ZYPIXH, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ TOY 1929.
Ο Βόλφγκανγκ Πάουλι, 29 ετών, ένας ήδη πολύ επιτυχημένος πανεπιστημιακός, αφού από τα 26 του ήταν καθηγητής, με τρομακτικής σημασίας εργασίες στη Φυσική και στη Χημεία, παντρεύτηκε μια βερολινέζα χορεύτρια καμπαρέ. Μετά από μόλις έντεκα μήνες χώρισαν, αφού η κυρία τα έφτιαξε με έναν χημικό, συνάδελφο του Πάουλι. Οποιος λοιπόν θέλει να κάνει τους άλλους να γελάσουν διηγείται την ιστορία και τι είπε ο Πάουλι όταν έμαθε ότι η γυναίκα του τον εγκατέλειψε: «Να τα έφτιαχνε με έναν ταυρομάχο θα μπορούσα να αναμετρηθώ μαζί του, αλλά με έναν απλό χημικό…». Αραγε να γέλασε κάποιος με αυτό; Ο απατημένος όσο να ‘ναι πάντα προκαλεί τουλάχιστον κάποια χαμόγελα ειρωνείας. Πόσο αστείο όμως μπορεί να ακούγεται κάτι, αλλά να είναι και τόσο πικρό όταν το ψάξεις λίγο…
Μόλις πριν τρία χρόνια η μητέρα του είχε αυτοκτονήσει παίρνοντας χάπια Veronal. Μια γυναίκα με προσωπικότητα, που δούλευε δημοσιογράφος σε κάποια μεγάλη βιεννέζικη εφημερίδα, μαχητική και μπροστά από την εποχή της, ορμητική, κυκλοθυμική, με σοσιαλιστικές ιδέες, προσωπικότητα που παρακινούσε τις άλλες γυναίκες σε δράση, αλλά ανίκανη να αντέξει την απιστία του συζύγου της όταν αυτός τα έφτιαξε με μια γλύπτρια. Ο Πάουλι ένιωσε να νεκρώνεται το κομμάτι του εαυτού του που είχε να κάνει με την αισθηματική του ζωή όταν συνέβη αυτό το κακό. Ετσι δέχτηκε ακόμη πιο άσχημα και τον χωρισμό του: Ως μια προσωπική ήττα ενός ανθρώπου που όλοι τον έτρεμαν για τις κρίσεις και τις παρατηρήσεις του, αυτού που είχαν φτάσει να τον αποκαλούν «μαστίγιο του Θεού».
«Δεν πάει άλλο»
«Με τις γυναίκες και με εμένα δεν πάει άλλο, ούτε τώρα ούτε στο μέλλον» έγραψε σε ένα γράμμα εκείνη την εποχή. Ο πατέρας του, που ήδη έξι μήνες μετά τον θάνατο της συζύγου του παντρεύτηκε με την πέτρα του σκανδάλου, ψύχραιμα του είπε να απευθυνθεί στον ελβετό ψυχίατρο Καρλ Γιουνγκ που ήταν τότε 25 χρόνια μεγαλύτερος από τον Πάουλι, είχε προλάβει να κάνει μια εκθαμβωτική καριέρα δίπλα στον Φρόιντ και να διαφωνήσει ως το σημείο του χωρισμού μαζί του για την έννοια του ασυνείδητου, καθώς ο Γιουνγκ δεν δεχόταν ότι ο άνθρωπος διαφεντεύεται από τα ένστικτα αλλά ότι έκρυβε μια δημιουργική πλευρά που δεν είχε να κάνει με τις σεξουαλικές ενορμήσεις…
Ο Πάουλι όταν έφτασε να ζητήσει τη βοήθεια του Γιουνγκ ήταν ένας άνθρωπος δυστυχισμένος παρ’ όλη την εκτίμηση των διασήμων συναδέλφων του. H κατάστασή του είχε χειροτερέψει. Οταν ήταν φοιτητής ξενυχτούσε, δεν μπορούσε να σηκωθεί στις 11 το πρωί να πάει στα μαθήματα του Ζόμερφελντ και ο καθηγητής έστελνε τον υπηρέτη του να τον ξυπνήσει και να τον φέρει με το ζόρι. Οταν βρέθηκε στο Αμβούργο δεν άφησε καμπαρέ για καμπαρέ που να μην το επισκεφθεί. Οι παραδόσεις του ήταν απαράδεκτα πρόχειρες και ακαταλαβίστικες. Μετά το ναυάγιο του γάμου του άρχισε να πίνει υπερβολικά, να καπνίζει, να πλακώνεται στο ξύλο και να περνάει χάλια. Ηταν όμως αυτό που ζητούσε ο Γιουνγκ. Το σημαντικό δεν είναι ότι διέγνωσε με την πρώτη ότι μπροστά στις γυναίκες – αυτός ο μονόπλευρα προικισμένος άνθρωπος – γινόταν εντελώς ρεζίλι και δεν τον άντεχαν λόγω έλλειψης ευαισθησιών. Το σημαντικό ήταν ότι η ερωτική απογοήτευση είχε ενεργοποιήσει το ασυνείδητό του, ήταν σαν ένα ηφαίστειο που η καυτή ύλη του είχε βρει διέξοδο από τα έγκατα της γης. Ηταν, όπως το διατύπωσε ο Γιουνγκ, «γεμάτος πρωτογενές υλικό».
