Ποια είναι τα πράγματα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν θετικά τη διάθεσή μας τις ημέρες των εορτών;Οι απαντήσεις είναι κλασικές και πασίγνωστες:φίλοι,αγαπημένοι,δώρα,βόλτες,πλούσια δείπνα,γλυκά,ποτά,ευχές κ.ο.κ.Εμείς σκεφτήκαμε να σας προτείνουμε μια πιο…καλλιτεχνική μέθοδο:να σας θυμίσουμε αγαπημένες εικόνες και αγαπημένες
μελωδίες,γνωστές ταινίες,CDμε παραδοσιακά κάλαντα, κλασική μουσική ή τζαζ αλλά και πίνακες με διάσημες υπογραφές που απεικονίζουν το θείο βρέφος και την Παναγία ή την προσκύνηση των Μάγων. Δεν κομίζουμε γλαύκα ες Αθήνας, ο στόχος μας είναι απλώς: να σας χαρίσουμε ένα εορταστικό δισέλιδο με γιορτινές αναμνήσεις.
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
1«Μια υπέροχη ζωή»(«Ιt΄s a wonderful life», 1946) του Φρανκ Κάπρα. Η «οδύσσεια» του απολυμένου Τζορτζ ( Τζέιμς Στιούαρτ ), ο οποίος αποφασίζει να αυτοκτονήσει την ημέρα των Χριστουγέννων, ήταν, είναι και θα παραμείνει το απόλυτο αμερικανικό χριστουγεννιάτικο παραμύθι. Ανιχνεύοντας τη σκοτεινή πλευρά του αμερικανικού ονείρου, ο Κάπρα υπερασπίζεται την αγία ιδέα της οικογενείας, την καθημερινή πάλη για επιβίωση και την κρυφή επιθυμία για περιπέτεια. Ακόμη και σήμερα εκπέμπει μαγεία.
2«Θαύμα στο Μανχάταν» («Μiracle on 34th street», 1946) του Τζορτζ Σίτον. Ενας από τους Αϊ-Βασίληδες που εργάζονται σε πολυκαταστήματα είναι ο πραγματικός. Μόνο που θα πρέπει να το αποδείξει, κάτι που θα καταφέρει με τη βοήθεια του μικρού κοριτσιού που έχει πιστέψει. Υπέροχη μελούρα, παραμένει ένα χριστουγεννιάτικο must, το οποίο μάλιστα είχε κερδίσει τρία Οσκαρ. Οσο για το κοριτσάκι, δεν είναι άλλο από την εννιάχρονη Νάταλι Γουντ στην τέταρτη κινηματογραφική εμφάνισή της. 3 «Η γυναίκα του επισκόπου» («Τhe bishop΄s wife», 1947) του Χένρι Κόστερ. Καταπληκτική χριστουγεννιάτικη ταινία φαντασίας λόγω υπερεπιτυχημένου καστ. Ο Ντέιβιντ Νίβεν είναι ο επίσκοπος που εν μέσω Χριστουγέννων αναζητεί χρήματα για τη σωτηρία του ναού του. Η Λορέτα Γιανγκ υποδύεται τη σύζυγο. Και ο Κάρι Γκραντ κατεβαίνει από τα ουράνια για να βοηθήσει την κατάσταση. Μόνο που ο άγγελος θα ερωτευθεί τη σύζυγο και… ο Θεός να βάλει το χέρι του. Προτάθηκε για Οσκαρ καλύτερης ταινίας.
4 «Λευκά Χριστούγεννα» («White Christmas», 1954) του Μάικλ Κερτίζ . Το χαρακτηριστικότερο χριστουγεννιάτικο μιούζικαλ της κινηματογραφικής ιστορίας και το πρώτο που γυρίστηκε στο widescreen σύστημα VistaVision. Οι Μπινγκ Κρόσμπι, Μπομπ Χόουπ, Ρόουζμαρι Κλούνεϊ (θεία του Τζορτζ) και Βέρα Ελεν τραγουδούν επιτυχίες του Ιρβινγκ Μπερλίν, ενώ προσπαθούν να σώσουν το χειμερινό θέρετρο του φίλου τους. Τα ντεκόρ φαίνονται ψεύτικα, η ιστορία είναι αδύναμη, αλλά το χριστουγεννιάτικο πνεύμα και κέφι θριαμβεύουν.
5 «Μόνος στο σπίτι» («Ηome alone», 1990) του Κρις Κολόμπους . Η επιτυχία αυτής της ταινίας οφείλεται στον παραγωγό-σεναριογράφο Τζον Χιουζ, ο οποίος είχε την έμπνευση να φτιάξει την ιδανική «οικογενειακή κωμωδία Χριστουγέννων» ακριβώς την εποχή που το είδος είχε εκλείψει. Ετσι μας γνώρισε το φαινόμενο Μακόλεϊ Κάλκιν, ο οποίος για μερικά χρόνια υπήρξε το πιο διάσημο παιδάκι του κόσμου. Απολαυστικές οι σκηνές μοναξιάς του (τον έχουν ξεχάσει σπίτι οι γονείς του), ακόμη καλύτερες εκείνες όπου βάζει τα γυαλιά στους κλέφτες που εισβάλλουν στο σπίτι. ΚΑΛΑΝΤΑ
1 «Κάλαντα, Καλήμερα και πάντα και του χρόνου». Κάλαντα της περιόδου του Δωδεκαημέρου (η χρονική περίοδος από τα Χριστούγεννα ως και τα Θεοφάνια) από τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και τη Χερσόνησο της Μικράς Ασίας, με τη Χορωδία και την Ορχήστρα Αιγαίου. Συνοδεύεται από δίγλωσσο φυλλάδιο με τα ποιητικά κείμενα των καλάντων (μόνο στην ελληνική) και εισαγωγικό σημείωμα για την εορτολογική περίοδο και τα άσματά της. 2«Σας τα ΄παν άλλοι;» (φωτογραφία επάνω). Είτε σας τα έχουν πει άλλοι είτε όχι, οι Χρόνης Αηδονίδης, Χρίστος Τσιαμούλης, Σαβίνα Γιαννάτου, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Μιχάλης Τζουγανάκης και Κατερίνα Παπαδοπούλου ερμηνεύουν με τον δικό τους τρόπο τα κάλαντα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από την ελληνόφωνη Κάτω Ιταλία.
3«Βηθλεέμ Ετοιμάζου». Δίγλωσση έκδοση (ελληνικά- αγγλικά) με κείμενα και εικόνες από την περίοδο προ της του Χριστού Γεννήσεως και το ποιητικό κείμενο των Υμνων. Το Romeiko Εmsemble, υπό τη διεύθυνση του Γεωργίου Μπιλάλη , ψάλλει εκκλησιαστικούς ύμνους από την περίοδο προ της του Χριστού Γεννήσεως. Στο δεύτερο CD παρουσιάζονται οι ανέκδοτες παλαιοβυζαντινές συνθέσεις «Χριστός εν Πόλει».
4«Αναρχος Θεός καταβέβηκεν». Πρόκειται για χριστουγεννιάτικο λεύκωμα με CD το οποίο περιλαμβάνει συλλογή εικόνων και κειμένων από τις εορτές του Δωδεκαημέρου. Οσο για τον ψηφιακό δίσκο, αυτός περιλαμβάνει εκκλησιαστικούς ύμνους (Απολυτίκιον Χριστουγέννων, «Η Γέννησίς Σου…», Ηχος δ΄, Καταβασίαι εορτής, «Χριστός γεννάται…», Ηχος α΄ κτλ.), όπως και μεταξύ άλλων παραδοσιακά κάλαντα από τον Πόντο, τη Θράκη και το Βυζάντιο. Συμμετέχουν οι χορωδίες Μελωδούντες και Επάλξεις.
5 «Ο κυρ Βοριάς… και άλλα τραγούδια για παιδιά» (φωτογραφία κάτω). Καλά τα παιχνίδια ως δώρα για τα παιδιά, αλλά το παρόν CD φέρει την υπογραφή της Δόμνας Σαμίου όχι μόνο στην ερμηνεία αλλά και στην καλλιτεχνική επιμέλεια-επιλογή των τραγουδιών και περιλαμβάνει 36 τραγούδια. Το πρώτο CD περιέχει εύκολα τραγουδάκια που απευθύνονται στα μικρά παιδιά, ενώ το δεύτερο περιλαμβάνει μια επιλογή από χαρακτηριστικά τραγούδια από διάφορα μουσικά ιδιώματα που το καθένα διηγείται και μια ιστορία. Τραγουδούν επίσης οι μαθητές του 9ου Δημοτικού Σχολείου Ν. Σμύρνης.
ΟΙ ΚΑΚΟΙ
1Ηρώδης. Ο πρώτος και μεγαλύτερος κακός. Αιμοδιψή τύραννο τον χαρακτηρίζει η Ιστορία και καλά κάνει. Για να φθάσει στον θρόνο της Ιουδαίας εξολόθρευσε χιλιάδες. Κατ΄ αρχάς τα μέλη της οικογενείας του (σύζυγο και γιους), ενώ καθημερινώς στήνονταν στην Ιουδαία σταυροί για εκτέλεση των υπόπτων για αναταραχές. Για τους χριστιανούς όμως είναι η προσωποποίηση του Κακού λόγω της σφαγής των νηπίων (ασχέτως αν συχνά την σήμερον επικαλούνται προς σωφρονισμό ατάκτων παίδων το όνομά του). 2Εμπενίζερ Σκρουτζ. Ο μίζερος και τσιγκούνης Σκρουτζ λέει ότι τα Χριστούγεννα είναι απάτη, γι΄ αυτό δεν αξίζει να είναι κανείς καλός. Ο Κάρολος Ντίκενς όμως θέλει να του δώσει μία ευκαιρία. Τον δημιούργησε και ύστερα θα τον άφηνε να πάει χαμένο; Οχι, στη βικτωριανή Αγγλία δεν επιτρέπονταν αυτά τα πράγματα. Ετσι τα τρία πνεύματα που επιστρατεύονται την παραμονή Χριστουγένων για να του δείξουν τα λάθη του θα κάνουν επιτυχώς τη δουλειά τους. Ο ήρωάς μας θα ανανήψει! Αλλά θα του μείνει το όνομα.
3Καλικάντζαροι. Είναι άσχημοι, μαλλιαροί και μαύροι, άλλοτε έχουν ένα πόδι, καμπούρα και ουρά και άλλοτε κόκκινα μάτια και πόδια τράγου. Γενικώς δεν βλέπονται. Αλλωστε ζουν στα έγκατα της γης προσπαθώντας να κόψουν το δέντρο που τη στηρίζει και εμφανίζονται μόνο κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου για να κάνουν ζημιές, να μαγαρίσουν τα φαγητά και να πειράξουν τους ανθρώπους. Η λαϊκή παράδοση οργιάζει στην περίπτωσή τους.
4 Ο τεμπέλης (του Παπαδιαμάντη). Τov έχει διώξει η γυvαίκα του, τov έχει δείρει o κoυvιάδoς του, τov έχει διαβολοστείλει η σπιτovoικoκυρά του, ενώ ακόμη και ο τρίχρονος γιος του έφτασε να τον φασκελώσει. Τι ζωή κι αυτή! Μήπως να τον λυπηθούμε; Οχι, διότι είναι ένας κατάπτυστος τεμπέλης και η κοινωνία του 1886 τέτοιους ανθρώπους τους περιφρονεί. Ο μαστρο-Παύλος o Πισκολέτος θα πάρει λοιπόν το μάθημά του και ο κόσμος θα σωθεί.
5 Ο βασιλιάς του Χάλοουιν. Ο αραχνοειδής, σκελετόμορφος ήρωας του Τιμ Μπάρτον βαριέται πολύ. Αυτή η υποχρεωτικά χαρούμενη ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων τον πλήττει αφάνταστα. Ετσι αποφασίζει να οργανώσει ο ίδιος τη γιορτή. Πρώτη του ενέργεια, η απαγωγή του Αγιου Βασίλη. Είναι κακός ο κινηματογραφικός ήρωας του «Χριστουγεννιάτικου εφιάλτη» ή απλώς ένας απροσάρμοστος των κοινωνικών καταναγκασμών;
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
1 Τζεντίλε ντα Φαμπριάνο, «Η Προσκύνηση των Μάγων» (Τρεις παραστάσεις στην πρεντέλα: «Θεία Γέννηση», «Η Φυγή στην Αίγυπτο» και «Η Υπαπαντή»), 1423. Στην πρεντέλα (στενή ταινία που είναι χωρισμένη στα τρία στο κάτω μέρος του έργου), στη δεξιά παράσταση, όπου απεικονίζεται η «Θεία Γέννηση», είναι κατά πάσα πιθανότητα η πρώτη περίπτωση στην ιστορία όπου εγκαταλείπεται η χρήση του «αφηρημένου» χρυσού για το φόντο και αντ΄ αυτής γίνεται προσπάθεια για την απεικόνιση ενός πειστικού, «ρεαλιστικού» ουρανού, με μια πηγή φωτός. 2 Γιαν Βαν Αϊκ, «Παναγία και Θείο Βρέφος» («Lucca Μadonna»), 1436. Ενα από τα όψιμα έργα του Βαν Αϊκ, ονομάστηκε «Lucca Μadonna» από τον ιδιοκτήτη του κατά τις αρχές του 19ου αιώνα, τον Δούκα της Πάρμα και της Λούκα. Απεικονίζει την Παναγία να θηλάζει τον μικρό Ιησού.
3 Τζιορτζιόνε, «Η Προσκύνηση των Μάγων» («Γέννηση Αllendale») περ. 1505-10. Ο πίνακας αυτός διαθέτει ίσως την πιο τρυφερή, και λίγο αστεία, απεικόνιση ζώων: ο γάιδαρος και το βόδι κοιτούν από το σκοτάδι της σπηλιάς το Θείο Βρέφος. 4Μαξ Ερνστ, «Η Αγία Παρθένος τιμωρεί το βρέφος Ιησού παρουσία τριών μαρτύρων, του Α. Μπ., του Π.Ε. και του καλλιτέχνη», 1926. Η Παναγία «τις βρέχει» στον Ιησού καθώς ο Αντρέ Μπρετόν και ο Πολ Ελυάρ κοιτάζουν, μαζί με τον καλλιτέχνη. Κατά την πρώτη έκθεση του πίνακα, στην Κολονία, ο αρχιεπίσκοπος της πόλης διαμαρτυρήθηκε και η έκθεση έκλεισε. 5 Κρις Οφίλι, «Η Αγία Παρθένος Μαρία», 1996. Ο πίνακας που, όταν εκτέθηκε στο Μουσείο του Μπρούκλιν το 1999, προκάλεσε την οργή του δημάρχου της Νέας Υόρκης Ρούντι Τζουλιάνι. Ο δήμαρχος τελικά αναγκάστηκε να υποχωρήσει, χάνοντας τη δικαστική διαμάχη, όταν το μουσείο αρνήθηκε να αποσύρει το «βλάσφημο» έργο, όπου η απεικόνιση της Παναγίας περιβάλλεται από περιττώματα ελέφαντα.
ΤΖΑΖ ΚΑΙ ΠΟΠ
1Τζαζ αλλά κλασικά (Εileen Farrell «Sings Τorch Songs»). Οχι πως η Εϊλίν Φαρέλ δεν έχει τραγουδήσει για τα Χριστούγεννα- η συλλογή «Carols for Christmas Εve» αποδεικνύει περίτρανα ότι δεν υπήρχε περίπτωση να μην καταφέρει έναν θρίαμβο ακόμη και σε αυτό το είδος-, είναι όμως οι άλλες crossover επιλογές της όπως το άλμπουμ «Sings Τorch Songs» με το οποίο θα μείνει στην Ιστορία ως η λυρική τραγουδίστρια που χρησιμοποίησε ακομπλεξάριστα τη «θεϊκή» φωνή της για να τραγουδήσει μοναδικά κλασικά τραγούδια όπως τα «Stormy Weather», «΄Round Μidnight», «Βlack Coffee» και «Don΄t Εxplain». Ξαφνικά θα νιώσετε ότι έχετε δίπλα σας παρέα! 2Ο απόγονος του Σινάτρα (Μichael Βuble «Let Ιt Snow»). Είναι σπουδαίος τραγουδιστής και το ξέρει. Εχει τη φωνή, τη σωστή τεχνική, το στυλ και την ικανότητα να επαναφέρει στο σήμερα το κλασικό αμερικανικό ρεπερτόριο χωρίς την ψεύτικη νοσταλγία που κυριαρχεί σε ανάλογες ηχογραφήσεις. Εδώ, λίγο μετά το τελευταίο άλμπουμ του «Call Μe Ιrresponsible», έρχεται με χριστουγεννιάτικα τραγούδια και, όπως πάντα, ακούγεται εξαιρετικός. «Let Ιt Snow» και «White Christmas» έτσι, για να μην ξεχνιόμαστε!
3Η κυρία τραγουδάει… τζαζ! (Εlla Fitzgerald «Τhe Βest of the Song Βooks»). Οποιο από τα Song Βooks που ηχογράφησε η σπουδαία Ελα και αν ακούσετε, το σίγουρο είναι ότι θα βγείτε κερδισμένοι. Οπότε αυτή τη συλλογή, η οποία περιέχει αποσπάσματα από τα αφιερώματά της στους μεγάλους αμερικανούς συνθέτες όπως ο Γκέρσουιν, ο Πόρτερ ή ο Ελινγκτον, για να ονομάσουμε μερικούς, αποτελεί χωρίς αμφιβολία τον κορμό της εντυπωσιακής καριέρας της.
4 Το απόλυτο ποπ χριστουγεννιάτικο τραγούδι (Wham! «Last Christmas»). Αφελής, ξεαφελής ποπ, για εμένα είναι το ωραιότερο χριστουγεννιάτικο ποπ τραγούδι που γράφτηκε στη σύγχρονη ποπ ιστορία. Γι΄ αυτό άλλωστε είναι και το μόνο που ακούγεται!
5 Και μία συμβουλή. Αποφύγετε όλες τις Μαράια (Κάρεϊ), Κριστίνα (Αγκιλέρα) και Μπιγιονσέ στις χριστουγεννιάτικες ηχογραφήσεις τους, οι οποίες όχι μόνο δεν πείθουν κανέναν αλλά προκαλούν και απέχθεια για το είδος.
ΟΠΕΡΑ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
1 Το Ορατόριο των Χριστουγέννων του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Εργο για σολίστ, χορωδία και ορχήστρα σε κείμενο του ίδιου του συνθέτη και του τακτικού συνεργάτη του Πικάντερ. Αποτελείται από έξι καντάτες οι οποίες γράφτηκαν για τον εορτασμό της χριστουγεννιάτικης περιόδου 1734-1735. Επρόκειτο, θα λέγαμε, για σχολιασμό της βιβλικής ιστορίας της Γέννησης, με το πρώτο μέρος να ξεκινά την Ημέρα των Χριστουγέννων και το έκτο να καταλήγει την Ημέρα των Θεοφανίων.
2Τo Δαχτυλίδι της Μάνας του Μανόλη Καλομοίρη. Οπερα που αποπνέει τρυφερότητα και ευαισθησία, «Το Δαχτυλίδι της Μάνας» εκτυλίσσεται τη χριστουγεννιάτικη περίοδο. Ο συνθέτης εμπνεύστηκε το έργο από τη γνωριμία του με τον ποιητή Καμπίση, ο οποίος πέθανε σε νεαρή ηλικία. Η γνωριμία του Καλομοίρη με τη μητέρα του αδικοχαμένου νέου τού έδωσε την ιδέα της σύνθεσης της εν λόγω όπερας, η οποία γράφτηκε το 1915. Εκτυλίσσεται το διάστημα των χριστουγεννιάτικων εορτών στην ελληνική ύπαιθρο, ενώ πρωταγωνιστεί η μητρική αγάπη. 3 Ο Αμάλ και οι Νυχτερινοί Επισκέπτες του Τζιανκάρλο Μενότι. Μονόπρακτη όπερα σε λιμπρέτο που έγραψε στα αγγλικά ο ίδιος ο συνθέτης. Πρωτοπαρουσιάστηκε στις 24 Δεκεμβρίου 1951 στη Νέα Υόρκη, στο στούντιο του ΝΒC, και μεταδόθηκε από την τηλεόραση. Επρόκειτο για την πρώτη όπερα που συνετέθη στην Αμερική για το μέσο αυτό και έκτοτε εξελίχθηκε σε «σήμα κατατεθέν» της χριστουγεννιάτικης περιόδου. Πρόκειται για απλή ιστορία, με ήρωες ένα ανάπηρο αγόρι, τον Αμάλ, και τη μητέρα του. Η καλοσύνη και η γενναιοδωρία του αγοριού το γιατρεύουν και καταφέρνει να πάει στη Βηθλεέμ να ευχαριστήσει τον νεογέννητο Ιησού.
4 Κοντσέρτο των Χριστουγέννων του Αρκάντζελο Κορέλι. Ονομασία του Κοντσέρτου Γκρόσο σε σολ ελάσσονα, έργο 6, αρ. 8. Προοριζόταν για εκκλησιαστική χρήση ενώ είχε τον υπότιτλο Fatto per la note di Νatale (Εγινε για τη Νύχτα των Χριστουγέννων). Αποτελούσε παραγγελία του καρδιναλίου Πιέτρο Οτορμπίνι, υπό την προστασία του οποίου ζούσε ο συνθέτης μετά το 1690. Ο Κορέλι υμνεί τη Γέννηση του Ιησού με ένα υπέροχο νανούρισμα στο σύντομο τελευταίο μέρος.
5Η Νυχτερίδα του Γιόχαν Στράους ΙΙ. Εστω κι αν δεν πρόκειται ακριβώς για χριστουγεννιάτικο έργο, η περίφημη τρίπρακτη οπερέτα του Γιόχαν Στράους υιού έχει ταυτιστεί με τις ημέρες αυτές. Εργο που ταξιδεύει το κοινό στη βιεννέζικη ευθυμία και αίσθηση, γράφτηκε το 1874 σε λιμπρέτο των Χάφνερ και Ζενέ. Τρελή διασκέδαση, άφθονη σαμπάνια και φυγή από την καθημερινότητα καθιστούν την οπερέτα ταυτόσημη της εορταστικής περιόδου.
