Ποιο είναι το αγαπημένο φαγητό μιας μεγαλοφυΐας; Αν πρόκειται για τον κ. Στίβεν Χόκινγκ, το… τζατζίκι. Στις επτά ημέρες που έμεινε στη Σάμο για το συνέδριο κοσμολογίας οι διαδρομές του μυαλού του στο Σύμπαν αποδείχθηκαν δύσβατες για τους αμύητους, τα όνειρά του όμως (στα οποία η αναπηρία δεν είναι παρά μια λεπτομέρεια του ασυνείδητου) τους χώρεσαν όλους. Ο κ. Χόκινγκ προσαρμόστηκε γρήγορα στην ελληνική κουζίνα, ακολούθησε ασμένως το πρόγραμμα του συνεδρίου και τα βραδινά γλέντια, έκανε τον γύρο του νησιού και όποτε έβρισκε ευκαιρία πείραζε τους συνοδούς του. Το αγαπημένο του αστείο ήταν να αναπτύσσει ξαφνικά ταχύτητα με το καροτσάκι και να αφήνει σύξυλους τους υπόλοιπους να «τρώνε τη σκόνη του». Το χιούμορ του κ. Χόκινγκ αποδείχτηκε τελικά η μαύρη τρύπα που κατάπιε την αναπηρία του.
Η διάθεσή του φάνηκε από την πρώτη στιγμή. Οταν έφτασε στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, απόγευμα του (προ)περασμένου Σαββάτου, έμεινε αρκετή ώρα στο μπαλκόνι θαυμάζοντας τη θέα προς τη θάλασσα. «Μα, εδώ είναι επίγειος παράδεισος!» είπε σε αυτούς που τον συνόδευσαν ως εκεί. «Τι τραβάμε κι εμείς οι φυσικοί για να κάνουμε επιστήμη!».
Το δωμάτιο είχε ετοιμαστεί σύμφωνα με όσα είχε ζητήσει: τα σκεύη για την παρασκευή τσαγιού και καφέ ήταν έτοιμα να χρησιμοποιηθούν ο κ. Χόκινγκ χρειάζεται να παίρνει πολλά υγρά και το ψυγείο γεμάτο με χυμό ανανά που είναι ο αγαπημένος του. Αυτά υπήρξαν όλα κι όλα τα αιτήματά του. Ακόμη και οι ράμπες που τοποθετήθηκαν στο ξενοδοχείο στο οποίο βρίσκεται και ο συνεδριακός χώρος κατασκευάστηκαν με πρωτοβουλία των ιδιοκτητών του. Η ιδέα αποδείχθηκε χρήσιμη, μια και ο κ. Χόκινγκ περνούσε την περισσότερη ώρα της ημέρας έξω… δουλεύοντας.
Ο κ. Χόκινγκ είναι εξαιρετικά απλός, λένε όσοι τον έζησαν αυτές τις ημέρες από κοντά. Τόσο απλός, ώστε όταν το άσημο Τμήμα Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αιγαίου τού ζήτησε να μιλήσει στο συνέδριο, εκείνος δέχθηκε χωρίς την παραμικρή αντίρρηση. «Το Τμήμα μας μπορεί να μην είναι γνωστό στο ευρύ κοινό. Η επιστημονική κοινότητα όμως μας γνωρίζει. Αλλωστε αυτό είναι το δεύτερο συνέδριο κοσμολογίας που διοργανώνουμε. Ο Στίβεν Χόκινγκ δεν ήρθε τυχαία εδώ. Υπήρχε η γνωριμία με έναν από τους καθηγητές μας, τον Σπύρο Κοτσάκη, από το 1990» επισημαίνει ο κ. Ν. Χατζησάββας, καθηγητής Μαθηματικών και μέλος της οργανωτικής επιτροπής. Η γνωριμία αυτή εξελίχθηκε με τα χρόνια. Ετσι, όταν το BBC πρόβαλε έξι ωριαίες εκπομπές με τίτλο «Το Σύμπαν του Στίβεν Χόκινγκ» και συντονιστή τον ίδιο, ο κ. Χόκινγκ έστειλε συνεργείο στη Σάμο όπου «τραβήχτηκε» η πρώτη εκπομπή με θέμα τις απαρχές της κοσμολογίας και τις θεωρίες των αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων. Στην εκπομπή μεταξύ άλλων μίλησε και ο κ. Κοτσάκης.
