Για τα εκατομμύρια θαυμαστές του είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, με μεγαλύτερη από 50 δισ. δολάρια προσωπική περιουσία – τα οποία θα ήταν 100 ή και περισσότερα, αν δεν είχε μεσολαβήσει πριν από λίγα χρόνια η χρηματιστηριακή «κατάρρευση» των μετοχών υψηλής τεχνολογίας. Για τους εξίσου πολυάριθμους επικριτές του, οι οποίοι τυγχάνουν και κάπως βαθύτεροι γνώστες της ιδιαίτερα «συγκεντρωτικής» αρχιτεκτονικής του θαυμαστού καινούργιου κόσμου των υπολογιστών, ο Μπιλ Γκέιτς είναι ο άνθρωπος που εκμεταλλεύθηκε όσο κανένας άλλος την επανάσταση της πληροφορικής, της οποίας υπήρξε άλλωστε κεντρικό πρόσωπο και σύμβολο: εξαναγκάζοντας, χάρη και στις «πλάτες» διαδοχικών αμερικανικών κυβερνήσεων, το 90%-95% των απανταχού «κομπιουτεράδων» να χρυσοπληρώνει επί ένα τέταρτο του αιώνα τα διάσημα «παράθυρα» της εταιρείας του. Της περίφημης όσο και… περιβόητης Microsoft, η οποία ξεκίνησε πριν από τρεις δεκαετίες σαν χόμπι δύο φίλων σε ένα γκαράζ του Σιάτλ, για να διαψεύσει τελικά το «μικρό και μαλακό» όνομά της, εξελισσόμενη σε ένα από τα μακροβιότερα – και σκληρότερα – μονοπώλια στην επιχειρηματική ιστορία.


Αδυσώπητη απέναντι σε όποιον από τους… άτυχους ανταγωνιστές της διανοήθηκε να διεκδικήσει κομμάτι από τη βασιλική μερίδα της στον κλάδο software, με χαρακτηριστικότερα «θύματα» τη Netscape και τη Sun Microsystems, η Microsoft του Μπιλ Γκέιτς αποδείχθηκε όλα αυτά τα χρόνια «αδιαπέραστη» από την αντιτράστ νομοθεσία, δίνοντας μαθήματα νομικού «πολέμου χαρακωμάτων» τόσο στην κυβέρνηση Κλίντον, που μάταια προσπάθησε να την… κόψει στα τέσσερα, όσο και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, που με τη σειρά της «τόλμησε» να καταγγείλει τη μονοπωλιακή θέση της στην «καρδιά» της συντριπτικής πλειονότητας των προσωπικών υπολογιστών.


Γιατί, εδώ που τα λέμε, η Microsoft θα έπρεπε από καιρό να είχε μετονομαστεί σε… Megahard, αφού κατάφερε να ξεπεράσει εμπόδια που στο παρελθόν τσάκισαν μονοπώλια όπως η πετρελαϊκή Standard Oil των Ροκφέλερ και η τηλεπικοινωνιακή «βασίλισσα» AT&T (η Microsoft της εποχής της).


* Πέρασε σαν σίφουνας


Τα παραπάνω θρυλικά αμερικανικά μονοπώλια αναγκάστηκαν σε οδυνηρή διάσπαση, προς όφελος του υγιούς ανταγωνισμού και, εν τέλει, του καταναλωτή: η εταιρεία του κ. Γκέιτς, αντίθετα, πέρασε σαν σίφουνας πάνω από νομικούς και επιχειρηματικούς σκοπέλους, αναγκάζοντας το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ σε άτακτη υποχώρηση, μετά την πρωτόδικη καταδίκη της το 1999, η οποία ουσιαστικά διέταζε τη διάσπασή της σε τέσσερα κομμάτια, και πέρυσι «καθάρισε» με την αντίστοιχη αντιμονοπωλιακή προσπάθεια των Βρυξελλών πληρώνοντας κάτι λιγότερο από μισό δισ. ευρώ πρόστιμο, δηλαδή όσο τζίρο κάνει σήμερα κάθε… τριήμερο!


