Τα λίγα πράγματα που ξέρουμε γι’ αυτήν
Είναι το φυτό της επικαιρότητας και το πρόβλημα ολόκληρου του περασμένου αιώνα. Αν και από ανασκαφές στην Ταϊβάν γνωρίζουμε ότι είχε αρχίσει να καλλιεργείται 3.000 χρόνια προ Χριστού και αναφέρεται και από τον Ηρόδοτο, ακόμη και σήμερα δεν έχουμε καταφέρει να συμφωνήσουμε σχετικά με το πώς πρέπει να χρησιμοποιείται. Από πολλούς έχει δαιμονοποιηθεί κυριολεκτικά, ενώ είναι γνωστό ότι έχει φαρμακευτικές ιδιότητες και επιπλέον μας βοήθησε να καταλάβουμε βασικές λειτουργίες του σώματός μας!
Υποψήφιο φάρμακο
Για το γλαύκωμα στα μάτια, για την επιληψία, για να μαλακώσουν οι κάθε είδους πόνοι, κόντρα στις παρενέργειες της χημειοθεραπείας και για να νιώσουν καλύτερα οι ασθενείς από AIDS, ως και για τη νευρική ανορεξία, έχει προταθεί η ινδική κάνναβη. Για να χρησιμοποιείται σαν κανονικό γιατρικό δηλαδή και να πάψει να θεωρείται μια ουσία υπό διωγμόν. Σύμφωνα με έναν μύθο ο πρίγκιπας Σιντάρτα που αργότερα έγινε Βούδας, δηλαδή ένας «φωτισμένος», ώσπου να φτάσει στην κατάσταση αυτή επί έξι χρόνια κρατήθηκε στη ζωή τρώγοντας μόνο σπόρους κάνναβης, ενώ ο Ηρόδοτος περιγράφει τις νεκρικές τελετές των Σκυθών όπου οι ίδιοι αυτοί σπόροι έπαιζαν βασικό ρόλο. Εκτός από την κατασκευή σχοινιών από τις ίνες του φυτού, και οι κινέζοι γιατροί αλλά και οι Ευρωπαίοι, όπως ο ρωμαίος γιατρός Γαληνός, είχαν αρχίσει να ανακαλύπτουν τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Στα 1810 ένας γάλλος φαρμακοποιός που είχε ακολουθήσει τον Ναπολέοντα στις εκστρατείες του, επιστρέφοντας στην πατρίδα του έκανε ανακοίνωση στους συναδέλφους του σχετικά με την πολλαπλή χρήση των σπόρων, των φύλλων και των κορυφών του φυτού που είδε να κάνουν στην Αίγυπτο. Από το 1848 ένας άγγλος γιατρός, ο Κρίστινσον, είχε τονίσει σε σύγγραμμά του για το φυτό, που μπορεί να φθάσει και τα 2,5 μέτρα σε ύψος και φύεται παντού στον κόσμο εκτός από την Αυστραλία: «Η κάνναβη είναι ένα φάρμακο που αξίζει πολύ βαθύτερη έρευνα».
Το παζλ των υποδοχέων
Χρειάστηκε να περάσει πάνω από ένας αιώνας για να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε το γιατί δρα όπως δρα η κάνναβη στον οργανισμό μας. Από τις αναρίθμητες ουσίες που είναι ανακατεμένες σε μια ρουφηξιά τσιγάρου ή σε μια μπουκιά ενός παρασκευάσματος από κάνναβη εντοπίστηκε τελικά ως βασικός υπεύθυνος για τις επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό η Δ-9-Τετραϋδροκαναβινόλη, πιο γνωστή ως THC. Κατεβαίνοντας λοιπόν σε επίπεδο μορίων έχουμε να παρατηρήσουμε κάτι σημαντικό. Οι αντίστοιχες ψυχοτρόπες ουσίες, όπως η κοκαΐνη από τα φύλλα της κόκας και η μορφίνη από το όπιο, δηλαδή τον χυμό των καρπών της παπαρούνας, ανήκουν στην κατηγορία των αλκαλοειδών. Αυτό σημαίνει ότι παρουσιάζουν ένα ελαφρά μεγαλύτερο θετικό φορτίο και φτιάχνουν άλατα, που όπως είναι γνωστό διαλύονται εύκολα σε υγρά όπως είναι το αίμα ή αυτά που περιβάλλουν άλλα ζωτικά μας όργανα. Με την τετραϋδροκαναβινόλη όμως δεν συμβαίνει το ίδιο. Πρόκειται για ένωση λιπόφιλη, όπως λέμε, που δεν διαλύεται εύκολα σε υγρό, αλλά αντίθετα σε λιπώδες περιβάλλον, όπως είναι αυτό στις μεμβράνες των κυττάρων – και πρέπει να προσέξουμε μια τέτοια σημαντική διαφορά.
