Οι Αργοναύτες ήταν αυτοί που, σύμφωνα με τον μύθο, έκτισαν τον ναό του Απόλλωνα Αιγλήτου ή Αστεάλτα στην Ανάφη για να τον ευχαριστήσουν όταν φανέρωσε το νησί μπροστά τους εν τω μέσω σφοδρής καταιγίδας. Τον ίδιο αρχαιολογικό χώρο πλέον επιχειρεί να «αξιοποιήσει» τουριστικά η Μονή Προφήτη Ηλία Θήρας στην οποία ανήκει το μετόχι της Παναγίας Καλαμιώτισσας – Ζωοδόχου Πηγής που ιδρύθηκε στα νεότερα χρόνια επάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού. Το πρόσχημα που χρησιμοποιείται είναι ο θρησκευτικός τουρισμός. Αλλά και η αγροτική ανάπτυξη και ο αγροτουρισμός. Λέξεις που θολώνουν το τοπίο χωρίς να αλλάζουν όμως την πραγματικότητα. Αλλωστε οι εξελίξεις έχουν ήδη δρομολογηθεί.
Εκταση 3.400 στρεμμάτων εκμίσθωσε σε επιχειρηματία η Μονή του Προφήτη Ηλία Θήρας από το σύνολο της μοναστικής περιουσίας στην Ανάφη, η οποία περιλαμβάνει τον λόφο με το ιερό του Απόλλωνα, καθώς και πολλά ακόμη αρχαία μνημεία. Η εκμίσθωση έγινε κατόπιν δημοπρασίας την άνοιξη του 2007 στον κ. Γρηγόριο Μαυρουδή, επικεφαλής ομίλου εταιρειών που έχουν έδρα τη Λευκωσία της Κύπρου. Ειδικότητα του συγκεκριμένου ομίλου, άλλωστε, αναφέρεται ότι είναι η αγροτική εκμετάλλευση εκτάσεων, ο αγροτουρισμός και ο θρησκευτικός τουρισμός. Εξ ου και η πρώτη ενέργεια που έγινε το περασμένο φθινόπωρο στην περιοχή ήταν το όργωμα μιας έκτασης περίπου 40 στρεμμάτων με τρακτέρ(!) μπροστά στο μοναστήρι. Αμπέλια και ελιές υπάρχει η πρόθεση να καλλιεργηθούν εκεί. Υπάρχει μάλιστα και προηγούμενη εμπειρία του επιχειρηματία στον τομέα αυτόν, στο πλαίσιο της συνεργασίας του με την Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος για την οποία αξιοποίησε μεγάλη έκταση με ελιές.
Ουδείς ενημέρωσε για όλα αυτά ωστόσο την Αρχαιολογική Υπηρεσία, πόσο μάλλον να ζητήσει άδεια. Η Εφορεία Κυκλάδων δεν έχει λάβει κανένα αίτημα για δραστηριότητες στην περιοχή ούτε από τη Μονή Προφήτη Ηλία Θήρας ούτε από τον επιχειρηματία. Ουδείς δηλαδή έλαβε υπόψη του τον κηρυγμένο με νόμο αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος μάλιστα αφορά μεγάλη έκταση. «Οποιος θα ήθελε να κάνει μια μεγάλη επένδυση, για να είναι νομότυπος θα έπρεπε πρώτα να έλθει στην Αρχαιολογική Υπηρεσία» λέει χαρακτηριστικά η προϊσταμένη της Εφορείας Κυκλάδων, κυρία Μαρίζα Μαρθάρη.
* Οι ξενώνες
Η υπόθεση ωστόσο προχωρεί και πέραν αυτών. Για τα μελλοντικά σχέδια της επένδυσης έχει μιλήσει άλλωστε ο ίδιος ο ηγούμενος της Μονής Προφήτη Ηλία Θήρας κ. Δαμασκηνός Γαβαλάς στις κοινοτικές αρχές της Ανάφης, αναφερόμενος στη δημιουργία «ξενώνων» που θα αναπτύξουν τον τουρισμό της περιοχής και θα συντελέσουν στην ανάπτυξή της, ενώ παράλληλα θα προσφέρουν θέσεις εργασίας. Προτάσεις δηλαδή διόλου ευκαταφρόνητες για μια μικρή κοινωνία. Προσφάτως, μάλιστα, η κοινότητα έκανε μια γεώτρηση για νερό σε απόσταση μόλις 150 μέτρων από τον ναό του Απόλλωνα.
Πού θα κατασκευαστούν αυτοί οι «ξενώνες» και αν θα βρίσκονται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο δεν το γνωρίζουμε ακόμη. Το σχέδιο ωστόσο περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από αυτό που μπορεί να φαντασθεί κανείς ως «θρησκευτικό τουρισμό». Για παράδειγμα, γήπεδα μπάσκετ, τένις και βόλεϊ, ακόμη και θέατρο, εγκαταστάσεις δηλαδή που δεν φαίνεται να συνάδουν με μια θρησκευτική δραστηριότητα, έστω και τουριστική. Ολο το οικοδομικό πρόγραμμα, άλλωστε, παραπέμπει περισσότερο σε ένα τουριστικό χωριό υψηλών προδιαγραφών όπου θα προσφέρονται όλες οι υπηρεσίες.
