Μπορεί ο πόλεμος και η αιχμαλωσία να συνδυαστούν με τη μουσική και, πολύ περισσότερο, με τη διάσωση της παραδοσιακής μας μουσικής; Η ταινία τεκμηρίωσης «Το θαύμα του Görlitz» (αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη συμπαραγωγή – ελληνογερμανική – του ειδικού Επιμορφωτικού Προγράμματος για την Παραγωγή Ιστορικών Ντοκυμαντέρ της ΕΡΤ «History Doc») του σκηνοθέτη Κωνσταντίνου Τουμπέκη φέρνει στο φως μια ιστορία της οποίας οι ρίζες ξεκινούν πριν από 90 χρόνια. Πρόκειται για μια σειρά ηχογραφήσεων ελληνικής παραδοσιακής μουσικής που πραγματοποιήθηκαν σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1916, το Δ’ Σώμα του Ελληνικού Στρατού παραδόθηκε οικειοθελώς στους Γερμανούς και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στη μικρή πόλη Γκέρλιτς, ενώ τους 6.500 αιχμαλώτους πολέμου οι Γερμανοί τούς υποδέχθηκαν με την επιγραφή «Χαίρετε!». Και κάπου εδώ αρχίζει το μουσικό μέρος αυτής της ελληνογερμανικής ιστορίας. Από το 1915 ως το 1919 η Φωνογραφική Επιτροπή του Βασιλείου της Πρωσίας επισκέπτονταν τα γερμανικά στρατόπεδα και ηχογραφούσε ξένες γλώσσες και μουσικές με σκοπό να ιδρύσει το Μουσείο των Φωνών των Λαών. Από τις 12 ως τις 17 Ιουλίου, οπότε και επισκέφθηκε το Γκέρλιτς, η Φωνογραφική Επιτροπή ηχογράφησε 70 δίσκους των 78 στροφών. Ανάμεσά τους βρίσκονται εκκλησιαστικοί ύμνοι, σμυρναίικα και δημοτικά τραγούδια, ενώ οι ηχογραφήσεις μανιάτικων μοιρολογιών και μπουζουκιού θεωρούνται σήμερα οι παλαιότερες σωζόμενες.
Ο Κωνσταντίνος Τουμπέκης μιλώντας στο «Βήμα», με αφορμή την επικείμενη προβολή της ταινίας τεκμηρίωσης στην Αθήνα, σημειώνει μεταξύ άλλων ότι «από τη στιγμή που έμαθα την ιστορία ήθελα να την αποτυπώσω και στον κινηματογράφο. Εχοντας ζήσει και μεγαλώσει στη Γερμανία, πάντοτε ήθελα να γυρίσω μια ταινία που να πραγματεύεται την κοινή ιστορία των δύο λαών. Και ανάμεσα στους δύο λαούς δεν υπάρχουν συνηθισμένες ιστορίες».
Δύο χρόνια προετοιμασίας χρειάστηκαν στον Κωνσταντίνο Τουμπέκη για να συγκεντρώσει τα στοιχεία που ήθελε για την ταινία του. Ανέτρεξε στο Αρχείο Ηχητικού Υλικού του Πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου, επισκέφθηκε το Γκέρλιτς, ενώ για να συμπληρώσει την έρευνά του έφθασε στο Αρχείο Στρατού στην Αθήνα. «Επισκέφθηκα το στρατόπεδο, θέλησα να μελετήσω όλα τα στοιχεία αυτής της ιστορίας, ενώ φυσικά κάποια στιγμή μού έγινε ξεκάθαρο ότι το κλειδί αυτής της ιστορίας ήταν η μουσική. Πιστεύω ότι αυτό το φιλμ είναι κάτι περισσότερο από μια αφήγηση. Ακόμη και ένα ντοκυμαντέρ δεν μπορεί να τα εξηγήσει όλα». Για τον ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτη «Το θαύμα του Görlitz», «εκτός από τις μοναδικές ηχογραφήσεις ο θεατής μπορεί να αντιληφθεί τις συνθήκες μέσα στις οποίες ηχογράφησαν αυτοί οι άνθρωποι».
Για «Το θαύμα του Görlitz» (Γερμανία / Ελλάδα 2006, 45′, συμπαραγωγή dekanea film, ERT, 3 SAT), την ιστορία και τις μουσικές ηχογραφήσεις διοργανώνεται συζήτηση, μετά την προβολή της ταινίας, στο Ινστιτούτο Γκαίτε στην οποία θα συμμετέχουν πανεπιστημιακοί και ειδικοί στον τομέα της μουσικής.
Ινστιτούτο Γκαίτε, Ομήρου 14-16, τηλ. 210 3661.000. Ηλεκτρονική σελίδα: www.goethe.de/athen. Ωρα έναρξης της προβολής: 20.00. Η ταινία θα προβληθεί στη γερμανική και στην ελληνική γλώσσα με ελληνικούς και αγγλικούς υπότιτλους.
