Σε άρθρο της που δημοσιεύθηκε πριν από δέκα χρόνια στο περιοδικό του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας – στο οποίο η Κοντολίζα Ράις ήταν καθηγήτρια – η υπουργός Εξωτερικών έγραφε ότι η Ρωσία, μακροπρόθεσμα, θα αποτελέσει απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οικονομική πρωτίστως αλλά και στρατιωτική – τεχνολογική, έστω και αν ήταν (επί Γέλτσιν) σε διάλυση και κατάρρευση. Θα γίνει μάλιστα ακόμη πιο επικίνδυνη για τις ΗΠΑ, τόνιζε, αν η Ρωσία συνδεθεί στενά με την Ευρωπαϊκή Ενωση στην οποία θα μπορεί να προσφέρει ενέργεια, υψηλή τεχνολογία σε ορισμένους τομείς και πολύτιμα βιομηχανικά μέταλλα έναντι πολιτικής υποστήριξης εκ μέρους της EE στον διεθνή χώρο. Την περασμένη Τετάρτη, στην πρώτη επίσκεψή της στη Μόσχα ως υπουργός, η κυρία Ράις έδειξε ότι εξακολουθεί να κάνει τις ίδιες εκτιμήσεις για τη Ρωσία. Αποφεύγοντας να δημιουργήσει προβλήματα πρόβαλε το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον να την κρατήσει, κατά δήλωσή της, στον «κύκλο των στρατηγικών συνεργατών της Αμερικής», ταυτόχρονα όμως δεν έκρυψε την προσπάθειά της να δημιουργηθούν γύρω από τη Ρωσία και στο εσωτερικό της χώρας στοιχεία και παράγοντες που θα την εμποδίσουν να ξαναγίνει μεγάλη δύναμη με διεθνή επιρροή. Ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους, ο οποίος αναμένεται στη Μόσχα για τον εορτασμό των 60 χρόνων από τη νίκη εναντίον της χιτλερικής Γερμανίας, θα έχει συνομιλίες στις 9 Μαΐου με τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν επί όλων των σχετικών θεμάτων.
Φυσικά, η σημερινή Ρωσία δεν είναι εκείνη της δεκαετίας του 1990. Την παραμονή της επίσκεψης της κυρίας Ράις στη Μόσχα βρισκόταν ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο προετοιμάζοντας τη διάσκεψη κορυφής Ρωσίας – EE στις 10 Μαΐου. Μετά τη δίωρη συνάντησή του με τον ρώσο πρόεδρο δήλωσε ότι η Ρωσία αποτελεί «πολύτιμο συνεταίρο» της Ευρώπης και ότι οι πολιτικές σχέσεις των Ευρωπαίων με τη Μόσχα είναι «υψηλού επιπέδου και αναπτύσσονται συνεχώς». Ο πρόεδρος της Επιτροπής προανήγγειλε ότι στη διάσκεψη «θα οριστικοποιηθούν οι νέες σχέσεις Ρωσίας – EE σε τέσσερις τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος»: στην οικονομία, στην εξωτερική ασφάλεια, στην έρευνα και στη δικαιοσύνη. Δύο εβδομάδες ενωρίτερα στη Μόσχα, παρουσία του καγκελαρίου Γκέρχαρντ Σρέντερ και του προέδρου Πούτιν, υπογράφηκε συμφωνία για τη διοχέτευση φυσικού αερίου από τον ρωσικό Βορρά μέσω Βαλτικής Θάλασσας στη Γερμανία και από εκεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στα μέσα Μαΐου στη Μόσχα συνέρχεται η τακτική σύνοδος των κρατών της Κοινοπολιτείας και για πρώτη φορά το κεντρικό θέμα της είναι «πρακτικά μέτρα για συνεργασία στην πολιτική, στην άμυνα και στην ασφάλεια» μεταξύ των χωρών της άλλοτε Σοβιετικής Ενωσης που έχουν γίνει ανεξάρτητες. Ρωσικές πηγές δηλώνουν ότι έχει βελτιωθεί σημαντικά το κλίμα στις σχέσεις αυτών των χωρών με τη Μόσχα. Αναμένεται ότι ο πρόεδρος Πούτιν σε τηλεοπτική ομιλία του αύριο Δευτέρα προς το έθνος – τη δεύτερη από την περυσινή επανεκλογή του – θα αναφερθεί στη «νέα δυναμική που εκδηλώνει η Ρωσία σε όλους τους τομείς» και στον ρόλο της διεθνώς («Moscow Times», 22/4).
Υπάρχει μια φανερή αντιπαλότητα μεταξύ Αμερικής και Ρωσίας σε ήπιους τόνους επί του παρόντος, αλλά δεν πρέπει να αποκλείεται η όξυνση των σχέσεών τους σταδιακά. H εντυπωσιακή παρουσία, πολιτική κυρίως, των Ηνωμένων Πολιτειών στις χώρες που συγκροτούσαν την άλλοτε Σοβιετική Ενωση, με τις ψευδοεπαναστάσεις στη Γεωργία, στην Ουκρανία κ.α., δημιούργησε την πεποίθηση στη Μόσχα ότι η Αμερική επιχειρεί να περικυκλώσει και απομονώσει τη Ρωσία στο πρότυπο του Ψυχρού Πολέμου αλλά με άλλα μέσα και στο όνομα του νέου «δόγματος Μπους» – της εξαγωγής δημοκρατίας. H κυρία Ράις προσπάθησε να το διαψεύσει, δεν φαίνεται όμως να το πέτυχε, όπως δείχνουν αναλύσεις και σχόλια ρωσικών εφημερίδων, ακόμη και εκείνων που δεν διάκεινται φιλικά προς το Κρεμλίνο. Στην Ουάσιγκτον εξάλλου ακούγονται πάλι φωνές που θυμίζουν παλιές εποχές. «Το κλίμα στην Ουάσιγκτον, γενικώς, έχει γίνει αρνητικό τελευταία» μετέδωσε προ ημερών το BBC. Με πρόσχημα τα μέτρα της ρωσικής κυβέρνησης για την κατ’ ουσίαν επανακρατικοποίηση των MME και με παρότρυνση αμερικανικών τραπεζικών κύκλων που έχουν συμφέροντα στη βιομηχανία πετρελαίου πολλά μέλη του Κογκρέσου ζητούν την «τιμωρία» της Ρωσίας, την αποβολή της από την ομάδα των «7+1». Οταν η «Washington Post» έγραψε πως ακόμη και αν το ήθελε αυτό ο πρόεδρος Μπους οι άλλοι έξι εταίροι του θα το απέρριπταν, η εφημερίδα κατηγορήθηκε ότι «παίζει το παιχνίδι των νέων δικτατόρων της Ρωσίας»! Ρώσοι αξιωματούχοι αλλά και σχολιαστές ευρωπαϊκών εντύπων εξέφρασαν έκπληξη για την προσωπική, δημόσια παρέμβαση της Κοντολίζα Ράις υπέρ του Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, του πρώην ιδιοκτήτη της εταιρείας πετρελαίων Yukos, ο οποίος κρατείται για ληστεία εθνικής περιουσίας και δικάζεται την ερχόμενη εβδομάδα. H αμερικανίδα υπουργός σε δηλώσεις της στη Μόσχα κατηγόρησε τις ρωσικές αρχές για «διώξεις σκοπιμότητας» εναντίον της «ελεύθερης οικονομίας», οι οποίες, κατά την άποψή της, οδήγησαν και στην ανατίμηση της τιμής του πετρελαίου. H κυρία Ράις εμφανίστηκε στη Μόσχα ως «λομπίστα του καρτέλ των εταιρειών πετρελαίου», έγραψε η γερμανική εφημερίδα «Berliner Zeitung» την επομένη.