Η οργανωτική επιτροπή μπορεί να μη συνάντησε πρόβλημα με τον κ. Χόκινγκ, χρειάστηκε όμως να πείσει τους υπόλοιπους ομιλητές ότι θα διαφυλαχθεί ο επιστημονικός χαρακτήρας του συνεδρίου. Με άλλα λόγια, μακριά δημοσιογράφοι και κανάλια! Αλλωστε υπήρχε και το προηγούμενο της Καλιφόρνιας, όπου αντίστοιχο συνέδριο τινάχτηκε στον αέρα μετά την εισβολή δεκάδων δημοσιογράφων και τηλεοπτικών συνεργείων που έπεσαν κυριολεκτικά πάνω στον διάσημο φυσικό. Στη Σάμο κατάφεραν όμως να διαφυλάξουν τον κλειστό χαρακτήρα του συνεδρίου. Κανένας δημοσιογράφος δεν πέρασε τις πόρτες της αίθουσας των ομιλιών με τη συμφωνία να δώσει ο κ. Χόκινγκ μια συνέντευξη Τύπου. «Δεν υπήρξαν διαμαρτυρίες από κανέναν επιστήμονα και να σκεφθείτε ότι στη Σάμο βρέθηκαν αυτές τις ημέρες οι κορυφαίοι αστροφυσικοί στον κόσμο για αυτή τη μεροληπτική, ας πούμε, μεταχείριση του Στίβεν Χόκινγκ από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αφού εντός του συνεδρίου δεν γίνονταν διακρίσεις. Ούτε ο Χόκινγκ ήθελε να έχει διαφορετική μεταχείριση ως επιστήμονας. Λίγο – πολύ όλοι ξέραμε τι θα συμβεί. Το περιμέναμε» λέει ο κ. Χατζησάββας.
Ο ίδιος ο κ. Χόκινγκ δεν φαίνεται ούτε να επιδιώκει την προβολή ούτε να αποφεύγει τα φώτα της δημοσιότητας. Την πρώτη βραδιά, που έτυχε να είναι ανοικτή η τηλεόραση, παρακολούθησε στις ειδήσεις των οκτώ την άφιξή του στη Σάμο και φάνηκε να το διασκεδάζει. Τις επόμενες ημέρες όμως δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον για τα εκτενή άρθρα που αφιέρωναν σε αυτόν οι εφημερίδες. Δεν άφηνε τίποτε να τον αποσπάσει από την εργασία του. Λίγο προτού μπει στην αίθουσα όπου θα έδινε τη συνέντευξη Τύπου, υπήρξε μια μικρή καθυστέρηση. «Μήπως μπορώ σε αυτό το διάστημα να επιστρέψω στη φυσική μου;» ρώτησε όταν το έμαθε. Την επόμενη ημέρα, όταν η υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων του ξενοδοχείου «Ντόρισα Μπέι» κυρία Αντιγόνη Δημητρίου τον πληροφόρησε ότι σε κάποια εφημερίδα υπήρχε φωτογραφία των δυο τους, στην οποία την παρουσίαζαν ως γυναίκα του, περιορίστηκε να χαμογελάσει λέγοντας «αφού είσαι κι εσύ, θα είναι ωραία η φωτογραφία».
Το 24ωρο του κ. Χόκινγκ διαρκεί στην κυριολεξία 24 ώρες. Ο ύπνος του είναι λιγοστός. Το μεγαλύτερο διάστημα της νύχτας μένει ξύπνιος αλλά δεν κάθεται να περιμένει το ξημέρωμα. Κάποια από τις νοσοκόμες που τον συνοδεύουν μόνιμα του κάνει φυσιοθεραπεία και ανάλογα με τη διάθεσή του μπορεί να του διαβάσουν ένα βιβλίο ή να τον βάλουν στο αναπηρικό καροτσάκι για να δουλέψει. Με τον τρόπο αυτό κερδίζει χρόνο. Η ασθένεια του έχει κάνει δύσκολα ακόμη και τα πιο απλά πράγματα, όπως είναι το φαγητό. Για να φάει ο κ. Χόκινγκ χρειάζεται τη βοήθεια της νοσοκόμας του και περίπου τρεις ώρες κάθε φορά που κάθεται στο τραπέζι. Διαλέγει ο ίδιος το φαγητό του, το οποίο σερβίρεται σε μεγαλύτερη ποσότητα από τις συνηθισμένες μερίδες, γιατί δεν καταφέρνει να καταπίνει όλες τις μπουκιές. Τρώει τα πάντα αρκεί να μην περιέχουν αλεύρι, του αρέσει η ποικιλία, φάνηκε να απολαμβάνει ιδιαίτερα την ελληνική κουζίνα ενώ δοκίμασε ταραμοσαλάτα, μπριάμ, ακόμη και στιφάδο.