Ας πάρουμε πρώτα τη μορφίνη. Μπαίνοντας στην κυκλοφορία του αίματος και φθάνοντας στον εγκέφαλο εισχωρεί στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Εκεί όμως αντιδρά μόνο με έναν περιορισμένο αριθμό νευρικών κυττάρων. Ποια είναι αυτά; Μόνο όσα στην εξωτερική επιφάνειά τους διαθέτουν μόρια πρωτεϊνών. «Αναγνωρίζοντας» λοιπόν το σχήμα τους, γίνεται ένα ταίριασμα όπως αυτό του κλειδιού με την κλειδαριά. Αυτή η προσωρινή σύνδεση με τις πρωτεΐνες που ονομάζονται οπιοειδείς υποδοχείς, δίνει το σύνθημα να ξεκινήσει μια σειρά αντιδράσεων στο εσωτερικό του κυττάρου, που αλλάζει τις ηλεκτρικές ιδιότητές του προσφέροντας τη δυνατότητα να δράσει η ναρκωτική ουσία. Για τη βασική ουσία της κάνναβης όμως δεν είχαν βρει κάποιον ανάλογο μηχανισμό.
Αλλά και επειδή όταν άλλαζαν κάπως τη σύσταση του μορίου της THC δεν παρατηρούσαν πλέον ψυχοτρόπο δράση, δεν επηρέαζε δηλαδή ούτε τον εγκεφαλικό φλοιό (που ρυθμίζει την ευφορία) ούτε τον ιππόκαμπο (υπεύθυνο για την εξασθένηση της σύντομης μνήμης), το ραβδωτό (που του οφείλουμε μεταξύ άλλων την αίσθηση του χρόνου) και την παρεγκεφαλίδα (υπεύθυνη για τον συντονισμό των κινήσεών μας), κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπήρχε κάποιος υποδοχέας. Δηλαδή μια ουσία που θα ταίριαζε μαζί της όπως το κλειδί στην κλειδαριά, αλλά δεν την εύρισκαν…
Η συνέχεια θυμίζει κάπως καλογραμμένο μυθιστόρημα. Διότι κάποια στιγμή βρέθηκαν οι υποδοχείς που ανήκουν σε μια οικογένεια g-πρωτεϊνών που ονομάζονταν ταχυκινίνες. Απομονώθηκε ένας από αυτούς και η επίμονη ερευνήτρια Λίζα Ματσούντα άρχισε να ψάχνει ποιος ήταν ο χημικός υπεύθυνος για την ενεργοποίησή του. Εψαξε πολύ χωρίς αποτέλεσμα και κάποια στιγμή, περνώντας έξω από ένα γραφείο άλλου ερευνητή, είδε μια μεγάλη φωτογραφία-χάρτη όπου ήταν σημειωμένη η χωροταξική κατανομή των υποδοχέων της τετραϋδροκαναβινόλης στον εγκέφαλο ποντικού. Και αυτή η κατανομή έμοιαζε, σαν να ήταν δίδυμες, με την κατανομή των υποδοχέων που αγνοούσε ποια ουσία τους ενεργοποιούσε. Αλλά το να υποθέσεις ότι υπάρχουν υποδοχείς στον οργανισμό για μια ουσία από ένα συγκεκριμένο φυτό και μάλιστα με τις ιδιότητες της κάνναβης που εκατομμύρια άνθρωποι στη Γη μπορεί να μην τη δοκιμάσουν ποτέ στη ζωή τους, ήταν κάτι παράλογο.
