ΑΛΝΤΟ ΜΟΡΟ

ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΥ

Ποιος δολοφόνησε τον Αλντο Μορο; Το ερώτημα είναι, φυσικά, πλασματικό γιατί όλοι ξέρουμε ότι ήταν οι «Ερυθρές Ταξιαρχίες» οι οποίες απήγαγαν στις 16 Μαρτίου 1978 τον ιταλό πολιτικό, σκοτώνοντας τους πέντε σωματοφύλακές του στο κέντρο της Ρώμης, και τον παράτησαν νεκρό στο πορτμπαγκάζ ενός αυτοκινήτου 55 ημέρες αργότερα. Τι συνέβη και δεν μπόρεσε η Καραμπινιερία να καλύψει το κρησφύγετο των τρομοκρατών, γιατί η κυβέρνηση δεν μπόρεσε – μήπως δεν θέλησε; – να κάνει την ανταλλαγή με πολιτικούς κρατούμενους όπως ζητούσε η Ταξιαρχία και γιατί το Παρλαμέντο έμεινε σχεδόν αδιάφορο στις εκκλήσεις του Μόρο «να ικανοποιηθούν» οι αξιώσεις των απαγωγέων του; Περίεργα πράγματα, ένα μυστήριο που ακόμη και σήμερα, 30 χρόνια μετά το μοναδικό αυτό γεγονός στην πολιτική ιστορία της Ευρώπης, δεν έχει διευκρινισθεί πλήρως.

Ας μεταφερθούμε στα χρόνια εκείνα. Το Βιετνάμ και η σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία έχουν εκμηδενίσει το διεθνές ηθικό βάρος που διέθεταν η Αμερική και η Σοβιετική Ενωση, η Ευρώπη είναι πολιτικά ανύπαρκτη και στην Κίνα θριαμβεύει η αυτοκαταστροφική Πολιτιστική Επανάσταση στέλνοντας κηρύγματα βίαιης ανυπακοής σε όλο τον κόσμο. Ενοπλες ομάδες με εξωπραγματικά προγράμματα τρομοκρατούν, εκβιάζουν και δολοφονούν προσωπικότητες στη Δυτική Γερμανία και την Ιταλία, δύο χώρες που ακόμη αγωνίζονται να αποτινάξουν το πολιτικό δηλητήριο του ναζισμού και του φασισμού. Η πρώτη τις αντιμετωπίζει δυναμικά – με κάποια αποτελέσματα. Η Ιταλία ακολουθεί πολιτικό δρόμο, διαπιστώνοντας ότι η αστυνομία της είναι ανίκανη – διαβρωμένη είτε απρόθυμη, αν θέλετε – να εξουδετερώσει τους τρομοκράτες. Αποτελέσματα δεν υπάρχουν αλλά κάτι νεόφερτο αναδύεται στην ιταλική πολιτική σκηνή. Τα δύο εξόχως αντίπαλα κόμματα, το Χριστιανοδημοκρατικό και το Κομμουνιστικό, δείχνουν να αναζητούν κοινό έδαφος για κυβερνητική συνεργασία, παρ’ όλο που οι Χριστιανοδημοκράτες είχαν άνετη πλειοψηφία και βρίσκονταν στην εξουσία συνεχώς από το τέλος του πολέμου, το 1945. Οσο για τους κομμουνιστές, είχαν απεμπλακεί από τον ιδεολογικό και πολιτικό εναγκαλισμό της Μόσχας και αναζητούσαν «νέες κατευθύνσεις».

Γενικός γραμματέας του ΚΚΙ είναι ο Ενρίκο Μπερλιγκουέρ, από αστική οικογένεια της Σαρδηνίας, μαρξιστικά μορφωμένος, διανοούμενος. Ο βιογράφος του, Αμιντόρε Τζιομπατίνι, αναφέρει ένα περιστατικό που φαίνεται ότι σημάδεψε από πολύ νωρίς την κομματική στρατηγική του. Νέος ακόμη, γευμάτιζε κάποτε με έναν σοσιαλιστή φίλο του όταν τους πλησίασε ο γνωστός τους επίσκοπος Τσέκο και άρχισε να συζητεί μαζί τους πολιτικά, φυσικά, και για την άθλια οικονομική κατάσταση των λαϊκών στρωμάτων. «Ο κόσμος των απόκληρων πρέπει να συσπειρωθεί κάτω από το λάβαρο της Χριστιανικής Δημοκρατίας» λέγει ο επίσκοπος. «Για να αλλάξει η κατάσταση πρέπει ο κόσμος των απόκληρων Καθολικών να ενωθεί με τους μαρξιστές για μια καινούργια λαϊκή συμμαχία» απαντά ο Μπερλιγκουέρ. «Ποτέ. Αυτό δεν θα γίνει ποτέ» εκρήγνυται ο επίσκοπος. «Και όμως θα γίνει κάποτε αυτό» ανταπαντά ο κομμουνιστής.

Προβληματισμός στην «Ντεμοκράτσια Κριστιάνα» και αδιέξοδο στις κυβερνήσεις της είναι τα χαρακτηριστικά του κυβερνητικού κόμματος. Ο ένας πρωθυπουργός διαδέχεται τον άλλον, μέσα στο κόμμα σχηματίζονται αλληλοσυγκρουόμενες παρατάξεις, η οικονομική κατάσταση της Ιταλίας χωλαίνει και τα συνδικάτα, τα περισσότερα υπό κομμουνιστικό έλεγχο, γίνονται όλο και πιο επιθετικά. Ο Αμιντόρε Φανφάνι τάσσεται υπέρ των«δυναμικών λύσεων» στα προβλήματα των συνδικάτων, ο Τζούλιο Αντρεότι δείχνει το «αμερικανικό μοντέλο ηγεσίας», ο Μαριάνο Ρουμόρ βλέπει το Βατικανό ως σανίδα σωτηρίας , πρώην πρωθυπουργοί όλοι αυτοί. Κάπως διαφορετικά βλέπει την κατάσταση ο Αλντο Μόρο – πέντε φορές πρωθυπουργός, την τελευταία το 1976. Προσωπικότητα του ακαδημαϊκού κόσμου, βουλευτής της «Ντεμοκράτσια Κριστιάνα» από το 1946 συνεχώς, έξι φορές υπουργός, Γραμματέας του κόμματος από το 1960 και πρόεδρός του από το 1976, και διατηρώντας άριστες προσωπικές σχέσεις με τον Πάπα Παύλο Στ‘, ο Μόρο έχει εντυπωσιασθεί από τη συμφωνία περί εκλογικής συνεργασίας που έκλεισαν ο Ζορζ Μαρσέ του Γαλλικού ΚΚ με τον Φρανσουά Μιτεράν των Σοσιαλιστών.