Σε 20.000 ευρώ ανέρχεται το ετήσιο μίσθωμα για την έκταση του μετοχίου της Παναγίας Καλαμιώτισσας στην Ανάφη και ήδη η εταιρεία έχει καταβάλει το αντίτιμο για δύο χρόνια. Είναι δυνατόν όμως να «καλλιεργηθούν» – όπως είναι η επίσημη εκδοχή – και τα 3.400 στρέμματα; Η μορφολογία του εδάφους δεν το επιτρέπει, έτσι το ερωτηματικό παραμένει με μόνη δυνατή εξήγηση την επέκταση των δραστηριοτήτων στα τουριστικά.
* Ο νόμος
Το γεγονός ότι η περιοχή του μετοχίου είναι εκκλησιαστική περιουσία δεν αναιρεί καθόλου τον χαρακτήρα της ως αρχαιολογικού χώρου. Ο νόμος είναι σαφής και ισχύει σε κάθε περίπτωση, μόνο που η συνεργασία μεταξύ της Εκκλησίας και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας δεν είναι πάντα αρμονική. Στην προκειμένη περίπτωση, μάλιστα, οι δυσκολίες συνεννόησης συχνά έχουν εξελιχθεί σε σοβαρές διαφωνίες. Γεγονός το οποίο επιβεβαιώνει η κυρία Μαρθάρη, αναφέροντας ότι η Αρχαιολογική Υπηρεσία βρίσκεται σε μεγάλη διένεξη και μάλιστα επί πολλά χρόνια με τον ηγούμενο της Μονής Προφήτη Ηλία Θήρας.
«Υπάρχει μεταξύ μας πλήρης διάσταση απόψεων, διότι αρνείται να δεχθεί ότι το Μετόχι της Παναγίας Καλαμιώτισσας βρίσκεται μέσα σε αρχαιολογικό χώρο και ότι υπάρχει ένας αρχαίος ναός που προστατεύεται από τον νόμο» λέει. Διαρκή σύγκρουση, έτσι, προκαλούν οι προτάσεις της Μονής, οι οποίες αφορούν διάφορες διαμορφώσεις και «ευπρεπισμούς» χωρίς την άδεια της Υπηρεσίας και με κινδύνους για τα μνημεία. Στην κατηγορία των μνημείων, μάλιστα, δεν ανήκει μόνον ο ναός του Απόλλωνα Αιγλήτη, αλλά και τα κτίσματα του μετοχίου που ιδρύθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα.
Αγνωστο με ποια λογική, έτσι, αφαιρέθηκε πριν από λίγα χρόνια η Τράπεζα της Παναγίας Καλαμιώτισσας η οποία είχε «κατασκευαστεί» από ένα αρχαίο μάρμαρο που οι παλαιότεροι είχαν πάρει από τον αρχαιολογικό χώρο, χρησιμοποιώντας ως βάση έναν αρχαίο κίονα. Στη θέση της μπήκε μια νέα από μαλτεζόπλακα, ενώ η παλιά βρίσκεται πλέον κάπου ξεχασμένη.
* Τα αρχαία
Το ιερό του Απόλλωνα περιβάλλεται από έναν εντυπωσιακό περίβολο, κατασκευασμένο ισοδομικά από λίθους τεραστίων διαστάσεων. Σώζεται ακόμη και σήμερα σε μεγάλο ύψος κι άλλωστε αποτελεί πια τον περίβολο της Παναγίας Καλαμιώτισσας. Επάνω σε αυτόν είχαν στηριχθεί τα κελιά της και διάφορα προσκτίσματα.
Η τοποθεσία στην οποία βρίσκεται το ιερό, λίγο πάνω από τη θάλασσα, είναι ιδιαίτερου κάλλους, γι’ αυτό και είχε επιλεγεί από τους αρχαίους, οι οποίοι είχαν κτίσει ένα μεγάλο οικοδομικό συγκρότημα όχι μόνο για τη λατρεία, αλλά και για την εξυπηρέτηση των πιστών. Θεωρείται μάλιστα ότι παράλληλα λατρεύονταν και άλλοι θεοί, καθώς υπήρχαν βωμοί για την Αρτέμιδα, την Αφροδίτη, τον Ασκληπιό και τον Δία Κτήσιο. Αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη και οικοδομικό υλικό είναι διάσπαρτα στην περιοχή, ενώ πολλά άλλα χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του χριστιανικού ναού και των εγκαταστάσεων της μονής. Το καθολικό της είναι ένας μονόχωρος ναός με τρούλο, ενώ διαθέτει επίσης ένα νεότερης κατασκευής καμπαναριό. Το μοναστήρι της Παναγίας Καλαμιώτισσας με σταυροπηγιακά προνόμια από τα μέσα του 18ου αιώνα δεν έχει μοναχούς εδώ και περίπου 60 χρόνια. Αυτός είναι και ο λόγος που θεωρείται πλέον μετόχι της Μονής του Προφήτη Ηλία της Θήρας.
Συστηματικές αρχαιολογικές ανασκαφές στον Απόλλωνα Αιγλήτη, αλλά και σε ολόκληρο το νησί δεν έχουν γίνει, οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος δεν υπάρχει και οι αρχαιολόγοι δυσκολεύονται να τον προφυλάξουν. Ενας και μόνον αρχαιοφύλακας υπάρχει για όλο το νησί, όπως συμβαίνει άλλωστε και σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Η πολιτεία δεν μπορεί να προστατεύσει τα αρχαία και δεν μπορεί να ανακόψει την όρεξη για ανάπτυξη εις βάρος τους. Η Ανάφη κινδυνεύει να γίνει ένα ακόμη θύμα.