Στο ταξίδι αυτό τον συνοδεύουν, εκτός από τη σύζυγό του Ελέιν και τον βοηθό του Τομ Ολντ, δύο από τις συνολικά οκτώ νοσοκόμες που έχουν αναλάβει τη φροντίδα του. «Είναι μια κεφάτη παρέα όλοι μαζί» λέει η κυρία Δημητρίου. Οι νοσοκόμες δουλεύουν σε βάρδιες, στις οποίες συμμετέχει και η γυναίκα του. Η κυρία Χόκινγκ βρίσκεται διαρκώς στο πλευρό του άντρα της και τον φροντίζει αδιάκοπα, μισεί όμως τη δημοσιότητα. Η προσπάθειά της να περάσει απαρατήρητη έφερε το αντίθετο αποτέλεσμα. Αποτελώντας και αυτή κομμάτι του μύθου που υφαίνεται τα τελευταία χρόνια γύρω από τον σύζυγό της, έγινε πρωταγωνίστρια σε διάφορα σενάρια και ακραίες ψυχαναλύσεις: από αφοσιωμένη και τρυφερή σύζυγος μετατρεπόταν στα χείλη διαφορετικών ανθρώπων σε μια αγράμματη και αγενή νοσοκόμα που ζηλεύει ακόμη και τις νοσοκόμες του άντρα της. Η ίδια πάντως, ίσως για να αποφύγει δυσάρεστες εκπλήξεις από τους δημοσιογράφους ή επειδή έτσι ήταν το πρόγραμμα της, την ώρα της συνέντευξης Τύπου επισκεπτόταν την Πάτμο. Οι μόνες στιγμές που έδειξε κάποια ενόχληση ήταν όταν έβλεπε ή θεωρούσε πως οι άλλοι δεν προσέχουν αρκετά τον σύζυγό της.
«Θα τη χαρακτήριζα λίγο ιδιόρρυθμη αλλά δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί. Είναι μάλλον η εντύπωση που σου δίνει. Ηταν τρομερά ευγενική με όλους και πολύ τρυφερή με τον άντρα της. Δεν προσπαθεί να του επιβάλλει κάτι, αντιθέτως ζητεί πάντα τη γνώμη του για ό,τι και αν κάνει. Η σχέση τους είναι όπως ενός φυσιολογικού ζευγαριού αλλά πολύ τρυφερή». Η κυρία Σόνια Χαλκίδου, δευτεροετής φοιτήτρια Μαθηματικών, βρισκόταν πολλές ώρες δίπλα στον κ. Χόκινγκ. «Ημουν στην επιτροπή που τον υποδέχθηκε στο αεροδρόμιο και τον συνόδευσε στο ξενοδοχείο. Μου ζήτησαν να μένω μαζί του και ο ίδιος αλλά κυρίως η γυναίκα του» λέει η κυρία Χαλκίδου. «Δεν χρειάστηκε να κάνω και πολλά πράγματα αν και δυο – τρεις φορές που βοήθησα στη μετακίνησή του η Ελέιν είπε πως έχω ταλέντο για νοσοκόμα. Ο κ. Χόκινγκ εκνευρίζεται όταν του σπρώχνουν το καροτσάκι του. Θέλει να το κινεί μόνος του, να μη νιώθει ότι εξαρτάται από τους άλλους. Για μένα αυτές οι ημέρες ήταν μια εμπειρία αλλά οι άνθρωποι που τον φροντίζουν μόνιμα θα πρέπει να κουράστηκαν πολύ».
