Αστοχες αποδείχθηκαν οι επιλογές της κυβέρνησης στη μεγαλύτερη δημόσια επιχείρηση της χώρας κατά την τελευταία τριετία: από 40-45 εκατ. ευρώ που είχε κέρδη κάθε μήνα το 2004 «γράφει» σήμερα ζημιές 10-12 εκατ. ευρώ τον μήνα! Τι όμως οδήγησε τη ΔΕΗ στη σημερινή κατάστασή της; Η μείωση των κερδών της επιχείρησης κατά το εννεάμηνο του 2006 οφείλεται: πρώτον, στη μειωμένη λιγνιτική παραγωγή της ΔΕΗ κατά 2.560 γιγαβατώρες, που αναπληρώνεται με αγορές ηλεκτρικής ενέργειας από τη χονδρεμπορική αγορά. Η κατάσταση αυτή οδηγεί σε λύσεις ανάγκης, όπως η σχεδιαζόμενη εισαγωγή 3 εκατ. τόνων λιθάνθρακα. Δεύτερον, στην αύξηση κατά 116% ή 296,8 εκατ. ευρώ των δαπανών για αγορές ηλεκτρικής ενέργειας από τη χονδρεμπορική αγορά. Τρίτον, στην αύξηση της οριακής τιμής του συστήματος – το τελευταίο δίμηνο του 2006 η μέση τιμή της ήταν 76,32 μεγαβατώρες ανά ευρώ, γεγονός που οδήγησε τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας να τροφοδοτούν το σύστημα αντί τους πελάτες, αποκομίζοντας τεράστια κέρδη, σε βάρος της ΔΕΗ, που εκτιμάται ότι ξεπερνούν τα 60 εκατ. ευρώ για το 2006. Γιατί η επιχείρηση αυτή, που είχε αποκτήσει την εμπιστοσύνη της αγοράς, σήμερα αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να μη μοιράσει μέρισμα κατά το τρέχον έτος;
1. Ο συμβιβασμός μεταξύ κυβέρνησης και ιδιωτών (υποψηφίων) παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας που είχε αποτυπωθεί στον νόμο 3175/2003 έδινε στη ΔΕΗ την ευκαιρία να αντικαταστήσει παλιές μονάδες 1.600 μεγαβάτ με νέες σύγχρονης τεχνολογίας ανταγωνιστικές μονάδες. Αντί όμως η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης να αρπάξει αυτή την ευκαιρία και να φτιάξει τις νέες μονάδες, έμεινε απαθής να παρακολουθεί την τραγική σύγκρουση οικονομικών συμφερόντων που εκτυλισσόταν μέσα και έξω από την επιχείρηση. Ποιος δεν θυμάται τα πηγαινέλα του κ. Ι. Παλαιοκρασσά και τις επιθέσεις εναντίον του κ. Στ. Νέζη, ο οποίος επιχειρώντας να εφαρμόσει τις αρχές του σύγχρονου μάνατζμεντ είχε παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα δημιουργίας ενεργειακού κέντρου στο Αλιβέρι; Ο οικονομικός πόλεμος των διαφόρων συμφερόντων είχε έναν απαθή θεατή: την κυβέρνηση, η οποία δεν εξασφάλισε συνθήκες υλοποίησης του επενδυτικού προγράμματος της επιχείρησης. Το γεγονός ότι η ΔΕΗ δεν εκσυγχρόνισε τις μονάδες της έχει άμεση συνέπεια στο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό προσφέρει τη δυνατότητα στους ανταγωνιστές της να πωλούν σε υψηλότερες τιμές στο σύστημα.
2. Ενώ όμως η ΔΕΗ καθυστερούσε, η κυβέρνηση παραχωρούσε στους ιδιώτες μία ακόμη φιάλη οξυγόνου: παρέτεινε την προθεσμία που είχε δώσει στους ιδιώτες να φτιάξουν μονάδες ισχύος 900 μεγαβάτ ως το τέλος του 2010.
3. Το μεγάλο μυστικό όμως στη μοιρασιά των κερδών από την εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας είναι αλλού: ο τρόπος υπολογισμού της τιμής με την οποία αποζημιώνονται οι μονάδες που είναι κάθε ώρα στο σύστημα μετατοπίζει τα κέρδη από τη ΔΕΗ στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Παρά το γεγονός ότι όλοι οι πελάτες που είχαν εγκαταλείψει τη ΔΕΗ – για να πάρουν φθηνότερο ρεύμα από κάποια ιδιωτική επιχείρηση – άρχισαν να επιστρέφουν σε αυτήν στις αρχές του 2006, η δημόσια επιχείρηση έχανε συνεχώς κέρδη. Πώς όμως εξηγείται αυτό το παράδοξο; Απλούστατα, αξιοποιώντας την ευκαιρία που τους έδωσε η κυβέρνηση να πωλούν στο σύστημα την παραγόμενη ενέργεια στην τιμή της ακριβότερης μονάδας της ΔΕΗ, δεν είχαν κανέναν λόγο να ψάχνουν για πελάτες. Τη νύφη όμως κάποιος έπρεπε να την πληρώσει, και αυτός δεν ήταν άλλος από τη ΔΕΗ.