Συγγνώμη, λάθος!
Ποιον δρόμο λοιπόν θα έπρεπε να πάρουν οι συλλογισμοί των ερευνητών; Ενας από όλους τους υποδοχείς, που ήταν τελικά και ο σωστός, δεν ήταν εξ αρχής και ο πιο αναμενόμενος. Ο υποδοχέας αυτός λοιπόν αναγνώριζε το μόριο της τετραϋδροκαναβινόλης επειδή απλώς έκανε λάθος(!!!) και το περνούσε για κάποιο άλλο. Και μάλιστα ένα άλλο που παράγεται και εκκρίνεται από τον ίδιο τον οργανισμό και προκαλεί τις ίδιες αντιδράσεις με όσες προκαλεί και η κάνναβη! Το επόμενο σωστό βήμα έγινε με την υπόθεση ότι έπρεπε να είναι όχι απαραίτητα ένα μόριο ίδιο με αυτό της τετραϋδροκαναβινόλης αλλά με κάποιες βασικές ιδιότητες ίδιες, όπως το ότι δεν διαλύεται στο νερό αλλά στο λίπος. Ετσι τελικά βρέθηκε το πρώτο ευφορικό «ναρκωτικό» παραγωγής του ίδιου του οργανισμού μας. Οι επιστήμονες μιλούν για ένα «ενδογενές κανναβομιμητικό μόριο» που το ονόμασαν συμβολικά ανανδαμίδη, από τη σανσκριτική λέξη «ananda» που σημαίνει, όχι τυχαία, ευτυχία.
Υστερα από τρία χρόνια, το 1995 δηλαδή, ανακαλύφθηκε μια ακόμη παραγόμενη από τον οργανισμό ουσία, η 2-AG, που μοιάζει με το βασικό συστατικό της κάνναβης και δρα από άλλον υποδοχέα ακροβολισμένο όχι στον εγκέφαλο. Εννοείται ότι το να πιστεύουμε πως αφού και ο οργανισμός παράγει μια αντίστοιχη ουσία μπορούμε να καπνίζουμε όσο θέλουμε είναι αφελέστατο και επιβεβαιώνεται όσο περισσότερο εξιχνιάζονται οι μηχανισμοί λειτουργίας του εγκεφάλου. Από την άλλη καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικά πράγματα συνδέονται με το φυτό που κάπως απαξιωτικά αποκαλούμε «χασισόδεντρο» και με αρκετή ικανοποίηση παρακολουθούσαμε πριν από λίγες ημέρες στον τηλεοπτικό δέκτη να ξεριζώνεται από τους αστυνομικούς.
Κάνναβη και ψυχώσεις
Στον ανθρώπινο εγκέφαλο υπάρχει ένα «σύστημα ανταμοιβής» για κάποιες λειτουργίες που είναι απαραίτητο να γίνονται για να επιβιώνουμε. Για το φαγητό ή για τη σεξουαλική πράξη ένα αρκετά μεγάλο κύκλωμα νευρικών κυττάρων φροντίζει να γεμίσουμε ευφορία και μας δίνει σήμα να επαναλάβουμε μια τέτοια πράξη μόλις μπορέσουμε για να ξανανιώσουμε μια τέτοια ευχαρίστηση. Πρόκειται για έναν μηχανισμό που κατά κάποιον τρόπο ουσίες όπως το αλκοόλ, ο καπνός, η κάνναβη, αλλά και οι άλλες ναρκωτικές ουσίες, π.χ. η κοκαϊνη και το όπιο, τον καταλαμβάνουν και μας κάνουν να θέλουμε να ξανανιώσουμε «ωραία». Ειδικά για την κάνναβη επικρατούσε ένα είδος ασυλίας γιατί πολλοί θεωρούσαν ότι πρόκειται για ένα αθώο χόρτο σε σύγκριση με άλλες ουσίες, όπως η ηρωίνη, η κοκαΐνη ή το LSD, που προκύπτουν ύστερα από χημικές διεργασίες.