Ούτε έκρυψε τις απώτερες αμερικανικές επιδιώξεις η κυρία Ράις. Στη Μόσχα και την επομένη στη Βίλνα της Λιθουανίας όπου συνήλθε η υπουργική σύνοδος του ΝΑΤΟ η αμερικανίδα υπουργός παρότρυνε την αντιπολίτευση της Λευκορωσίας, με στελέχη της οποίας συνομίλησε, «να ασκήσουν μαζική πίεση» στην κυβέρνηση – την οποία προηγουμένως είχε χαρακτηρίσει «ωμή δικτατορία» – και να αποκαταστήσουν την ελευθερία στη χώρα τους. Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών χαρακτήρισε την «παρέμβασή» της απαράδεκτη και ως επέμβαση στα εσωτερικά της Λευκορωσίας – η οποία είναι η μόνη από τις χώρες της ρωσικής περιφέρειας που διατηρεί στενές σχέσεις με τη Μόσχα. Μια νέα προσπάθεια των ΗΠΑ να «επιθεωρήσουν» τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Ρωσίας για «να ελεγχθεί η κατάσταση ασφαλείας τους», όπως ζήτησε η κυρία Ράις, απορρίφθηκε από τον ρώσο υπουργό Αμυνας Σεργκέι Ιβανόφ. Ωστόσο στη Βίλνα η Ρωσία και το ΝΑΤΟ υπέγραψαν την Τετάρτη συμφωνία για κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και για τη διευκόλυνση της μετακίνησης στο ρωσικό έδαφος στρατευμάτων χωρών της Συμμαχίας. H συμφωνία, καρπός συνομιλιών τριών ετών σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο, ανοίγει τον δρόμο και για επιχειρήσεις από κοινού σε τρίτες χώρες, λ.χ. στη Μέση Ανατολή. Το ζήτημα συζητήθηκε στη συνάντηση της υπουργού με τον ρώσο ομόλογό της Σεργκέι Λαβρόφ και είναι θέμα της ατζέντας των συνομιλιών Μπους – Πούτιν.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ Τι θα συζητήσουν Μπους και Πούτιν
Οι συνομιλίες των δύο ηγετών θα καλύψουν τα θέματα που συζητούνται μονίμως τα τελευταία τρία χρόνια – αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, πυρηνική ασφάλεια, συνεργασία της Ρωσίας με το ΝΑΤΟ, Μέση Ανατολή, ρωσική ενεργειακή πολιτική και αμερικανικοί όροι για την είσοδο της Ρωσίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Αμερικανικές πηγές λένε ότι ο πρόεδρος Μπους «έρχεται στη Μόσχα με πολλές νέες ιδέες για την ανάπτυξη της συνεργασίας των χωρών τους» και, προφανώς για να μετριάσουν τις μάλλον αρνητικές εντυπώσεις που δημιούργησε η Κοντολίζα Ράις στη Μόσχα, προσπαθούν να δημιουργήσουν εύφορο κλίμα διοχετεύοντας την εκτίμηση ότι ο πρόεδρος Μπους θα διαβεβαιώσει τον ρώσο ομόλογό του πως «θεωρεί πάντοτε τη Ρωσία σταθερό συνεταίρο στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Αλλωστε, προσθέτουν, ο Λευκός Οίκος «εκτίμησε τη θετική στάση» της Ρωσίας στο ζήτημα των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν και «αποδίδει μεγάλη σημασία» στη συμμετοχή της Ρωσίας στις «προσπάθειες για την επίτευξη συμφωνίας με τη Βόρεια Κορέα». Στη Μόσχα, αντιθέτως, δεν υπάρχει καμία σχετική αντίδραση· η προσοχή είναι περισσότερο στραμμένη στις σχέσεις και στις προοπτικές της Ρωσίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση, και φυσικά στις προετοιμασίες για την 60ή επέτειο της νίκης στον – πάντοτε για τους Ρώσους – Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, στον εορτασμό της οποίας αναμένονται δεκάδες ηγέτες.
