H απόρριψη από το υπουργείο Πολιτισμού, ύστερα από σχετική γνωμάτευση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, του αιτήματος αθλητικών παραγόντων να παραχωρηθεί το αρχαίο στάδιο της Ολυμπίας για διεξαγωγή αγώνων στίβου είναι μια απόφαση που τιμά τη χώρα μας. Πέρα από το ότι η χρήση του μνημείου θα τραυμάτιζε καίρια τον διαχρονικό συμβολισμό του και με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγούσε στην απομυθοποίησή του, θα του επέφερε και ανεπανόρθωτες βλάβες. (Χωρίς ριζικές επεμβάσεις τόσο στο ίδιο το στάδιο όσο και στον περιβάλλοντα χώρο δεν θα ήταν δυνατόν να διεξαχθούν εδώ αγώνες στίβου· αναρωτιέμαι αν οι ενδιαφερόμενοι γνωρίζουν το μνημείο). Ομως δεν θα ασχοληθώ και πάλι με το θέμα αυτό. Δεν μπορώ ωστόσο να μην επισημάνω την επίθεση που δέχονται μετά την παραπάνω απόφαση και σε καθημερινή βάση οι αρχαιολόγοι από συγκεκριμένη πηγή πληροφόρησης (τα «καλά» της… ελεύθερης πληροφόρησης) μόνο και μόνο επειδή τόλμησαν να αντισταθούν στα σχέδια του πατρόνου της.
Κάποιοι από τους υπερασπιστές του αιτήματος για χρήση του αρχαίου σταδίου της Ολυμπίας, προς ενίσχυση των επιχειρημάτων τους, θυμήθηκαν τις δελφικές εορτές που είχε εμπνευστεί και είχε οργανώσει, στο διάστημα του μεσοπολέμου, στους Δελφούς ο Αγγελος Σικελιανός. Θέλησαν δηλαδή να ισχυριστούν ότι η παραχώρηση αρχαίων σταδίων για αθλητικές εκδηλώσεις έχει προηγούμενο, υπονοώντας την παραπάνω περίπτωση του σταδίου των Δελφών. Δεν θα σχολιάσω το αν είναι επιτυχές ή όχι το επιχείρημά τους. Είμαι όμως βέβαιος ότι ο ίδιος ο Σικελιανός, αν μπορούσε να ακούσει την επιχειρηματολογία τους, θα σηκωνόταν… από τον τάφο του. H αναφορά ωστόσο στον Σικελιανό μού δίνει το έναυσμα να ασχοληθώ σήμερα με τις δελφικές γιορτές του, καθώς μάλιστα αυτές διεξάγονταν κατά το μήνα που διατρέχουμε, τον Μάιο.
Ο Σικελιανός είχε οραματιστεί μια παγκόσμια πνευματική κοινωνία με έδρα τους Δελφούς, όπου διανοούμενοι από όλο τον κόσμο και από όλους τους χώρους των επιστημών και των τεχνών θα εργάζονταν για την πνευματική και ψυχική συναδέλφωση των λαών. H αδελφοσύνη, η ευνομία, η ελευθερία, η ανθρωπιά, ο κοσμοπολιτισμός αποτελούσαν βασικά γνωρίσματα της δελφικής ιδέας του φιλόσοφου-ποιητή. Τους Δελφούς τους επέλεξε εξαιτίας της αίγλης και της ηθικής που εξέπεμπε κατά την αρχαιότητα το ιερό, ένεκα του ότι θεωρούνταν ο ομφαλός της γης και επειδή εκεί είχε την έδρα της η Δελφική Αμφικτυονία, μια μικρογραφία της τότε Κοινωνίας των Εθνών, του σημερινού ΟΗΕ. Για την επίτευξη του στόχου του αυτού θεωρούσε απαραίτητο να ιδρυθεί εδώ ένα Πανεπιστήμιο ηθικών, ανθρωπιστικών και καλλιτεχνικών σπουδών. Στο ίδρυμα αυτό θα θεραπεύονταν κοινωνιολογικές, μουσικές κ.ά. σπουδές, και εκτός από σεμινάρια, διαλέξεις και συνέδρια θα οργανώνονταν και οι δελφικές εορτές, απαραίτητες, όπως πίστευε, για την πραγμάτωση των οραμάτων του.
