Τα δώρα και τι δείχνουν

Κάθε χρόνο όλο και πιο νωρίς ξεκινούν οι πρώτες υπενθυμίσεις ότι οι γιορτές πλησιάζουν, όταν δειλά δειλά κάνουν την εμφάνισή τους οι χειμωνιάτικες και αμέσως μετά οι γιορτινές βιτρίνες. Μικρά βήματα, όπως η εμφάνιση των μαγαζιών με τα χριστουγεννιάτικα στολίδια, διακοσμητικά, προετοιμασίες και σχέδια για τις χριστουγεννιάτικες διακοπές, όλα αυτά συντελούν στο να μας θυμίζουν ότι οι γιορτές έρχονται και ότι καλά θα κάνουμε να ανασκουμπωθούμε για να τις προϋπαντήσουμε και να τις… αντιμετωπίσουμε. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας είναι πολύ πιθανό να ξεχάσει κανείς το νόημα των Χριστουγέννων και να αγκιστρωθεί στην πιο εμπορική τους πλευρά. Τα Χριστούγεννα είναι η κατ’ εξοχήν γιορτή της αγάπης, της φροντίδας και της έγνοιας για τους άλλους. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί άνθρωποι φαίνεται ότι ξεχνούν αυτή τη σημαντικότατη πλευρά των γιορτών και παραμένουν προσκολλημένοι στα προβλήματά τους, κάνοντας ένα μικρό διάλειμμα για να αγοράσουν δώρα ή να ακολουθήσουν τους τύπους και τις κοινωνικές συμβάσεις που απαιτούνται κατά τη διάρκεια των γιορτών.

Είναι οι άνθρωποι πιο δυστυχισμένοι; Σίγουρα, με τις σημερινές συνθήκες ζωής και τις απαιτήσεις, οι άνθρωποι έχουν πολλές φροντίδες, έγνοιες και σκοτούρες στο μυαλό τους και ίσως δεν είναι τόσο ευτυχισμένοι με την έννοια της απόλυτης, πηγαίας, αγνής ευτυχίας. Σύμφωνα με έρευνες, τα ποσοστά της κατάθλιψης έχουν αυξηθεί παγκοσμίως με αποτέλεσμα να θεωρείται μία από τις ασθένειες της εποχής (Αμερικανικό Ιδρυμα Ψυχικής Υγείας, 2003). Οταν μάλιστα οι ευκαιρίες για όμορφα, πηγαία, θετικά συναισθήματα περιορίζονται σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο, και, για παράδειγμα, μια γιορτή συναισθημάτων όπως τα Χριστούγεννα εμπορευματοποιείται, τότε είναι πιθανότερο να διατηρηθεί η γενικότερη άσχημη διάθεση. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ότι ο άνθρωπος δεν βρίσκει κάτι δυνατότερο, κάτι πιο πνευματικό και με υψηλή σημασία για να του προκαλέσει την απαραίτητη αυτή ανάταση που θα τον κάνει να αισθανθεί όμορφα.

* Γιατί αγοράζουμε δώρα;

Να μια καλή ερώτηση που θα πρέπει να κάνει καθένας στον εαυτό του τις γιορτινές αυτές ημέρες! Αγοράζουμε δώρα γιατί θέλουμε να εντυπωσιάσουμε κάποιον; Αγοράζουμε δώρα για να δούμε το χαμόγελο να φωτίζει το πρόσωπο του αποδέκτη του δώρου μας; Μήπως αγοράζουμε δώρα από υποχρέωση, χωρίς να αισθανόμαστε την ανάγκη να το κάνουμε; Ή μήπως αγοράζουμε δώρα επειδή πρόκειται για κάποιο αντικείμενο που είναι η τελευταία λέξη της μόδας και προσφέροντάς το σε κάποιον ανυψώνουμε τον εαυτό μας (δείχνουμε ότι είμαστε ενήμεροι και «κουλ») και ταυτόχρονα εντυπωσιάζουμε και υποχρεώνουμε τον άλλον, ώστε να αισθανόμαστε ότι έχουμε το πάνω χέρι; Οι γονείς αγοράζουν τα μεγαλύτερα/καλύτερα/ωραιότερα δώρα στα παιδιά τους επειδή νιώθουν ενοχές για τον λίγο χρόνο που διαθέτουν για αυτά και προσπαθούν με αυτό τον τρόπο να ισοφαρίσουν τα πράγματα; Αγοράζουμε δώρα τελικά για να προβάλουμε τον εαυτό μας και να ικανοποιήσουμε τον εγωισμό μας ή αγοράζουμε δώρα πραγματικά για τη χαρά της προσφοράς και για να ικανοποιήσουμε τον άλλον; Τα ερωτήματα αυτά απασχολούν πολλούς ψυχολόγους και κοινωνιολόγους, ανάμεσά τους και τη δρα Bαrrett, η οποία έχει εκπονήσει ανάλογη έρευνα και βρήκε καταφατικές απαντήσεις στα περισσότερα από τα παραπάνω ερωτήματα.