Οπως όμως ανέφερε σε μια μεγάλη συνέντευξή του στο BBC ο άγγλος ψυχίατρος δόκτωρ Ρόμπιν Μάρεϊ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Ψυχιατρικής στη Μεγάλη Βρετανία: «Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 αρχίσαμε να παρατηρούμε ότι έρχονταν όλο και περισσότεροι ασθενείς με ψυχώσεις και παραισθήσεις, που αρκετοί τύχαινε να είναι και χρήστες κάνναβης. Τελικά καταλάβαμε ότι υπήρχε σχέση. Παρακολουθήσαμε 100 άτομα επί τέσσερα χρόνια και βρήκαμε ότι όσοι έπαιρναν κάνναβη είχαν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχώσεις, να ακούν παράξενες φωνές και τέτοια. Επειδή η ψύχωση οφείλεται σε υπερβολική ποσότητα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, αρχίσαμε να συσχετίζουμε τα δύο. Ξέρετε, η ντοπαμίνη είναι η ουσία που εμφανίζεται μόλις κάτι ξαφνικά αποσπάσει την προσοχή σου. Τα μηνύματα μεταξύ των νευρικών κυττάρων κυκλοφορούν χάρη στην ντοπαμίνη. Στις ψυχωτικές καταστάσεις οι άνθρωποι αισθάνονται ότι τα πάντα αποσπούν την προσοχή και αυτό σχετίζεται πλέον από τους ψυχιάτρους με την ντοπαμίνη».
Ο ρόλος των γονιδίων
Στη συνέχεια οι γιατροί της βρετανικής αυτής ομάδας σκέφτηκαν ότι αφού δεν παρουσιάζουν όλοι οι άνθρωποι ψυχώσεις, θα έπρεπε να εξετάσουν τον γενετικό παράγοντα σε σχέση με τη ντοπαμίνη. Ηξεραν πως υπάρχει ένα γονίδιο με τη σήμανση COMT που προκαλεί τον μεταβολισμό της ντοπαμίνης στο πρόσθιο μέρος του εγκεφάλου. Στις διάφορες μορφές του που απαντούν στους ανθρώπους παρατηρήθηκε το εξής καταπληκτικό: ανάλογα με τον συγκεκριμένο τύπο, άλλοι άνθρωποι παρουσίαζαν κατά δύο φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν ψυχωτική συμπεριφορά αρχίζοντας να καπνίζουν κάνναβη, άλλοι κατά δέκα(!) φορές και άλλοι καθόλου.
Ετσι εξηγήθηκε και το γιατί άλλοι μπορούν να είναι επί χρόνια χρήστες και να μην παρουσιάζουν τέτοια συμπτώματα. Δημιουργώντας μάλιστα και μια πιο γενική, λανθασμένη εντύπωση ότι για όλους το κάπνισμα αυτής της ουσίας είναι εντελώς ακίνδυνο. Το κακό όμως δεν σταματά εδώ. Βρέθηκε ότι για τη σχιζοφρένεια, που μοιάζει λίγο με την καρδιοπάθεια ως προς το ότι σε μερικούς υπάρχει προδιάθεση (εξαιτίας δυσκολιών όταν γεννιούνταν, όπου πιθανόν να προέκυψε έλλειψη οξυγόνου ή και στη συνέχεια λόγω κακών κοινωνικών συνθηκών), είναι πολύ πιθανότερο να βγει στην επιφάνεια ύστερα από χρήση κάνναβης.
Η αλήθεια είναι ότι και οι γιατροί είναι επιφυλακτικοί ως προς την έκταση του φαινομένου: δεν πιστεύουν ότι η χρήση της κάνναβης είναι υπεύθυνη για περισσότερο από το 8% των περιπτώσεων σχιζοφρένειας, αλλά κάτι πολύ ανησυχητικό είναι το ότι, για παράδειγμα στο Λονδίνο, από το 1960, μέσα σε σαράντα χρόνια, διαπιστώνουν διπλασιασμό των περιπτώσεων. Επιπλέον έχουν παρατηρήσει ότι άνθρωποι που νοσηλεύονταν στην ερευνητική μονάδα για ψυχώσεις, όταν πηγαίνοντας καλύτερα τους προέτρεπαν να πάρουν άδεια και να βγουν ένα βράδυ για να δουν κάποιους γνωστούς τους, επιστρέφοντας παρουσίαζαν και πάλι ψυχωτική συμπεριφορά. Τότε, ρωτώντας τους «μήπως κάνατε έστω και ένα τσιγάρο με κάνναβη;», εκείνοι έκπληκτοι απαντούσαν: «πώς το καταλάβατε;», γιατί δεν φαντάζονταν ότι ακόμη και ένα τσιγάρο, κυρίως όταν είναι ανακατεμένο με συνηθισμένο καπνό, προκαλεί μεγάλη έκκριση ντοπαμίνης, που τους αποσταθεροποιούσε ξανά.
