Εχουν περάσει 148 χρόνια αφότου πρωτοτυπώθηκε το «Ταξίδι στο κέντρο της Γης» του Ιουλίου Βερν και οι αναγνώστες του δεν παύουν να ονειρεύονται ότι θα επαληθευτεί κι αυτό, όπως τόσα άλλα μυθιστορήματά του. Απόδειξη; Δεν έχετε παρά να δείτε τις πωλήσεις βιβλίων που μιλούν για μια «Κοίλη Γη», τον «Μαύρο Ηλιο» στο εσωτερικό της και τις στρατιές των «Βριλ» οι οποίοι υποτίθεται ότι κατοικούν στα έγκατά της, σαν τους Καλικατζάρους της λαογραφίας μας. Τη σχετική ψύχωση έρχεται να ανανεώσει το Χόλιγουντ, με την ομώνυμη τρισδιάστατη ταινία την οποία θα προβάλλει και στη χώρα μας από τις 25 Σεπτεμβρίου (όχι, δεν πρωταγωνιστεί πια ο Πατ Μπουν στον υπόγειο ωκεανό, αλλά ο Μπρένταν Φρέιζερ).
Σύμφωνα με τα σχολικά μας βιβλία, δεν υπάρχουν περιθώρια για τέτοια φανταστικά σενάρια. Οι γεωλόγοι μάς έχουν πει ότι το εσωτερικό του πλανήτη μας (η γεώσφαιρα) είναι ένα «αβγό», ακτίνας 6.371 χλμ. κατά μέσον όρο, που δεν αφήνει ελπίδες για ζωή κάτω από το «τσόφλι» του – τον φλοιό βάθους περίπου 40 χλμ. όπου πατούμε. Το «ασπράδι» και ο «κρόκος» που ακολουθούν – μανδύας και πυρήνας της Γης – είναι ένα ασφυκτικό συνονθύλευμα μάγματος και διάπυρων πετρωμάτων, με θερμοκρασίες οι οποίες φθάνουν στους 3.677Ψ C. Ο υπόγειος ωκεανός τον οποίο φαντάστηκε ο Βερν υπάρχει, αλλά είναι ένας πυρακτωμένος ωκεανός λιωμένου σιδήρου!
Ωστόσο, υπάρχουν δύο σημεία που κρατούν τη γεωεπιστήμη αίολη: Το ένα είναι ότι καμία θεωρία δεν γίνεται αποδεκτή άνευ αποδείξεων. Και, μέχρι στιγμής, όντως δεν έχουμε καταφέρει να στείλουμε κάποιον ανιχνευτή – έστω και ρομποτικό – για να μας φέρει αναμφισβήτητα ευρήματα από τον πυρήνα της Γης… Το δεύτερο είναι ότι οι ίδιοι οι επιστήμονες δεν συμφωνούν για τη δομή της γεώσφαιρας. Αν δώσει κανείς τη λέξη «mandle» («μανδύας») σε κάποια μηχανή αναζήτησης του Διαδικτύου, θα βρει τουλάχιστον 20 διαφορετικά μοντέλα δομής του να διδάσκονται στα πανεπιστήμια του πλανήτη!