Ταξίδι στη γνώση
Ο Γιουνγκ τον έβαλε να καταγράφει τα όνειρά του και τις φαντασιώσεις του και ανακάλυψε ότι οι συμβολισμοί στα όνειρά του είχαν αξιοπρόσεκτες ομοιότητες με αυτές των μεσαιωνικών αλχημιστών. Από τότε, πέρα από το ότι ο Πάουλι ξαναπαντρεύτηκε, οι δυο τους άρχισαν ένα μεγάλο ταξίδι αναζητώντας την πιο βαθιά και αρχετυπική συμμετρία του Σύμπαντος από την πλευρά της Ψυχολογίας και της Φυσικής. Από τότε άρχισε να διαμορφώνεται η ιδέα του Γιουνγκ για τη συγχρονικότητα, τη χρονική σύμπτωση μέσα στο χρόνο δύο ή περισσοτέρων γεγονότων, που δεν έχει προκληθεί το ένα από το άλλο, είχαν όμως σχέση μεταξύ τους.
Ως κλασικό παράδειγμα συγχρονικότητας ο Γιουνγκ ανέφερε τη στιγμή που συζητούσε με μια ασθενή του για τον σκαραβαίο και ανοίγοντας το παράθυρο του ιατρείου μπήκε μέσα ένα τέτοιο έντομο, γεγονός που είχε αποτέλεσμα η συγκλονισμένη γυναίκα να του ανοίξει κυριολεκτικά την καρδιά της. Ο Πάουλι δεν απέρριπτε την ιδέα της συγχρονικότητας. Είχε πάψει άλλωστε να είναι 100% ορθολογιστής και έβλεπε ότι συμβιβαζόταν με τη δική του «Απαγορευτική Αρχή», όπου κάποια σωμάτια όπως τα ηλεκτρόνια δεν μπορούσαν να μοιράζονται ίδια δεδομένα ταυτόχρονα, ενώ άλλα όπως τα φωτόνια μπορούσαν.
Στον μικρόκοσμο, δηλαδή, έχουμε δύο μεγάλες ομάδες ανάλογα με τον χορό που χορεύουν. Ηλεκτρόνια, πρωτόνια, νετρόνια, νετρίνα όταν έχουν την ίδια ενέργεια μένουν μακριά το ένα από το άλλο. Μεσόνια και φωτόνια δεν έχουν τέτοιο περιορισμό. Ο ένας χορός μάς δίνει τα άτομα με τα ηλεκτρόνιά τους και τη χημική δομή του κόσμου που γνωρίζουμε, ο άλλος χορός μας δίνει το φως και την υπεραγωγιμότητα. Αυτή η Απαγορευτική Αρχή διαπερνά όμως τον κόσμο χωρίς να έχει σχέση με δυνάμεις που ασκούνται μεταξύ των σωματίων και τα αναγκάζουν να συμπεριφέρονται έτσι. Εκεί λοιπόν συναντάμε τη συγχρονικότητα του Γιουνγκ, ο οποίος επιμένει ότι συμβαίνουν πράγματα σχετικά μεταξύ τους χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένη αιτιότητα. Στη συγχρονικότητα κάποια γεγονότα θυμίζουν τον τζόκερ στα παιχνίδια της τράπουλας. Εμφανίζεται ξαφνικά και συνδέει χαρτιά που ως εκείνη τη στιγμή δεν μπορούσαν να συνδεθούν μεταξύ τους και ξαφνικά επικρατεί μια τάξη.
Ούτε ο Γιουνγκ έδωσε λύση σε όλα τα προβλήματα του Πάουλι ούτε ο Πάουλι έλυσε όλες τις απορίες του Γιουνγκ. H συνάντησή τους είναι όμως από μόνη της είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα συγχρονικότητας και έδωσε αρκετή ενέργεια ώστε να συνεχιστεί ο «χορός» γύρω από το πρόβλημα της κοινής μήτρας ύλης και πνεύματος.
O γιος του εβραίου που έγινε καθολικός
Γεννήθηκε το 1900. Ο πατέρας του ήταν γιατρός εβραϊκής καταγωγής, ο οποίος προσχώρησε στο καθολικό δόγμα. Από μικρός έδειξε ότι ήταν ένα παιδί πολύ προικισμένο πνευματικά, που διάβαζε στο γυμνάσιο τις εργασίες του Αϊνστάιν. Στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, φοιτητής ακόμη, έγραψε ένα άρθρο 230 σελίδων για κάποια εγκυκλοπαίδεια της εποχής, όπου συνόψιζε όλη τη Θεωρία της Σχετικότητας, αφήνοντας με ανοιχτό το στόμα και τον ίδιο τον Αϊνστάιν. Το 1925 διατύπωσε τη λεγόμενη «Απαγορευτική Αρχή» του Πάουλι, στην οποία εξήγησε το πώς είναι τοποθετημένα τα ηλεκτρόνια στα άτομα. Το 1940 πήγε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Πρίνστον, ως επισκέπτης καθηγητής αφού πρώτα είχε προβλέψει την ύπαρξη του νετρίνο. Ηταν πάντα κατά της ναζιστικής ιδεολογίας. Το 1945, με εισήγηση του Αϊνστάιν, τιμήθηκε με το Νομπέλ Φυσικής για την Αρχή που φέρει το όνομά του και επέστρεψε στην Ελβετία. Το 1958, στη διάρκεια κάποιας διάλεξης, αισθάνθηκε έναν ξαφνικό πόνο και μετά από δέκα ημέρες υπέκυψε πριν καν φτάσει τα εξήντα χρόνια. Παντρεύτηκε δύο φορές αλλά δεν άφησε παιδιά. Είναι ο μόνος για τον οποίο ο Αϊνστάιν είχε δηλώσει επίσημα ότι τον θεωρούσε άξιο διάδοχό του.