Από τον Σεπτέμβριο του 1973 κάτι άρχισε να κινείται στην Ιταλία. Ο Μπερλιγκουέρ σε τρία άρθρα του στο θεωρητικό περιοδικό του κόμματος «Rinascita» ρίχνει την ιδέα της προσέγγισης στους Χριστιανοδημοκράτες. Στο τρίτο άρθρο του έχει την πρόσκληση για έναν «μεγάλο ιστορικό συμβιβασμό» (compromesso storico) μεταξύ Κομμουνιστών, Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλιστών. Μόνο έτσι, τονίζει, διασφαλίζεται η δημοκρατία. Πρόκειται για μια ριζοσπαστική αλλαγή της πολιτικής τακτικής του ΚΚ Ιταλίας που εξοργίζει τους Σοσιαλιστές, ενοχλεί τους Κομμουνιστές του σοβιετικού συνασπισμού, αλλά βρίσκει κάποιο έδαφος στο εσωτερικό του κυβερνητικού κόμματος της Ιταλίας, αν και οι «σκληροί» της ηγεσίας αντιδρούν. Ιδιαίτερα εχθρικοί εκδηλώθηκαν οι μεγαλοεπιχειρηματίες και οι τραπεζίτες, όπως αποκαλύφθηκε πολλά χρόνια αργότερα. Ο Αλντο Μόρο όμως δεν πτοήθηκε, μάλιστα άρχισε μέσω τρίτων να συζητεί την πρόταση Μπερλιγκουέρ, ιδιαίτερα όταν διαπίστωσε ότι το Βατικανό δεν έφερε αντιρρήσεις και όταν το ΚΚ αύξησε εντυπωσιακά τη δύναμή του στις περιφερειακές εκλογές του 1975. Η προσέγγιση συναντά όμως δυσκολίες. Η Ουάσιγκτον με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο δηλώνει ότι «δεν θα ανεχθεί» ιταλική κυβέρνηση στην οποία θα συμμετέχουν Κομμουνιστές, η Μόσχα ειρωνεύεται την «ιταλική ιδεολογική σαλάτα» και στην Ιταλία αρκετές κομμουνιστικές οργανώσεις παίρνουν αποστάσεις από τη «νόθευση του μαρξισμού – λενινισμού» ενώ αρκετά συνδικάτα απειλούν με τη δημιουργία «καθαρού επαναστατικού» κόμματος κτλ.

Και ξαφνικά, στις 16 Μαρτίου 1978, οι «Ερυθρές Ταξιαρχίες» απαγάγουν τον Μόρο μέσα από το αυτοκίνητό του στην οδό Φίνι, στο κέντρο της Ρώμης. Κατά ειρωνεία της τύχης, κατευθυνόταν στη Βουλή όπου η κοινοβουλευτική ομάδα θα ψήφιζε την πρόταση του πρωθυπουργού Αντρεότι για σχηματισμό κυβέρνησης «εθνικής αλληλεγγύης» με τους Κομμουνιστές. Ποιος είχε συμφέρον να κάνει αυτό το έγκλημα; Πολλές αξιόπιστες πήγες μιλούν και γράφουν έκτοτε ότι κάποιοι «τρίτοι» παρακίνησαν τους Ερυθροταξιαρχίτες. Οι Αμερικανοί; Το αρνούνται πειστικότατα. Οι μεγαλοτραπεζίτες και η διαβόητη Μεγάλη Στοά των ιταλών μασόνων; Ο αρχηγός των καραμπινιέρων Κάρλο Αλμπέρτο Ντάλα Σιέζα τους θεωρούσε ύποπτους. Ισως γι’ αυτό τον δολοφόνησε αργότερα η Μαφία. Κάπως ύποπτη ήταν και η στάση της ηγεσίας και της κυβέρνησης. Αρνήθηκαν να έρθουν σε οποιαδήποτε συμφωνία για ανταλλαγή του Μόρο με 13 κρατούμενους συνεργάτες των απαγωγέων. Υπάρχει και κάτι άλλο περίεργο: Δώδεκα χρόνια μετά τη δολοφονία του Μόρο, σε ένα σπίτι βρέθηκαν πολλές επιστολές που τις είχε γράψει ο ίδιος απευθυνόμενος στην κυβέρνηση και στην οικογένειά του. Δεν έφθασαν ποτέ. Το μυστήριο παραμένει.

Ενα πράγμα όμως είναι καθαρό: Οι «Ερυθρές Ταξιαρχίες» δολοφόνησαν τον Αλντο Μόρο επειδή προώθησε τον «ιστορικό συμβιβασμό». Δεν άφησαν τυχαία το πτώμα του σε αυτοκίνητο εγκαταλελειμμένο στη Βία Καετάνι, ακριβώς στη μέση του δρόμου μεταξύ των γραφείων των δύο κομμάτων, του Κομμουνιστικού και του Χριστιανοδημοκρατικού.