Παγίδα για τους νέους
Και το ακόμη χειρότερο είναι ότι όσο πιο νέος αρχίζει κάποιος τη χρήση κάνναβης:
* Τόσο πιο πιθανό είναι να κολλήσει στη χρήση: οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αρχίζοντας στα 15 ήταν τρεις φορές πιο πιθανό στα 26 να έχει παρουσιάσει σχιζοφρένεια, ενώ αν άρχιζε στα 18 ήταν μιάμιση φορά πιο πιθανό.
* Επειδή ο εγκέφαλος ακόμη και στη διάρκεια της εφηβείας δεν έχει πάψει να διαμορφώνεται, οι ψυχίατροι που έκαναν την έρευνα φοβούνται, και το ψάχνουν ακόμη, ότι οι υποδοχείς προσαρμόζονται στις απαιτήσεις που θέτει μια αρκετά μακροχρόνια, είναι η αλήθεια, χρήση κάνναβης, οπότε αυτές μετά είναι δύσκολο να αλλάξουν.
Η κάνναβη, πέρα από την ποικιλία που είναι η πιο κατάλληλη για να δίνει φυτικές ίνες για γερά ρούχα και κάποιοι ηλίθιοι ήθελαν να φυλακίσουν όποιον τα πουλούσε, έχει και άλλη, με πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Από την άλλη πλευρά, το ότι εδώ και χιλιάδες χρόνια διάφοροι λαοί τη χρησιμοποίησαν για θεραπεία δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται καμιά επεξεργασία και μπορούμε να τη χρησιμοποιούμε τη μια στιγμή και την άλλη να μπαίνουμε στο αυτοκίνητο και να πηγαίνουμε στη δουλειά μας. Η κάνναβη είναι μια ψυχοτρόπος ουσία, επιδρά δηλαδή και στο σώμα αλλά και στον ψυχισμό του ανθρώπου.
Σήμερα υπάρχει ένα κίνημα υπέρ της λεγόμενης «ιατρικής χρήσης» της κάνναβης, δηλαδή να χορηγείται για θεραπευτικούς σκοπούς σε ασθενείς που την έχουν άμεση ανάγκη, όπως είναι όσοι υποφέρουν από εμετούς και ναυτία, δηλαδή τις ισχυρές παρενέργειες της χημειοθεραπείας, από βασανιστικούς και επίμονους πόνους, από γλαύκωμα, ακόμη και νευρική ανορεξία. Μάλιστα ένας άνθρωπος στις Ηνωμένες Πολιτείες που είχε ξεκινήσει ολόκληρη εκστρατεία υπέρ της υπόθεσης αυτής, ο Τομ Γκόρμαν, δολοφονήθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο.
Σε πολλά εργαστήρια σε όλον τον κόσμο γίνονται εντατικές έρευνες για να παραχθούν φάρμακα με βάση τα συστατικά της κάνναβης, που όμως δεν θα έχουν ψυχοτρόπες επιδράσεις, θα μένουν δηλαδή μακριά από την περιοχή του εγκεφάλου και θα δρουν μόνο στον περιφερειακό υποδοχέα στον οποίο δείχνουν προτίμηση τα μη ψυχότροπα ανάλογα (δηλαδή τα τροποποιημένα από τους ερευνητές κανναβινομιμητικά μόρια) παρουσιάζοντας υψηλή αντιφλεγμονώδη δράση. Το πρώτο τέτοιο παρασκεύασμα ενάντια στον πόνο και στο στρες ανακοινώθηκε την 1η Ιουλίου του 2005 στο περιοδικό «Nature» από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια, ενώ άλλα για την επιληψία και την κατά πλάκας σκλήρυνση ακολουθούν.