* Το πνεύμα των Χριστουγέννων

Δώρα, χαρά, φροντίδα και έγνοια για τους άλλους είναι το χριστουγεννιάτικο μήνυμα, το πραγματικό πνεύμα των γιορτών.

Μέσα από την εμπορευματοποίηση των γιορτών, η αγάπη γίνεται «χειροπιαστή» με κάρτες και δώρα. Οταν όμως κάποιος ξεχάσει το αληθινό νόημα των γιορτών, κινδυνεύει να γίνει έρμαιο των υλικών αγαθών και να χάσει την πραγματική χαρά. Το πνεύμα των Χριστουγέννων συμβολίζει κάτι που θα πρέπει να θυμόμαστε όλο τον χρόνο και όχι μόνο για λίγες ημέρες: να αγαπάμε και να νοιαζόμαστε τους άλλους.

Υπάρχει αντίδοτο στην εμπορευματοποίηση των Χριστουγέννων; Βεβαίως, αρκεί κανείς να θέλει να το εντάξει στη ζωή του! Δεν πρέπει να σταματήσουν η ανταλλαγή δώρων, το γιορτινό στόλισμα και οι διακοσμήσεις! Αντίθετα, θα πρέπει να διατηρηθούν ώστε να δίνουν μια διαφορετική διάσταση στις γιορτές και να τις κάνουν να ξεχωρίζουν από την καθημερινότητα. Ωστόσο, αυτές οι εκδηλώσεις χρειάζεται να νοηματοδοτούνται και να συμβαίνουν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς, που δεν περιορίζεται σε στείρες καταναλωτικές συνήθειες. Κατ’ αρχήν, θα πρέπει να ξεκινήσουμε μιλώντας στα παιδιά για το πνεύμα των Χριστουγέννων (και συγχρόνως να το θυμόμαστε κι εμείς!).

* Αντί οι ερωτήσεις προς τα παιδιά να περιορίζονται στο «τι δώρο θέλεις να σου φέρει ο Αϊ-Βασίλης;» ή «τι δώρα πήρες;», θα πρέπει να διευρυνθούν, όπως στο «τι δώρο σκοπεύεις να κάνεις στη μαμά/μπαμπά σου;».

* Μέσα από βιβλία και συζητήσεις θα πρέπει οι γονείς να δώσουν στο παιδί να καταλάβει το νόημα των Χριστουγέννων.

* Οι γονείς μπορούν να ζητήσουν από το παιδί να διαλέξει ένα από τα παιχνίδια του που δεν το παίζει και να το χαρίσει σε κάποιο άλλο παιδάκι που το έχει ανάγκη.

* Εθελοντική εργασία και προσφορά για φιλανθρωπικούς σκοπούς (με χρήματα, παρουσία, ή εθελοντική εργασία) είναι ωραία υπενθύμιση του πνεύματος των Χριστουγέννων.


Πότε κάνουμε λάθη

Οταν η ανταλλαγή δώρων…

…φέρνει στενοχώρια αντί χαρά:

Πολύ πριν από τις γιορτές αλλά ακόμη και την τελευταία στιγμή, σπάει κανείς το κεφάλι του για να βρει το δώρο που θα ευχαριστήσει το κάθε άτομο που περιλαμβάνεται στη λίστα του, και πάλι δεν είναι σίγουρο αν ο αποδέκτης του δώρου θα ευχαριστηθεί.

…γίνεται παρά τη θέληση του ατόμου:

Ο σύγχρονος κανόνας λέει ότι κάποιος μπορεί να σας υποχρεώσει κατά κάποιον τρόπο να του πάρετε δώρο αν πρώτος αυτός σας προσφέρει κάτι. Πρόκειται για εκβιασμό! Φέρνει δώρα τα οποία κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα αγόραζε για τον εαυτό του! Αχρηστα αντικείμενα, κακόγουστα διακοσμητικά, δώρα της τελευταίας στιγμής που δείχνουν ότι αγοράστηκαν καθαρά από υποχρέωση, χωρίς καμία σκέψη για τα γούστα ή τις ανάγκες του αποδέκτη τους.

…προκαλεί εκνευρισμό.

Γιατί, παρ’ όλα αυτά, κανείς έχει να κάνει τις συνηθισμένες του αγορές και να υποστεί συνωστισμό και σκούντημα.

H δρ Λίζα Βάρβογλη είναι ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια.