Εχουν περάσει δέκα χρόνια αφότου εμφανίστηκε στα βιβλιοπωλεία της Ρώμης αυτό το μνημείο υπεράσπισης του πολιτισμού των Ελλήνων. Το διεθνές αναγνωστικό κοινό το ανακάλυψε το 2004, στην αγγλική του μετάφραση, με τη χορηγία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και από τότε δεν έχει κατασιγάσει ο θόρυβος που ξεσήκωσε. Πρόκειται για μια ρηξικέλευθη ιστορία της επιστήμης, που δεν θα μπορούσε να γραφτεί παρά μόνο από κάποιον με διπλή ταυτότητα, με διττή παιδεία. Ο Λούτσιο Ρούσο, καθηγητής Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, την είχε: ειδικός στη Θεωρία Πιθανοτήτων από τη μία, κλασικός φιλόλογος από την άλλη. Μπόρεσε λοιπόν να ξαναδιαβάσει όλα τα κείμενα που αναφέρονταν στην Ελληνιστική Εποχή, με μάτι που μπορούσε να ξεθάψει από τις φιλολογικές περιγραφές την επιστημονική αναφορά. Αυτά στα οποία κατέληξε κωδικοποιήθηκαν στις σελίδες ενός βιβλίου, υπό τον τίτλο La Rivoluzione Dimenticata: Il pensiero scientifico greco e la scienza moderna (Εκδόσεις Giangiacomo Feltrinelli Editore, SpA, 1996), που στα ελληνικά μεταφράζεται Η λησμονημένη Επανάσταση (Ελληνική επιστημονική σκέψη και σύγχρονη επιστήμη).
Το κύριο συμπέρασμα στο οποίο οδηγήθηκε ο Ρούσο από την έρευνά του είναι ότι οι σοφοί της Ελληνιστικής Εποχής δεν ήταν απλοί πρόδρομοι των μετααναγεννησιακών επιστημόνων αλλά πραγματικοί «επαγγελματίες», με μεθοδολογία και κανόνες που δεν είχαν κατορθώσει να επιδείξουν οι Ευρωπαίοι ούτε στα χρόνια του Νεύτωνα. Αλλά ένα ακόμη συμπέρασμά του είναι ακόμη πιο σοκαριστικό: Κατά τον ίδιο τρόπο που η Αναγέννηση βασίστηκε στην επανανακάλυψη του κλασικού πολιτισμού, η μετααναγεννησιακή επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα στηρίχθηκε στην ενσυνείδητη ανάκτηση της ελληνιστικής επιστήμης, όμως οι θεράποντες την επιστήμη απέκρυψαν τις πηγές των ανακαλύψεών τους! Η εξήγηση είναι ότι, πέρα από την ανάγκη προβολής του δικού τους έργου, οι πιονιέροι της βορειοευρωπαϊκής επιστήμης ένιωθαν ανίκανοι να εξηγήσουν το πώς αυτοί οι καταραμένοι Ελληνες είχαν φθάσει τόσο μακριά, τόσο νωρίς.
Τα συμπεράσματα του Ρούσο προξενούν αμηχανία και δυσθυμία και στους τωρινούς κληρονόμους της ευρωπαϊκής επιστήμης. Αλλά, για να κατανικήσει τη δυσπιστία τους, ο Ρούσο αποδύεται σε μια πρωτόγνωρη σε λεπτομέρεια και βάθος καταγραφή και ανάλυση όλων των επιτευγμάτων των Ελλήνων, μέσα από τα κεφάλαια του βιβλίου του. Και δεν αρκείται μόνο σε αυτό. Εχει κρατήσει την τελευταία έκπληξη για τον επίλογο του βιβλίου του. Εκεί διατυπώνει τη θεώρησή του ότι η σύγχρονη επιστήμη έχει ήδη μπει στη «ρωμαϊκή φάση της» και θα καταρρεύσει! Πρεσβεύει ότι η επιστήμη διδάσκεται σήμερα με όλο και πιο δογματικό τρόπο και όχι με την επαγωγική και πειραματική καθαρότητα που μας δίδαξαν οι Ελληνες. Αν τα πράγματα συνεχίσουν να ακολουθούν αυτόν τον ρου κατάπτωσης – κατά τον Ρούσο, πάντοτε -, ένας νέος Μεσαίωνας περιμένει τον πολιτισμό μας και τα εγγόνια μας θα πρέπει να «αναστήσουν» τους Ελληνες για άλλη μία φορά.
Το βιβλίο του Ρούσο εκδόθηκε στη γλώσσα μας μόλις πρόσφατα, έπειτα από «τεράστια και μακρόχρονη διαδικασία», κατά τις εκδόσεις Δίαυλος. Το αποτέλεσμα είναι μεταφραστικά άρτιο και η αγορά του βιβλίου καταφανώς προτείνεται, σε κάθε Ελληνα «της ημετέρας παιδείας μετέχοντα». Ωστόσο μια έκδοση που κανονικά θα έπρεπε να είναι η πολυτελέστερη στη χώρα μας, κατέληξε σε ταπεινότατο χαρτί και εξώφυλλο, κείμενο με κουραστικά στενούς χαρακτήρες, φτωχές και γκριζωπές φωτογραφίες, τσιγκούνικα μικρά γραφήματα… Της έπρεπε, σώνει και καλά, να μείνει «λησμονημένη» αυτή η επανάσταση;