Οι πυλώνες του κόσμου μας
Η αρχή των διαφωνιών για την πραγματική δομή και σύσταση της γεώσφαιρας χρονολογείται από το 1912. Τότε, ο γερμανός μετεωρολόγος Αλφρεντ Βέγκενερ (Alfred Wegener) παρατήρησε ότι ο «ώμος» της Ν. Αμερικής ταίριαζε απόλυτα με τη «μασχάλη» της ΚΔ Αφρικής και διατύπωσε τη θεωρία της προέλευσης των ηπείρων από μία ενιαία μάζα ξηράς, την Παγγαία. Η ιδέα του δεν έτυχε ευρύτερης αναγνώρισης ως τη δεκαετία του ’60, οπότε διαπιστώθηκε ότι τμήματα βράχων από τον μανδύα αναδύονται ως την επιφάνεια των ωκεανών και κινούνται ακριβώς με τον τρόπο με τον οποίο απομακρύνθηκαν οι ήπειροι περίπου 500 εκατ. χρόνια πριν. Μη έχοντας τη δυνατότητα να ταξιδέψουμε ως το κέντρο της Γης, μαθαίνουμε για τη σύσταση της γεώσφαιρας με τον ίδιο σχεδόν τρόπο που οι γιατροί παρακολουθούν μέσω υπερήχων ένα έμβρυο στην κοιλιά της μαμάς του: Καταγράφουμε και αναλύουμε τα κύματα που γεννούν οι σεισμοί. Καθώς διαπερνούν τα διάφορα στρώματα των πετρωμάτων υφίστανται παραμορφώσεις οι οποίες υποδηλώνουν την ταυτότητα των υλικών που διαπέρασαν. Μέσω αυτής της «διάγνωσης» έχουμε πεισθεί ότι ο πυρήνας της Γης είναι μια μπάλα συμπαγούς σιδερονικελίου, ακτίνας 1.200 χλμ., περιβαλλόμενη από ένα θερμότερο στρώμα ρευστού σιδήρου (ο εξωτερικός πυρήνας, ο οποίος γεννά και το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη μας). Από πάνω του υπάρχει μια ζώνη στερεών πετρωμάτων (ο εσωτερικός μανδύας) και πάνω από αυτή μια ζώνη εν μέρει ρευστών πετρωμάτων (ο εξωτερικός μανδύας).
Τα τελευταία πέντε χρόνια είχαμε πλήθος νέων ανακαλύψεων από αυτή την παρατήρηση των σεισμικών κυμάτων οι οποίες μιλούσαν για διόλου ξεκάθαρο διαχωρισμό του «ασπραδιού» από τον «κρόκο». Οι ερμηνείες οι οποίες δόθηκαν οδήγησαν στη διατύπωση διάφορων μοντέλων, όπως προείπαμε. Αυτόν τον Μάιο, όμως, δύο επιστήμονες κατόρθωσαν να βρουν τον κοινό τόπο όλων των μετρήσεων και να μας δώσουν ένα συνολικά αποδεκτό «υπερηχογράφημα» του εσωτερικού της Γης. Ηταν οι Αμερικανοί καθηγητές της Σεισμολογίας Εντ Γκαρνέρο (Ed Garnero) και της Γεωδυναμικής Αλεν Μακ Ναμάρα (Allen McNamara). Στις 2 Μαΐου 2008 δημοσίευσαν στο περιοδικό «Science» ένα μοντέλο το οποίο φέρνει τον μανδύα να έχει πολλές ανωμαλίες, άρα και σύσταση διόλου ομογενή (ή ισοχημική, όπως λέγεται ορθά).
Τι δείχνει το υπερηχογράφημα
Η πηγή αυτής της ανωμαλίας, όπως πιστεύουν οι δύο ερευνητές, εντοπίζεται στην ύπαρξη θερμοχημικών «στηλών μπαταρίας», εκ των οποίων μία βρίσκεται κάτω από τον πυθμένα του Ατλαντικού Ωκεανού και μία άλλη κάτω από εκείνον του Ειρηνικού. Οι στήλες αυτές συνδέουν το υπόβαθρο του γήινου φλοιού με τον εσωτερικό (στερεό) μανδύα και απαρτίζονται από «μεταλλαγμένο περοβσκίτη» (post-perovskite).
Τι σημαίνει αυτό; Ο περοβσκίτης (perovskite) είναι μια ιδιαίτερη σύνθεση ατόμων πυριτίου, μαγνησίου και σιδήρου η οποία κυριαρχεί στον εσώτερο μανδύα της Γης. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι υπό συνθήκες πολύ υψηλής πίεσης τα άτομα του περοβσκίτη αλλάζουν φάση, αποκτώντας πολύ σφιχτότερη δομή και υπεραγώγιμες ιδιότητες. Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένα πειράματα του ιάπωνα γεωφυσικού Χιρόσι (Herose), αυτή η υπεραγωγιμότητα του μεταλλαγμένου περοσβσκίτη εξηγεί τις διαταραχές του μαγνητικού πεδίου τις Γης και τις ανά δεκαετία παρατηρούμενες μεταβολές στη διάρκεια της ημέρας. Επίσης, αυτός μοιάζει να είναι ο υπαίτιος των ασυνεχειών στην ταχύτητα των σεισμικών κυμάτων που μετρούν οι σεισμολόγοι.
Οι δύο πυλώνες-μπαταρίες που «υποβαστάζουν» τους δύο μεγάλους ωκεανούς του πλανήτη παίζουν κύριο ρόλο στα υπόγεια ρεύματα τα οποία τον διατρέχουν. Στα όρια των πυλώνων παρατηρούνται ζώνες ρευμάτων εξαιρετικά χαμηλών ταχυτήτων, αλλά εκτός ορίων διαμορφώνονται «αρτεσιανά μάγματος» τα οποία τροφοδοτούν τις γεωλογικά καυτές περιοχές του φλοιού, όπως τη Χαβάη, την Ισλανδία και τα νησιά Γκαλαπάγκο. «Οι πυλώνες» δηλώνει ο καθηγητής Μακ Ναμάρα «καθορίζουν το πότε συμβαίνουν οι κύκλοι ροής και το πώς κινούνται τα ρεύματα».
Η θεωρία της «Κοίλης Γης»
Παρά τις διαβεβαιώσεις των γεωφυσικών ότι το εσωτερικό του πλανήτη είναι… σκέτη κόλαση, μια ομάδα 100 «παλαβών» επιστημόνων και κινηματογραφιστών ετοιμάζεται να πάει το 2009 στον Βόρειο Πόλο με σκοπό να βρει το υποτιθέμενο άνοιγμα προς το εσωτερικό της Γης (βλ. www. npiee. org). Εχουν εκλέξει ηγέτη τους τον δρα της Φυσικής Μπρουκς Αγκνιου (Brooks Agnew), δισεγγονό του σκοτσέζου ερευνητή ο οποίος έφθασε πρώτος στον Μαγνητικό Βόρειο Πόλο, και επιμένουν ότι έχουν εντοπίσει σεισμογραφικά έναν υπόγειο ωκεανό κάτω από τον Αρκτικό Κύκλο. Αλλά… πού βασίζουν όλοι αυτοί τις προσδοκίες τους;
Η ιστορία της εμμονής με μια Γη μέσα στη Γη είναι πολύ παλιά. Κατ’ αρχάς τη βρίσκουμε σε όλες της μυθολογίες των λαών. Επειτα, απέκτησε επιστημονική αίγλη από τις σχετικές θεωρίες φημισμένων ερευνητών: Ο πρώτος ήταν ο αστρονόμος Εντμουντ Χάλεϊ (Edmund Halley), ο οποίος είπε το 1692 ότι ο φλοιός της Γης κρύβει έναν κενό χώρο πάχους 800 χλμ. Ο επόμενος πολύ γνωστός επιστήμονας που πήρε τη σκυτάλη ήταν ο Λέοναρντ Οϊλερ (Leonhard Euler), ο οποίος υπέθεσε έναν εσωτερικό Ηλιο, διαμέτρου 1.000 χλμ.
Από εκεί και έπειτα, το θέμα έγινε αντικείμενο διαμάχης μεταξύ εξερευνητών των δύο Πόλων, οι οποίοι «έβλεπαν» στεριές ηλιόλουστες να εκτείνονται πέρα από τους πάγους, αλλά ποτέ δεν επαληθεύτηκαν. Στα μέσα του 20ού αιώνα η εμπλοκή στην όλη αναζήτηση περιοδικών «ουφολογίας» έκανε τη ιστορία να μοιάζει με απόλυτη φάρσα. Ωστόσο, το 1972 μια τυχαία ανακάλυψη αναζωπύρωσε τη θεωρία του Οϊλερ: Επιστήμονες της Γαλλικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας ανακάλυψαν τα άθικτα υπολείμματα ενός φυσικού πυρηνικού αντιδραστήρα σε μια περιοχή της Δυτικής Αφρικής με μεταλλεύματα ουρανίου, στο ορυχείο Oklo της Γκαμπόν. Ο γεωφυσικός Μάρβιν Χέρντον (Marvin Herndon) έμαθε για τον φυσικό αυτόν αντιδραστήρα και άρχισε να ψάχνει το ενδεχόμενο ύπαρξης «εσωτερικών ήλιων». Επειτα από μελέτες της περίεργης συμπεριφοράς του πλανήτη Δία (ακτινοβολεί διπλάσια ενέργεια από αυτή την οποία λαμβάνει από τον Ηλιο, ενώ αποτελείται κατά 98% από υδρογόνο και ήλιο), κατέληξε να δημοσιεύσει το 1992 στο περιοδικό «Naturwissens-chaften» τη θεωρία ότι οι γιγάντιοι εξωτερικοί πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος έχουν ως πηγές ενέργειας τους αντιδραστήρες πυρηνικής διάσπασης. Το 1993 προχώρησε με τη δημοσίευση εργασίας στο περιοδικό «Geomagnetism and Geoelectricity» για τη δυνατότητα να υπάρχει ένας γεωαντιδραστήρας πυρηνικής διάσπασης ο οποίος προσφέρει ενέργεια στο μαγνητικό πεδίο της Γης.
Προς το παρόν τα μόνα αποδεικτικά στοιχεία για τη θεωρία του Χέρντον είναι ο φυσικός πυρηνικός αντιδραστήρας στο Oklo και το ήλιο-3 το οποίο βρέθηκε στη λάβα ορισμένων περιοχών, που όπως λένε οι ειδικοί προέρχεται από στρώματα βαθιά μέσα στη Γη. Η κλασική άποψη για το ήλιο-3 δέχεται ότι αυτό δημιουργήθηκε στον πλανήτη μας πριν από 4,5 δισ. χρόνια, ενώ ο Χέρντον δέχεται ότι αυτό δημιουργήθηκε από τη διάσπαση του ισότοπου του υδρογόνου τρίτιο, κάτω από κατάλληλες συνθήκες. Το τρίτιο, όμως, είναι σαφώς ένα προϊόν πυρηνικής σχάσης. Γι’ αυτό και η ανακάλυψη του ηλίου-3 σε ηφαιστειακά πετρώματα κατά τον Χέρντον είναι μια απόδειξη για τη θεωρία του (βλ. www.physics4u. gr/articles/2005/georeactor. html).
Το γεωτρύπανο του Μουρμάνσκ
Μία άλλη πηγή ενδείξεων ότι το εσωτερικό της Γης μπορεί να διαφέρει αρκετά από τα όσα μας λένε τα μοντέλα των υπολογιστών είναι το μεγαλύτερο γεωτρύπανο που διαθέτουμε. Είναι ρωσικό και βρίσκεται στη χερσόνησο Κόλα, του παγωμένου Μουρμάνσκ. Εκεί, μεταξύ των ετών 1962-1989 ανοίχτηκε το βαθύτερο πηγάδι που έσκαψαν ποτέ οι άνθρωποι: 12.261 μέτρα! Προς έκπληξη των γεωφυσικών, αποδείχτηκε ότι η αλλαγή στη ταχύτητα των σεισμικών κυμάτων δεν προέρχεται από μια περιοχή μετάβασης του γρανίτη σε βασάλτη, αλλά από τον πάτο ενός στρώματος μεταλλαγμένων πετρωμάτων στα 5-10 χλμ. κάτω από την επιφάνεια της Γης. Η άλλη έκπληξη ήταν ότι το πέτρωμα αυτό ήταν κορεσμένο με νερό. Επειτα, ότι έβγαζαν από τα έγκατα της Γης μικροοργανισμούς που ζούσαν χωρίς οξυγόνο. Και η τελευταία μεγάλη έκπληξη ήταν ότι «η λάσπη που έβγαινε από την τρύπα έβραζε από το πολύ υδρογόνο»!
Η ύπαρξη του υδρογόνου σαφώς συνδέεται με τη θεωρία του Χέρντον, αλλά και με μια άλλη για την προέλευση της ζωής στον πλανήτη μας: Ερευνα των επιστημόνων του Πανεπιστημίου του Ulm, Andrei Sommer, Dan Zhu και Hans-Joerg Fecht – η οποία δημοσιεύτηκε στις 6 Αυγούστου 2008 στο περιοδικό «Crystal Growth & Design» – κατέδειξε ότι όταν το φυσικό διαμάντι υποστεί επεξεργασία με υδρογόνο σχηματίζει κρυσταλλικά στρώματα νερού στην επιφάνειά του. Τα πειράματα έδειξαν επίσης την ύπαρξη ηλεκτρικής αγωγιμότητας, η οποία ενδεχομένως να λειτουργεί ως «κλειδί» για την επίτευξη χημικών αντιδράσεων, απαραίτητων για τη δημιουργία ζωής. Οπως δήλωσαν οι ερευνητές «τα υδρογονωμένα διαμάντια θεωρούνται η καλύτερη όλων των πιθανών βάσεων για τη δημιουργία ζωής».
Πού καταλήγουμε;
Τελικά… ποτέ μη λες ποτέ. Οσο κι αν ακούγεται απίστευτο, τα επιχειρήματα των «ορθόδοξων» φυσικών κατά της δυνατότητας ύπαρξης Κοίλης Γης και ζωής σε αυτήν τώρα στρέφονται εναντίον τους. Ελεγαν με χλεύη ότι τέτοιες συνθήκες θα ήταν δυνατές μόνο με αλχημεία. Αλλά, τα τελευταία ευρήματα μάς μιλούν όντως για μια αλχημεία η οποία συμβαίνει στο εσωτερικό του πλανήτη, με δομές πετρωμάτων που μεταλλάσσονται και αποκτούν ελαστικές και υπεραγώγιμες ιδιότητες. Η ύπαρξη «εσωτερικού Ηλιου» τώρα πια δεν θεωρείται απίθανη και – αν αποδειχτεί η δυνατότητα ψυχρής σύντηξης – θα μπορούσε να γίνει και σίγουρο στοίχημα. Επίσης, η δυνατότητα ύπαρξης «ζωής στα Τάρταρα» δεν αποκλείεται πλέον, όπως και το ότι… «τα διαμάντια είναι ο καλύτερός μας φίλος».
Αρα η περιπέτεια συνεχίζεται. Θα περιμένουμε την αποστολή του 2009 να μας φέρει τα χαμένα εξαδέλφια του δεινόσαυρου του Λοχ Νες, τις χαμένες δέκα φυλές του Ισραήλ, τους Βριλ, τα κρυμμένα ούφο, τους τελευταίους ναζιστές… ή όποιους άλλους έχουν κατά καιρούς «ιδωθεί» να ζουν εκεί. Αν μη τι άλλο, χρειαζόμαστε τουρίστες!
ΥΓ.: Μια πολύ καλή αντιπαράθεση θεωριών και δοξασιών περί Κοίλης Γης, στα αγγλικά, θα βρείτε στη δικτυακή διεύθυνση https://ourworld.compuserve. com/homepages/dp5/inner1. htm#c a.kafantaris@gmail.com
