Ο λόγος για έναν τόμο δεκαπέντε διηγημάτων (150 σελίδες ψαχνό, 2 σελίδες σημειώσεις, 1 σελίδα με τις πρώτες δημοσιεύσεις), που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νεφέλη. Τίτλος του: «Ο καθρέφτης και το πρίσμα», ανάκλαση από τον τίτλο του τελευταίου διηγήματος. Κείμενο αυτοσύστασης: «Ο Μάκης Καραγιάννης γεννήθηκε στις Γούλες Κοζάνης το 1958. Σπούδασε μαθηματικά, ενώ ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Είναι συνεκδότης του περιοδικού Παρέμβαση και συμμετείχε στη διεύθυνσή του (1988-1993). Εχει εκδώσει τη μελέτη Η αισθητική της ιθαγένειας (εκδ. Παρέμβαση, Κοζάνη 2001) και ασκεί συστηματικά κριτική βιβλίου από τις στήλες της εφημερίδας Η Αυγή». Περί αυτού πρόκειται: εμπράγματη ακριβολογία, δίχως έπαρση αλλά και χωρίς μιζέρια.
Ανεβάζοντας τώρα την ψυχρή θερμοκρασία, όσο και όπως αξίζει στη συγκεκριμένη περίσταση: αν ήμασταν αλλού, αυτός ο τόμος διηγημάτων, κόντρα στο ρέμα της πεζογραφικής μας ευτέλειας και της δημοσιογραφικής μας ατέλειας, είμαι σίγουρος πως θα αποτελούσε λογοτεχνικό γεγονός. Αλλά δεν είμαστε αλλού, ούτε προβλέπεται να βρεθούμε σύντομα. Και στα νερά μας ωστόσο, που συχνά γίνονται βαλτόνερα, η εξαίρεση φαίνεται, φτάνει να διαβάσει κανείς ένα μόνο διήγημα. Ας πούμε το πρώτο, που επιγράφεται ειρωνικά «Αυτοβιογραφία», με την υποστήριξη μιας εξομολογητικής φράσης του Τάσου Λειβαδίτη: Ακόμα κι η ζωή μου αποκτά σημασία, όταν τη διηγούμαι σε κάποιον. Ομολογία που λέει πολλά, εδώ όμως ως προμετωπίδα προειδοποιεί πως η διήγηση είναι καλή μοίρα, που κάνει σημαντική την άλλως πώς ασήμαντη ζωή μας· όποιος τη θέλει και την ψάχνει, επιβιώνει. Αυτή είναι η περίπτωση του Μάκη Καραγιάννη, ο οποίος ασκήθηκε στο είδος της διηγητικής ομιλίας και γραφής τουλάχιστον δεκατρία χρόνια, προτού αποφασίσει να μαζέψει δεκαπέντε διηγήματα στο πρώτο του βιβλίο.
Είχε εξάλλου την τύχη να γεννηθεί στα περίχωρα μιας πόλης φημισμένης για την πνευματική της άνθηση, αποτυπωμένη σε πολύτιμα χειρόγραφα και βιβλία, προσιτά και σήμερα στη σημαδιακή βιβλιοθήκη της. Και διπλασίασε την τύχη αυτή, σπουδάζοντας και διδάσκοντας στη Θεσσαλονίκη μαθηματικά, την επιστήμη που της έδινε στοχαστικό προβάδισμα ο Πλάτων. Δύο καλά εφόδια στην πορεία της μεσόστρατης τώρα ζωής του, που σφράγισαν στο μεταξύ τα δεκαπέντε αυτά εξαιρετικά διηγήματα.
Ο τίτλος του μονοτονικού, για όσους ξέρουν κάπως τα γραπτά μου, αποτελεί παραπομπή: ανακαλεί επίτηδες την επιγραφή «Κ.Π. Καβάφης, ένας ποιητής αναγνώστης», με την οποία σημάδεψα εξαρχής τα καβαφικά μου μελετήματα. Εδώ όμως ας σταθώ για λίγο. Ξέρουμε ότι ο Αλεξανδρινός στα μυθολογικά και στα ιστορικά του ποιήματα ψάχνει (συχνά σπάνιες) γραμματειακές και λογοτεχνικές πηγές, από όπου αντλεί την έμπνευσή του, διαβάζοντας προσεκτικά και παραφράζοντας με ασυναγώνιστη μαεστρία. Τον ενδιαφέρουν κυρίως ιστορημένα πρόσωπα και περιστατικά, με παραδειγματικό χαρακτήρα, που έμειναν όμως στη σκιά, μισοπραγματικά – μισοφανταστικά.
Αυτή τη μέθοδο (όπου το εγώ και το εσύ αντικρίζονται με το αυτός και το αυτό) ασκεί, λάτρης της βιβλιοθήκης, και ο Καραγιάννης στα περισσότερα και στα καλύτερα από τα δεκαπέντε διηγήματά του. Κάπου μάλιστα φαίνεται να παραπέμπει στον καβαφικό «Καισαρίωνα», γράφοντας για τον ήρωα του τελευταίου διηγήματος Εβαρίστ Γκαλουά (οι ωφέλιμες σημειώσεις πληροφορούν πως πρόκειται για ιστορικό πρόσωπο, θεμελιωτή της μοντέρνας άλγεβρας, που πέθανε στα είκοσί του χρόνια, το 1832): «Το μοναδικό πορτραίτο που έχουμε για αυτόν έγινε σύμφωνα με τις αναμνήσεις του αδελφού του. Μια παιδική φυσιογνωμία με κοντά μαλλιά, μικρό στόμα και τεράστια φρύδια. Υπάρχουν, επίσης, τα μεγάλα του μάτια και η άδολη έκφραση του λεπτού προσώπου. Τα υπόλοιπα, όπως ο τόνος της φωνής του, οι μικρές του αγάπες, εκείνα που τον καθιστούν μοναδικό, μπορεί να τα συμπληρώσει δημιουργικά η φαντασία μας». Η καβαφική αυτή μέθοδος επιτρέπει στον Καραγιάννη να χειρίζεται την ιστορική μυθοπλασία των διηγημάτων του με τρόπο ειρωνικό, κάποτε σε εκδοχή θρίλερ, που φέρνει στον νου και τον Μπόρχες, για τον οποίο εξάλλου υπάρχει και ονομαστική αναφορά σε κάποιο διήγημα. Επ’ αυτού όμως περισσότερα την άλλη Κυριακή. Σήμερα, παραμένοντας στα αόριστα ακόμη και γενικά, μία επιπλέον επισήμανση:
Σε μιαν εποχή που ιδρώνει κανείς να βρει πεζογραφικό κείμενο γραμμένο σε προσωπικό ύφος, που να διαλέγεται γόνιμα με κάποια χωνεμένα πρότυπα, ο Καραγιάννης συντάσσει τη διηγητική του γλώσσα με συγγραφική επιμέλεια, που προϋποθέτει επίμονη άσκηση και προπαίδεια. Το υφολογικό αποτέλεσμα είναι συχνά αποκαλυπτικό: πίσω και κάτω από την τελειωμένη φράση ακούγεται, άλλοτε και αλλού ο ζωικός σφυγμός του Βιζυηνού, άλλοτε και άλλου η μουσική ανάσα του Παπαδιαμάντη. Στον οποίον εξάλλου ομολογεί και έμπρακτα ο Καραγιάννης τις γλωσσικές, και όχι μόνο, οφειλές του, με το «χριστουγεννιάτικο» διήγημά του «Νοσταλγός». Να μην ξεχάσω: ο Μάκης Καραγιάννης μού είναι άγνωστος, αν εξαιρέσω την εκφραστική φωτογραφία του πάνω από το συστατικό κείμενο. Θα τα ξαναπούμε, αν δεν μας κάψει ο καύσωνας.