Οι γιορτές περιλάμβαναν θεατρικές παραστάσεις, αρχαίους και λαϊκούς χορούς, αθλητικούς αγώνες, λαμπαδηδρομίες, συναυλίες βυζαντινής μουσικής, εκθέσεις έργων γλυπτικής, ζωγραφικής, λαϊκής χειροτεχνίας κ.ά. Χαρακτηριστικό του πνεύματος των εκδηλώσεων αυτών ήταν ότι στους αθλητικούς αγώνες, τους οποίους και θυμήθηκαν τον τελευταίο καιρό οι εν λόγω παράγοντες του αθλητισμού, δεν έπαιρναν μέρος κανονικοί αλλά αυτοσχέδιοι αθλητές, κάτοικοι των γύρω περιοχών και στρατιώτες. Στοχεύουμε έλεγε ο Σικελιανός «να επαναφέρουμε το Πνεύμα των Αγώνων από το βιομηχανικό επίπεδο όπου έχει καταπέσει, στο επίπεδο της πλήρους ηθικής αυθορμησίας απ’ όπου έχει αναχωρήσει», δεν θέλουμε «τη νοσταλγικήν αποκατάσταση ενός μεγάλου αισθητικού κεφαλαίου» και επιδιώκουμε «τη δημιουργία ενός γνήσιου πλαίσιου μορφολογικού, που να επιτρέπει ευθύς αμέσως τη συνθετική μεταφορά, σ’ ένα κοινό πνευματικό επίπεδο, παγκόσμιων προβλημάτων». Πόσο απείχαν οι απόψεις του Σικελιανού από τις αντιλήψεις περί αθλητισμού που έχουν σήμερα οι επίσημοι ταγοί του, καθίσταται ολοφάνερο από τα παραπάνω. Γι’ αυτό άλλωστε αρνήθηκε την εμπορευματοποίηση των παραπάνω εκδηλώσεων και τη χρηματοδότησή τους για τουριστικούς σκοπούς, από το κράτος. Τα έξοδα των πρώτων εορτών τα ανέλαβε η αμερικανίδα σύζυγός του Εύα Palmer Kotland, που με τις οικονομικές της δυνατότητες και το πρακτικό μυαλό της του έλυνε πλήθος προβλημάτων.
Οι δύο πρώτες δελφικές γιορτές έγιναν το 1927 και 1930, ενώ οι τρίτες, αν και είχαν προγραμματισθεί για το 1936, δεν πραγματοποιήθηκαν λόγω της δικτατορίας. Μετά τον πόλεμο έγινε μια προσπάθεια για αναβίωσή τους, πράγμα που κατέστη δυνατόν για μια μόνο φορά, το 1952, και αφού στο μεταξύ είχε πεθάνει ο ποιητής. Από όλες τις εκδηλώσεις των δελφικών εορτών αυτές που ξεχώρισαν και άφησαν ανεξίτηλα σημάδια ήταν οι παραστάσεις του Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου (1927) και των Ικέτιδων του Ευριπίδη (1930). Αν και η Δελφική ιδέα δεν στέριωσε και χαρακτηρίστηκε ως ουτοπία, κάποια μεμονωμένα ψήγματα από αυτήν φαίνεται ότι ρίζωσαν. Αναφέρομαι στην καθιέρωση, μέσα από φεστιβαλικούς θεσμούς με πρώτο το φεστιβάλ της Επιδαύρου (1954), παραστάσεων με έργα των μεγάλων τραγικών σε αρχαία θέατρα, καθώς και στην ύπαρξη του «Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών» που θεμελιώθηκε το 1966.
Ο κ. Μιχάλης A. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