Κανένας τους όμως δεν το έβαλε κάτω. Την Τετάρτη έκαναν τον γύρο του νησιού και επισκέφθηκαν τα αρχαία. Βόλτα διάρκειας εννέα ωρών. Ο κ. Χόκινγκ ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την ιστορία των μνημείων και κυρίως για το πότε ξεκίνησε η καταστροφή τους. Στο Ηραίο κατέβηκε από το αυτοκίνητο, εξερεύνησε όλο τον χώρο του ναού και αργότερα ανέλαβε να εξηγήσει στη γυναίκα του ποια ήταν η Ηρα. Αγόρασαν φυσικά σφουγγάρια, πολλές καρτ ποστάλ με φωτογραφίες τοπίων της Σάμου για να τις στείλουν στους συγγενείς τους και ένα βιβλίο με τίτλο «Τα 777 νησιά της Ελλάδας», γιατί το νούμερο τους κίνησε το ενδιαφέρον. Στην παραλία Τσαμαδού όπου κατέληξαν για φαγητό, το ζεύγος Χόκινγκ εντυπωσιάστηκε από το τοπίο και οι υπόλοιποι της παρέας από το ταλέντο της Ελέιν, η οποία έσπευσε να το ζωγραφίσει.
Οσοι γνωρίζουν από κοντά τον κ. Χόκινγκ δεν μπορούν να αντισταθούν στον πειρασμό να εξερευνήσουν το μυστηριώδες καροτσάκι του το βάρος του οποίου ξεπερνά τα 100 κιλά , να ανακαλύψουν τους διαύλους της μεταλλικής του φωνής και τον μηχανισμό της σύνταξης των προτάσεων. Ο κύριος και η κυρία Χόκινγκ βοηθούν ευχαρίστως τους ενδιαφερομένους. Οσοι αποπειράθηκαν όμως να το χρησιμοποιήσουν δοκίμασαν μια, μάλλον δυσάρεστη, έκπληξη. Κανένας τους δεν μπόρεσε να σχηματίσει ούτε μια απλή φράση. «Τα δεδομένα περνούν πολύ γρήγορα από την οθόνη και δεν προλαβαίνεις να δεις τίποτε. Ούτε το γράμμα που ήθελα δεν μπορούσα να πετύχω, όχι ολόκληρη λέξη. Δεν ξέρω πόσο μεγάλος επιστήμονας είναι αλλά του βγάζω το καπέλο. Ο τύπος έχει φοβερά αντανακλαστικά» ομολόγησε μετά τη δοκιμή ένας από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές του Μαθηματικού Τμήματος. Ο κ. Χόκινγκ αυτή τη στιγμή κινεί μόνο τα δύο δάχτυλα του ενός χεριού του και δικαίως προκαλεί δέος η δεξιότητά του να χειρίζεται ένα μηχάνημα όχι τελευταίας τεχνολογίας, το οποίο αποτελεί τον μόνο τρόπο επικοινωνίας του με τον υπόλοιπο κόσμο.
Ο κ. Χόκινγκ όσον καιρό έμεινε στη Σάμο δεν εξαίρεσε τον εαυτό του από τίποτε. Εμενε στην αίθουσα του συνεδρίου αρκετές ώρες και παρακολουθούσε τις ομιλίες των συναδέλφων του. Τα βράδια διασκέδαζε παρέα με τη σύζυγό του και τους υπόλοιπους συνέδρους στις «ελληνικές βραδιές» που είχαν διοργανωθεί προς τιμήν των προσκεκλημένων. Μιλούσε με όλους και πολύ, ανοίγοντας κάθε είδους συζητήσεις, από τον καιρό ως τη φιλοσοφία. Ξεσήκωνε τους υπόλοιπους να πάνε για καφέ στις καφετέριες του Πυθαγορείου. «Ενας άνθρωπος πολύ γλυκός και διαρκώς χαμογελαστός» είναι οι συνηθέστεροι χαρακτηρισμοί που ακούει κανείς για τον κ. Χόκινγκ. Η ευθυμία του και η διάθεσή του για ζωή μένουν στη μνήμη όσων τον γνωρίζουν για πρώτη φορά αλλά σε όσους τον ξέρουν από παλιά προκαλούν θλίψη. Δεν διέφυγε της προσοχής κανενός ότι η κατάσταση της υγείας του φαίνεται να έχει χειροτερέψει τελευταία, γεγονός που συζητήθηκε αρκετά στο περιθώριο του συνεδρίου. Ο κ. Χόκινγκ πάντως καταστρώνει τα μελλοντικά του σχέδια ερήμην της πλαγίας μυατροφικής σκλήρυνσης που τον ταλαιπωρεί για περισσότερα από 35 χρόνια, προσθέτοντας στις εκκρεμότητές του ακόμη ένα ταξίδι στη Σάμο για ξεκούραση, όπως υποσχέθηκε σε αυτούς που τον φιλοξένησαν στο νησί.
