Σύμφωνα με το βιβλίο «Εξοδος» της Παλαιάς Διαθήκης, ο Θεός έστειλε δέκα συμφορές στο βασίλειο της Αιγύπτου για να πείσει τον Φαραώ να αφήσει ελεύθερο τον λαό του Ισραήλ να επιστρέψει στην Παλαιστίνη. Στην ελληνική μετάφραση της Εξόδου από τους εβδομήντα σοφούς της πτολεμαϊκής εποχής οι συμφορές αυτές αποκαλούνται «πληγές». Φαίνεται ότι ο όρος αυτός δεν είναι τυχαίος. Μια νέα θεωρία, που βασίζεται στην αποκρυπτογράφηση έξι αιγυπτιακών παπύρων, υποστηρίζει ότι οι περισσότερες από τις 10 πληγές μπορούν να ερμηνευθούν ως αποτέλεσμα της όξινης στάχτης και βροχής που έπεσαν στην Αίγυπτο μετά τη γιγαντιαία έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης και προκάλεσαν, μεταξύ άλλων, χημικά εγκαύματα σε ανθρώπους και ζώα.
H έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης την εποχή του χαλκού είχε σίγουρα πολύ σημαντικά αποτελέσματα στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και στις γύρω παράκτιες περιοχές. Το πιο εμφανές σήμερα αποτέλεσμα είναι, φυσικά, ο τεράστιος κρατήρας μπροστά από τα Φηρά, που έχει «καταπιεί» το μεγαλύτερο μέρος του νησιού, όμως οι συνέπειες της έκρηξης είχαν σίγουρα φτάσει πολύ μακρότερα. Γεωλογικές έρευνες αποκάλυψαν ότι εκείνη την εποχή είχαν συμβεί «αφύσικα» φαινόμενα σε ολόκληρο τον πλανήτη μας, από επεισόδια όξινης βροχής στη Γροιλανδία και παγετό στην Ιρλανδία και στην Καλιφόρνια ως έντονες κλιματικές αλλαγές στην Κίνα. Σίγουρα στην κοντινή Αίγυπτο τα φαινόμενα θα έπρεπε να είναι πολύ έντονα, όπως υποδεικνύει η ύπαρξη ενός γεωλογικού στρώματος ηφαιστειακής στάχτης από τη Σαντορίνη στα βόρεια παράλια της χώρας. Αναζητώντας ιστορικές αναφορές στο επεισόδιο που προκάλεσε τη δημιουργία αυτού του στρώματος κατά τη 2η χιλιετία π.X., οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι περισσότερες από τις δέκα πληγές του Φαραώ που αναφέρονται στην Εξοδο της Παλαιάς Διαθήκης μπορούν να ερμηνευθούν ως συνέπειες της πτώσης ηφαιστειακής τέφρας στην Αίγυπτο.
Μια τόσο μεγάλη οικολογική καταστροφή τη 2η χιλιετία π.X. θα έπρεπε να είχε αφήσει γραπτά τεκμήρια, ειδικά σε μια χώρα όπου η γραφή σε παπύρους είχε εμφανιστεί ήδη από την 4η χιλιετία π.X. Ενα τέτοιο τεκμήριο φαίνεται ότι περιλαμβάνεται σε έξι αιγυπτιακούς παπύρους, στους οποίους αναφέρονται μέθοδοι θεραπείας χημικών εγκαυμάτων, όμοιων με αυτά που αναμένεται να προξενήσει η όξινη βροχή. Μια προσεκτικότερη σύγκριση του κειμένου της Παλαιάς Διαθήκης με το κείμενο των παπύρων και τις σημερινές γνώσεις για της συνέπειες μιας μεγάλης ηφαιστειακής έκρηξης δείχνει ότι οι εννέα από τις δέκα πληγές του Φαραώ μπορούν να ερμηνευθούν σχετικά αβίαστα ως αποτελέσματα ηφαιστειακών εκρήξεων.
H έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης χρονολογήθηκε με ακρίβεια πριν από μερικές εβδομάδες, με τη ραδιοχρονολόγηση ενός κλαδιού ελιάς που βρέθηκε θαμμένο σε ηφαιστειακή τέφρα. Συνέβη εκατό χρόνια νωρίτερα από την ως σήμερα δεκτή χρονολογία, κοντά στο 1.600 π.X., και είχε μέγεθος 6, ίδιο με αυτό της έκρηξης του ηφαιστείου Κρακατόα, που διέλυσε στα 1883 το νησί Ρακάτα της Ινδονησίας. Ηταν όμως ένα πολύ περισσότερο πολύπλοκο φαινόμενο. Στην αρχή ισχυροί σεισμοί ταρακουνούσαν την περιοχή για αρκετά χρόνια. Στη συνέχεια ακολούθησε η πρώτη φάση της έκρηξης με την εκτόξευση κοκκινωπής τέφρας πλούσιας σε διοξείδιο του θείου. Τέλος, ύστερα από ένα διάλειμμα περίπου ενός έτους, ακολούθησε η δεύτερη φάση, που εκτόξευσε και πάλι τέφρα και λάβα σε μεγάλη απόσταση και εξαφάνισε το μεγαλύτερο μέρος του νησιού.
Ενα σημαντικό τμήμα του κειμένου των έξι παπύρων περιέχει οδηγίες για την αντιμετώπιση δερματικών παθήσεων που δεν προέρχονται από συνηθισμένες για την εποχή εκείνη αιτίες, όπως για παράδειγμα είναι τα ηλιακά εγκαύματα, για ερεθισμό των ματιών, βήχα, άσθμα και δερματικά έλκη. Ολα τα παραπάνω συμπτώματα μπορούν να ερμηνευθούν ως βλάβες που προέρχονται από επαφή, κατάποση ή εισπνοή οξέων. Αξιοσημείωτο είναι ότι για τα εγκαύματα, τα έλκη και τα ερεθισμένα μάτια δεν συνιστάται πλύσιμο με νερό του Νείλου, συνηθισμένη πρακτική της εποχής, αλλά πλύσιμο με ούρα, άσηπτο υγρό που έχει αλκαλική αντίδραση, ή επιθέματα με λάσπη από νερό πηγής.
Με βάση τα χαρακτηριστικά της έκρηξης και τα συμπτώματα που αναφέρονται στους παπύρους, οι περισσότερες από τις 10 πληγές του Φαραώ ερμηνεύονται με χαρακτηριστική ευκολία. H κοκκινωπή τέφρα της πρώτης φάσης της έκρηξης, που έπεσε στον Νείλο, έβαψε το ποτάμι κόκκινο, ενώ το διοξείδιο του θείου διαλύθηκε στο νερό και έδωσε θειώδες οξύ. Οι βάτραχοι βγήκαν στη στεριά ακριβώς για να αποφύγουν το μολυσμένο νερό. Το νέφος της τέφρας κάλυψε τον ουρανό, εμποδίζοντας τις ακτίνες του ήλιου να φτάσουν στη γη. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που καταγράφηκαν σε ολόκληρη τη Γη είχαν μεγαλύτερη ένταση στην Αίγυπτο. Επεσε χαλάζι και οι έντονες βροχές προκάλεσαν τον αφύσικο πολλαπλασιασμό πολλών ειδών εντόμων. Τέλος, η όξινη βροχή και η ηφαιστειακή τέφρα γέμισαν με πληγές το δέρμα των ανθρώπων και προκάλεσαν τον θάνατο των οικόσιτων ζώων.
H μόνη «πληγή» που δεν είναι εύκολο να ερμηνευθεί εύκολα ως συνέπεια της ηφαιστειακής έκρηξης είναι ο θάνατος των πρωτότοκων ανθρώπων και ζώων. Τα τελευταία χρόνια έχουν προταθεί πολλές σχετικές θεωρίες, άλλες με μεγαλύτερη και άλλες με μικρότερη επιτυχία. Πάντως δεν είναι απίθανη η εκδοχή ότι μια τέτοια αλληλουχία καταστροφών προκάλεσε τόσο μεγάλες κοινωνικές εντάσεις ώστε αποσταθεροποιήθηκε η κοινωνική ισορροπία και έγινε τελικά δυνατή η διαφυγή των σκλάβων Εβραίων.