Από την περασμένη Πέμπτη όμως, όταν ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά τον… μακρύ αποχαιρετισμό του από τη Microsoft, ως τον Ιούλιο του 2008, ο Μπιλ Γκέιτς είναι πλέον επισήμως και ο πλουσιότερος συνταξιούχος στην ιστορία της ανθρωπότητας, στα 50 του μόλις χρόνια! Οσο για την αιτία της αποχώρησής του από το τιμόνι της «αυτοκράτειρας του software», είναι το λιγότερο εντυπωσιακή, όπως άλλωστε και ολόκληρη η επιχειρηματική καριέρα του «παραθυράρχη» κ. Γκέιτς: ο Μπιλ και η δυναμική σύζυγός του Μελίντα αποφάσισαν, βλέπετε, να καθιερωθούν στην παγκόσμια συνείδηση ως οι κορυφαίοι φιλάνθρωποι της εποχής μας, επιστρέφοντας, λέει, ένα μεγάλο μέρος από τα υπέρογκα κέρδη τους πίσω στην «παγκόσμια» κοινωνία, που βέβαια τους τα «μέτρησε» τόσα χρόνια, χαρτονόμισμα χαρτονόμισμα…


Πόσο μεγάλο μέρος θα διαθέσουν; Αν πιστέψουμε τα επίσημα οικονομικά μεγέθη του Ιδρύματος «Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς», στη διαχείριση του οποίου «αφιερώνεται» πλέον προσωπικά ο μοντέρνος κροίσος, η φιλανθρωπική «μπάνκα» του πρόκειται σταδιακά να αγγίξει τα 29,1 δισ. δολάρια – ποσό που ξεπερνά, όπως άλλωστε και η (συνολικά υπερδιπλάσια) περιουσία του ζεύγους, το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν πολλών φτωχών κρατών. Και η «ατζέντα» με βάση την οποία θα γίνει η διανομή είναι, αν μη τι άλλο, εξαιρετικά φιλόδοξη, αφού στόχος του Μπιλ και της Μελίντα είναι η καταπολέμηση των τριών μεγαλύτερων «φονιάδων» του αναπτυσσόμενου κόσμου: του AIDS, της ελονοσίας και της φυματίωσης.


«Πιστεύω ότι μαζί με τον μεγάλο πλούτο έρχεται και η μεγάλη ευθύνη – να επιστρέψεις τα πλούτη πίσω στην κοινωνία και να διασφαλίσεις ότι οι πόροι αυτοί επιστρέφονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε αυτούς που έχουν ανάγκη» δήλωσε χθες ο «MR Microsoft». Οπως είπε άλλωστε, «δεν πρόκειται για συνταξιοδότηση, αλλά για αναδιάταξη των προτεραιοτήτων μου»: ακόμη και μετά το 2008 ο κ. Γκέιτς θα παραμείνει πρόεδρος του ΔΣ της εταιρείας, έχοντας όμως οριστικά(;) απομακρυνθεί από τη διοικητική «καθημερινότητα» της Microsoft.


Αυτή είναι βέβαια μόνο η μία όψη του νομίσματος: αυτή του «ρομαντικού ιδεολόγου» Γκέιτς, ο οποίος κουράστηκε πια από το παιχνίδι της αέναης συγκέντρωσης πόρων και θέλει πια να μείνει στην ιστορία για κάτι παραπάνω από τη… μόνιμη πρωτιά στη λίστα των πλουσιότερων του «Forbes».


* Ψυχρός υπολογιστής


Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά, αυτή που θέλει τον Γκέιτς να παραμένει ένας ψυχρός υπολογιστής, ο οποίος, βλέποντας ότι σταδιακά η εταιρεία του χάνει την πρωτοκαθεδρία (όχι από κάποια κυβερνητική επίθεση αλλά από την αδυναμία της να παρακολουθήσει ή, σωστότερα, να ποδηγετήσει, όπως τόσες φορές έπραξε στο παρελθόν, την καλπάζουσα τεχνολογία νέων και… ωραίων ανταγωνιστών, όπως η Google, που έχει κερδίσει τα τελευταία χρόνια πολλές μάχες στον κλάδο του Internet, ή η ξαναγεννημένη Apple του Στιβ Τζομπς, που ξέφυγε από τη θανάσιμη «λαβή» της Microsoft στον χώρο των προσωπικών υπολογιστών για να δημιουργήσει το νέο «χρυσωρυχείο» των Ι-Pod) προστατεύει ουσιαστικά μεγάλο μέρος από τα τεράστια κέρδη του «παρκάροντάς» τα στο ασφαλές λιμάνι ενός «φιλανθρωπικού» μηχανισμού, ο οποίος βάσει της αμερικανικής νομοθεσίας προστατεύεται από κάθε είδος φορολόγησης ή ουσιαστικού διαχειριστικού ελέγχου.


