Τα συνθετικά της λέξεως «ευθανασία» σημαίνουν καλό θάνατο. Το φιλοσοφικό όμως ερώτημα, τόσο του θανάτου όσο και του καλού θανάτου, εξακολουθεί να παραμένει ανοιχτό. Ο θάνατος αποτελεί γενικά κοινή ανθρώπινη μοίρα. Κανένα έμβιο ον που γεννιέται δεν είναι δυνατόν να αποφύγει τον θάνατο. Το μόνο σίγουρο που με βεβαιότητα θα συμβεί στη ζωή ενός νεογέννητου ανθρώπου είναι ο θάνατος. Οτιδήποτε άλλο δυνητικά μπορεί να συμβεί ή ουδέποτε να συμβεί. Ωστόσο ο καλός θάνατος ανέκαθεν εθεωρείτο προνόμιο που εδίδετο από τους θεούς. Ο Σόλων ο Αθηναίος, όταν ερωτήθηκε από τον Κροίσο στην αυλή του ποιους θεωρούσε τους πλέον ευτυχισμένους ανθρώπους στη ζωή, μεταξύ των πρώτων που ονόμασε ήταν ο Κλέοβις και ο Βίτων. Τα δύο δηλαδή αδέλφια που ήταν παιδιά μιας ιέρειας του ναού της θεάς Ηρας στο Αργος και τα οποία, αφού έσυραν την άμαξα πάνω στην οποία καθόταν η ιέρεια μητέρα τους, έφθασαν στον ναό επευφημούμενοι απ’ όλον τον κόσμο. Τότε, κατά τη διήγηση του Σόλωνα, η ιέρεια μητέρα τους ζήτησε από τη θεά Ηρα να τους ανταμείψει με το καλύτερο δώρο που θα μπορούσε. Ο Κλέοβις και ο Βίτων, αφού εόρτασαν την εορτή, ζώντας τη χαρά των επευφημιών και της γενικής επιδοκιμασίας, κοιμήθηκαν στο ιερό της θεάς και δεν ξύπνησαν. Ο θάνατος αυτός θεωρήθηκε το ύψιστο δώρο της θεάς για τους θνητούς υιούς της ιέρειάς της.
Η έννοια όμως της ευθανασίας, όπως ακριβώς αποδίδεται σήμερα, πόρρω απέχει από την άποψη των αρχαίων Ελλήνων περί θεόπεμπτου θανάτου. Η σημερινή έννοια της ευθανασίας ταυτίζεται με τον θάνατο που προκαλεί συνήθως ο γιατρός προκειμένου ο ασθενής να αποφύγει τον πόνο, την ταλαιπωρία, το ψυχικό στρες και γενικά όλες τις δυσμενείς συνθήκες που συνοδεύουν ένα επώδυνο και αργά επερχόμενο θάνατο. Η ευθανασία με τη σημερινή της έννοια δεν συνδέεται κατά κανέναν τρόπο με την ευτυχία και με τον τρόπο ζωής του ανθρώπου που αργοπεθαίνει. Ποια μέθοδος όμως είναι αυτή που 100% θα μπορεί να διαβεβαιώσει ότι ένας επερχόμενος θάνατος δεν είναι δυνατόν να αναστραφεί;
Υπάρχουν περιπτώσεις στην ιατρική βιβλιογραφία που ακόμη και σε καρκινοπαθείς του τελικού σταδίου, για τους οποίους πρακτικά και θεωρητικά δεν υπάρχει καμία ελπίδα αποφυγής του μοιραίου, συχνά συμβαίνει αυτό που η θρησκεία αποκαλεί θαύμα και που η επιστήμη ονομάζει επανάσταση του ανοσοβιολογικού συστήματος. Για λόγους που επιστημονικά δεν είναι πλήρως γνωστοί, το ανοσοβιολογικό σύστημα που ως εκείνη τη στιγμή είχε δεχθεί το μοιραίο αντεπιτίθεται και εξαλείφει τον καρκίνο και τις μεταστάσεις του. Πολύ περισσότερο το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν εγκεφαλικές βλάβες από εγκεφαλίτιδες ή κακώσεις του εγκεφάλου, που δίνουν την εντύπωση της μηδενικής λειτουργίας του εγκεφάλου, η οποία όμως ύστερα από αρκετό χρονικό διάστημα είναι δυνατόν να επανακάμψει. Το ίδιο συμβαίνει και στους ασθενείς που βρίσκονται σε οποιασδήποτε μορφής κώμα, οπότε θεωρητικά λογίζονται χαμένοι, αλλά πρακτικά ένα απειροελάχιστο ποσοστό εξ αυτών μπορεί να επανέλθει στη ζωή, ανανήπτοντας από την κωματώδη κατάσταση.
Για όλους αυτούς τους λόγους, η μεγάλη πλειονότητα των επιστημόνων σήμερα δεν αποδέχεται τη διακοπή της ζωής με το πρόσχημα της ευθανασίας. Τη ζωή έχει το δικαίωμα να τη διακόπτει μόνον η δημιουργός φύση, η οποία είναι η μόνη υπεύθυνη για τη γένεσή της. Βέβαια, υπάρχουν και οι αντίθετες απόψεις, οι οποίες όμως αποτελούν μηδαμινό ποσοστό και οι οποίες υποστηρίζουν ότι, εφόσον η σύγχρονη ιατρική τεχνολογία αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει ελπίδα επανόδου στη ζωή, τότε δικαιούται ο γιατρός να θυσιάσει το απειροελάχιστο ποσοστό των ανθρώπων, που ουσιαστικά ανασταίνονται, σε σχέση με το συντριπτικό ποσοστό των ανθρώπων που υποφέρουν και ευτελίζονται πάνω στο κρεβάτι του πόνου. Το θέμα είναι καθαρά φιλοσοφικό, που όμως οι σημερινές κοινωνίες με τις συγκεκριμένες δυνατότητες και αδυναμίες που έχουν δεν είναι δυνατόν ακόμη να το αποδεχθούν.
Ο κ. Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός είναι καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