Τα «ναι» και τα «όχι»
Οι συνήγοροι της διάδοσης του φυτού και της ελεύθερης χρήσης των προϊόντων από αυτό ισχυρίζονται ότι:
* Οι σπόροι του έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη και μεγάλη θρεπτική αξία αλλά καθόλου ψυχοτρόπες ουσίες και δεν «φτιάχνεσαι» με αυτούς. Θα μπορούσε να ανταγωνιστεί τη σόγια αν το επέτρεπαν οι Αμερικανοί.
* Είναι ανθεκτικό φυτό και απαιτεί λίγο νερό, ενώ δίνει πολύ γερά νήματα για ρούχα ή για σχοινιά.
* Περιέχει περισσότερες από 60 ουσίες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για φαρμακευτικούς σκοπούς.
* Το αλκοόλ είναι πολύ πιο επιλήψιμη ουσία για τον ανθρώπινο οργανισμό – και σε σχέση με τη συμπεριφορά των οδηγών και την πρόκληση ατυχημάτων – αλλά μόνο αυτό διακινείται ελεύθερα. Το αλκοόλ δημιουργεί τοξίνες στον εγκέφαλο, ενώ η κάνναβη όχι.
* Ανήκει στις ουσίες που δεν προκαλούν εξάρτηση και είναι μη τοξικές (άρα και όποιοι κάνουν χρήση δεν θα έπρεπε να αποκαλούνται τοξικομανείς).
* Μια έκθεση που συντάχθηκε για λογαριασμό της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας το 1995 και δεν γνώρισε μεγάλη δημοσιότητα παρουσιάζει την κάνναβη να συνεπάγεται λιγότερους κινδύνους σε σχέση με το αλκοόλ, τον καπνό και τις οπιούχες ουσίες.
Οσοι δεν συμφωνούν με την ελεύθερη χρήση αναφέρουν ότι:
* Δημιουργεί παραισθήσεις και σε περίπτωση ελεύθερης χρήσης θα είναι δύσκολο να ελεγχθούν οι οδηγοί, με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα ατυχήματα.
* Η παρατεταμένη χρήση προκαλεί ανώμαλη διαίρεση των κυττάρων με αποτέλεσμα σοβαρές κληρονομικές ατέλειες. Ο Ακίρο Μορισίμα, ειδικός στην επίδραση των ψυχοτρόπων ουσιών στη δομή του κυττάρου, θεωρεί ότι η κάνναβη κάνει μεγαλύτερη ζημιά στο DNA ακόμη και από την ηρωίνη.
* Ενα τσιγάρο με κάνναβη περιέχει δέκα φορές περισσότερη πίσσα απ’ ό,τι ένα συνηθισμένο τσιγάρο. Επιπλέον είναι βέβαιο πως οποιαδήποτε ουσία καπνίζεται προκαλεί ζημιά στους πνεύμονες.
* Υπάρχει η άποψη ότι προκαλεί ελάττωση στην παραγωγή σπέρματος και η βεβαιότητα ότι επιφέρει ορμονικές διαταραχές στις γυναίκες.
* Τα έμβρυα των μητέρων που κάπνιζαν κάνναβη στη διάρκεια της εγκυμοσύνης παρουσιάζουν πιο συχνά μαθησιακές δυσκολίες, υπερκινητικότητα, έλλειψη συγκέντρωσης, αντικοινωνική συμπεριφορά.
* Προκαλεί δυσκολίες στη συγκέντρωση της προσοχής και δυσλειτουργία της μνήμης.
* Επειδή πρόκειται για απαγορευμένη ουσία η προμήθειά της φέρνει τον χρήστη σε επαφή με παράνομα κυκλώματα και αυτό έχει και άλλες δυσάρεστες συνέπειες.
Δεδομένα για την τετραϋδροκαναβινόλη υπάρχουν στην ιντερνετική τοποθεσία:
www.erowid.org/plants/cannabis/thc-da
