋφαντουργίας, όπου οι τέσσερις εναπομείναντες «μεγάλοι» του κλάδου (Ελληνική Υφαντουργία, Επίλεκτος, Πολύχρονος και η πολύπαθη Κλωνατέξ του Λαναρά) ζητούν επίμονα εβδομάδα εργασίας τεσσάρων ημερών. «Τώρα που λιγοστεύει το οικονομικό κεφάλαιο απαιτείται να επενδυθεί πολιτικό κεφάλαιο στην αντιμετώπιση της κρίσης. Γιατί η λογιστική αντιμετώπιση της κρίσης θα είναι μόνιμα ελλειμματική, ο φόβος του πολιτικού κόστους θα διογκώνει συνέχεια το οικονομικό και το κοινωνικό» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Δασκαλόπουλος σηματοδοτώντας τόσο την πολιτική «ενωτική προς τα δύο μεγάλα κόμματα» παρέμβαση όσο και τη διάθεση για ανασυγκρότηση των ελληνικών επιχειρήσεων με μοναδικό στόχο φυσικά την αρχική αντοχή στην κρίση και στη συνέχεια στην ανάκαμψη.
Το άμεσο μέλλον των επιχειρήσεων
Oπως είπε στο «Βήμα» ο κ. Διονύσης Νικολάου , γενικός διευθυντής του ΣΕΒ, «η πορεία της ελληνικής βιομηχανίας αλλά και των ελληνικών επιχειρήσεων γενικότερα το 2009 θα εξαρτηθεί από τα επιτόκια και την ψυχολογία». Το ζητούμενο φαίνεται ότι είναι να πέσουν τα επιτόκια και να ανέβει η ψυχολογία, με το πρώτο να φαίνεται σχεδόν βέβαιο, ενώ το δεύτερο παραμένει ο μεγάλος γρίφος της ανάκαμψης.
Αλλωστε, όταν ο πρόεδρος του ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς κ. Μιχάλης Σάλλας προ μερικών ημερών πήγε στο Γενικό Συμβούλιο του ΣΕΒ εμφανίστηκε συγκρατημένα αισιόδοξος για το μέλλον και είπε ότι η ελληνική αγορά έχει κακή ψυχολογία που φέρνει κάμψη της ζήτησης, ενώ προέβλεψε ότι στο δεύτερο εξάμηνο της ερχόμενης χρονιάς και πάντως πριν από το τέλος του 2009 θα ξεκινήσει η πολυπόθητη ανάκαμψη.
Οι ξένες τράπεζες πάντως διαθέτουν ή θα αποκτήσουν στο άμεσο μέλλον αρκετή ρευστότητα, γι΄ αυτό άλλωστε και το Εuribor έχει μειωθεί σημαντικά.
Το ζητούμενο είναι να έχουν πλήρη εμπιστοσύνη και στις ελληνικές τράπεζες, ώστε να τις δανείσουν, αλλά και οι ελληνικές τράπεζες να αποκτήσουν εμπιστοσύνη στις ελληνικές επιχειρήσεις και να τους δώσουν ζεστό χρήμα το οποίο θα μπορούσε να τονώσει την αγορά.
Καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσουν στον τομέα αυτό το «ελληνικό» πακέτο των 28 δισ. ευρώ και το πόσο γρήγορα θα μεταβιβαστεί από τις τράπεζες στις επιχειρήσεις και από εκεί στην αγορά.
Σημαντικές εξελίξεις θα υπάρξουν τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο, όταν θα δημοσιευθούν οι ισολογισμοί του 2008, οπότε θα φανεί μια πρώτη εικόνα των συνεπειών της κρίσης, αλλά ακόμη πιο ξεκάθαρη εικόνα θα υπάρξει το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2009 με τη δημοσίευση των καταστάσεων του εξαμήνου και του εννεαμήνου για τις επιχειρήσεις. Γι΄ αυτό και οι περισσότεροι τοποθετούν διαδικασία ανάκαμψης περί τα τέλη του 2009. Πάντως, επειδή και η οικονομική κρίση έχει προσλάβει καθαρά πολιτική χροιά, είναι γεγονός ότι η αβεβαιότητα για το μέλλον και η ανασφάλεια που νιώθουν οι έλληνες επιχειρηματίες με την οικονομική κρίση και την κοινωνική αναταραχή τούς ωθούν όλο και περισσότερο στην υποβολή προτάσεων πολιτικού χαρακτήρα, με βασικό σημείο αναφοράς τη «συσπείρωση» του μεγαλύτερου τμήματος της αστικής τάξης.