4. Η διοικητική αποδιάρθρωση της επιχείρησης. Την περίοδο 2002-2003 επιλέχθηκαν έξι γενικοί διευθυντές και 48 διευθυντές στην επιχείρηση. Οι μισοί από αυτούς ανήκαν πολιτικά στην ευρύτερη τότε αντιπολίτευση και πάντως δεν ανήκαν στο ΠαΣοΚ. Από τους 48 διευθυντές σήμερα έχουν απομείνει μόνο 12, οι υπόλοιποι είτε παροπλίστηκαν είτε συνταξιοδοτούνται, ενώ κάποιοι από αυτούς (που εμφανώς ανήκουν πολιτικά στην κυβερνητική πλευρά σήμερα) έγιναν και γενικοί διευθυντές. Για να γίνει αυτό «εφευρέθηκε» η τετραετής θητεία στους διευθυντές ώστε να γίνει ξεσκαρτάρισμα. Πολλοί από τους πρώην διευθυντές βαδίζουν σήμερα πλησίστιοι προς τον ιδιωτικό τομέα, δηλαδή στους ανταγωνιστές της ΔΕΗ. Και όταν λέμε διευθυντής στη ΔΕΗ δεν εννοούμε κάποιον τυχαίο αλλά για αξιωματούχο που διοικεί και 1.000 άτομα, ενώ ο διευθυντής Ορυχείων διοικεί περίπου 3.000 εργαζομένους!
Το τελευταίο διάστημα η ΔΕΗ είχε μία ακόμη τραγική απώλεια: πάνω από 100 στελέχη της, αξιοποιώντας τα κίνητρα πρόωρης συνταξιοδότησης (αρκετοί απέσπασαν μπόνους μεταξύ 100.000 και 200.000 ευρώ ο καθένας), εγκατέλειψαν την επιχείρηση εν όψει προκηρύξεων νέων προσλήψεων. Στην πράξη μέσα σε έναν χρόνο η εταιρεία απώλεσε ένα τεράστιο κομμάτι τεχνογνωσίας, η οποία, παρεμπιπτόντως, είναι χρήσιμη στους ανταγωνιστές της δημόσιας επιχείρησης.
Αποτέλεσμα όλης αυτής της αναστάτωσης; Το 2005 και το 2006 οι λειτουργικές δαπάνες ανέβηκαν περίπου κατά 35%.
5. Το «Βατερλό» στα ορυχεία. Τραγική είναι η μείωση στην παραγωγή των λιγνιτικών μονάδων που φθάνει στο 9% και αντιστοιχεί σε 2.560 γιγαβατώρες περίπου το ενδεκάμηνο του 2006, η οποία αναπληρώνεται από «ακριβές» αγορές ηλεκτρικής ενέργειας από τη χονδρεμπορική αγορά. Μόνο από αυτή την πηγή η ΔΕΗ έχασε το 2006 περί τα 150 εκατ. ευρώ!
Επίσης το κόστος λιγνίτη από 10 ευρώ ανά τόνο ανέβηκε τα τελευταία δύο χρόνια στα 11,5 ευρώ ανά τόνο. Με τη ΔΕΗ να χρησιμοποιεί 70 εκατ. τόνους λιγνίτη ετησίως, η αύξηση κατά 1,5 ευρώ αυτομάτως μεταφράζεται σε απώλειες 100 εκατ. ευρώ το 2006.
Το σύνολο των απωλειών από τα ορυχεία φθάνει τα 250 εκατ. ευρώ τον χρόνο και μέσα στη ΔΕΗ το ονομάζουν ειρωνικά «μαύρη τρύπα Μελά» από το επώνυμο του σημερινού γενικού διευθυντή Ορυχείων που έλαβε αυτή τη θέση παρά την έντονη απειρία του περί το αντικείμενο. Η εκμάθηση λοιπόν μιας θέσης κοστίζει ως και 250 εκατ. ευρώ!
6. Στην επιχείρηση έχουν αρχίσει να εμφανίζονται σημαντικές δυσλειτουργίες, μεταξύ των οποίων το άδειασμα των αποθηκών από αναγκαία υλικά και η αλόγιστη χρήση των υδροηλεκτρικών σταθμών σε μια στιγμή που η στάθμη του Αχελώου είναι σε επίπεδα Αυγούστου. Σε μια περίοδο όπου θα έπρεπε να προστατεύεται ακόμη και η τελευταία σταγόνα νερού, είναι χαρακτηριστικό ότι την ημέρα της παραίτησης Μανιατάκη μπήκαν στο σύστημα 735 μεγαβάτ υδροηλεκτρικών σταθμών. Η δραματική μείωση των οικονομικών μεγεθών της ΔΕΗ δεν είναι μια ακαδημαϊκή υπόθεση. Η ζημιά που έχει προκληθεί θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε αύξηση της τιμής των τιμολογίων εις βάρος των καταναλωτών. Με δυο λόγια, η απελευθέρωση της αγοράς, αντί να οδηγήσει σε όξυνση του ανταγωνισμού και συνακόλουθη πτώση των τιμών, θα οδηγήσει στο ακριβώς αντίθετο. Και βέβαια εκτός των καταναλωτών δεν αποκλείεται να κλάψουν πικρά και οι μικροεπενδυτές.
7. Η έλλειψη στόχων, η απουσία παρακολούθησης οποιουδήποτε προγράμματος, η ανεπάρκεια γενικών διευθυντών, η απουσία σοβαρής εργασίας από τους νέους διευθυντές, με δυο λόγια η απουσία στιβαρής διοίκησης. Χαρακτηριστικό είναι ότι πλέον στις τρεις το μεσημέρι η Χαλκοκονδύλη «ερημώνει» αφού όλοι εγκαταλείπουν το… πλοίο!