H φιλανθρωπία, με άλλα λόγια, δεν αποκλείεται να αποδειχθεί απλώς ένα… παράθυρο διαφυγής για τα υπερκέρδη από τα άλλα, τα πιο διάσημα «παράθυρα» του Γκέιτς, δηλαδή το βασικό του προϊόν, τα μονοπωλιακά Microsoft Windows: όπως λέει ένας… ιστορικός αντίπαλος του Γκέιτς στην πληροφορική επανάσταση, ο Λάρι Ελισον της Oracle, «ο Γκέιτς θέλει να τον φαντάζονται σαν έναν νέο Τόμας Εντισον, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι παρά ένας Ροκφέλερ. Είναι λάθος να αναφέρεται κανείς στον Γκέιτς σαν τον εξυπνότερο άνθρωπο στην Αμερική – άλλο ο πλούτος και άλλο η εξυπνάδα!».


* H «στροφή στη φιλανθρωπία»


H «στροφή στη φιλανθρωπία» μέσω διαφόρων «trust funds» υπήρξε άλλωστε μόνιμη επιλογή πολλών μεγιστάνων του παρελθόντος, από τον ίδιο τον Ροκφέλερ ως τον Κάρνεγκι – χωρίς να αλλάζει τελικά και πολλά πράγματα όσον αφορά την τραγική κατάσταση των εκατοντάδων εκατομμυρίων αναξιοπαθούντων του μάταιου τούτου κόσμου -, ακόμη και εντός των συνόρων των ΗΠΑ, όπου παρά την ύπαρξη πολυάριθμων φιλανθρωπικών οργανώσεων, επισήμως κάπου 34 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.


Καλό είναι άλλωστε να θυμόμαστε ότι δύο από τους τρεις νέους μεγάλους «εχθρούς» του Γκέιτς, η φυματίωση και η ελονοσία, είναι ασθένειες που νικήθηκαν εδώ και δεκαετίες από τη σύγχρονη ιατρική, αλλά επέστρεψαν δριμύτερες στις φτωχότερες περιοχές του πλανήτη λόγω των άθλιων συνθηκών υγιεινής και των τραγικών ελλείψεων σε φάρμακα – που με τη σειρά της οφείλονται, σε μεγάλο βαθμό, στην αδιαφορία των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών για την τύχη όσων ασθενών δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το κόστος της θεραπείας…


Μακάρι ο Γκέιτς και η συμβία του να μας διαψεύσουν, αλλά η κάπως υπερβολικά «ανθρωπιστική» αυτή στροφή τους δύσκολα πείθει. Οπως έλεγε και ένας πραγματικά αφιλοκερδής (φιλ)άνθρωπος, ο αδικοχαμένος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, «η φιλανθρωπία είναι αξιέπαινη πράξη, αλλά δεν πρέπει να κάνει τον φιλάνθρωπο να παραβλέπει τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες που κάνουν τη φιλανθρωπία απαραίτητη». Ωστόσο, ακόμη και οι πιο φανατικοί υποστηρικτές του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και της «Σχολής του Σικάγου» διαβεβαιώνουν ότι μία από τις χειρότερες πηγές οικονομικής ανισότητας είναι η υπερσυγκέντρωση και η μακρόχρονη διατήρηση μονοπωλιακής θέσης από μια μεγάλη εταιρεία σαν τη Microsoft – μονοπωλιακή θέση που νομοτελειακά καταπνίγει την καινοτομία και τον υγιή ανταγωνισμό.