Οι νευροχειρουργοί κερδίζουν τη μάχη
Ο άνδρας της ιστορίας μας είναι εκπαιδευτικός και από το 1998 – σε ηλικία μόλις 49 ετών – «χτυπήθηκε» από τη νόσο του Πάρκινσον. Ο άνθρωπος αυτός έφθασε στο σημείο όχι μόνο να μην μπορεί να προσφέρει «πνευματική τροφή» στους διδασκομένους του αλλά να είναι σχεδόν ανίκανος να τραφεί μόνος του ή να πιει ένα ποτήρι νερό. Ολα αυτά ως πριν από λίγο καιρό, όταν υπεβλήθη σε μια πρωτοποριακή και σχεδόν μη επεμβατική μέθοδο χειρουργικής αντιμετώπισης της νόσου που του στερούσε το δικαίωμα να λειτουργεί ως φυσιολογικό άτομο. Η όλη διαδικασία δεν διήρκεσε περισσότερες από τρεις ώρες, ενώ η επέμβαση στον εγκέφαλό του – έγινε με τη χρήση των πιο προηγμένων ψηφιακών και ηλεκτρονικών συστημάτων παγκοσμίως – διεξήχθη ενώ ο ίδιος… συζητούσε με τους γιατρούς του και υπό τους ρυθμούς της αγαπημένης του μουσικής. Υστερα από 24 ώρες ο ασθενής επέστρεψε σπίτι του. Από την πρώτη στιγμή κατάφερε να κάνει τα βασικά αλλά ουσιαστικά πράγματα που μας καθιστούν χρήσιμους στον εαυτό μας, ενώ 20 ημέρες αργότερα βρέθηκε με… την κιμωλία στο (σταθερό πλέον) χέρι του μέσα στην αγαπημένη του αίθουσα διδασκαλίας.
Από τον περασμένο Νοέμβριο οι ειδικοί της Νευροχειρουργικής Κλινικής του «Ευαγγελισμού» δίνουν ελπίδα καλύτερης ζωής στους ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον χειρουργώντας τους με την πιο σύγχρονη τεχνολογία που υπάρχει στον κόσμο. Τα μηχανήματα που έχουν στη διάθεσή τους και η διαδικασία που ακολουθείται μπορεί να θυμίζουν, όπως θα διαβάσετε, ταινία επιστημονικής φαντασίας, τα θεαματικά αποτελέσματά της όμως αποτελούν απτή πραγματικότητα. Οι γιατροί μπορούν πλέον να σώζουν τους ασθενείς από τους τρόμους προκαλώντας μόνιμο «τρόμο» στον εχθρό που ονομάζεται νόσος του Πάρκινσον.
Οπως εξηγεί ο επικεφαλής της νέας μονάδας, καθηγητής Νευροχειρουργικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής της Πανεπιστημιακής Νευροχειρουργικής Κλινικής του Θεραπευτηρίου «Ευαγγελισμός» κ. Δ. Σακάς, «στους ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον το πρόβλημα ξεκινά από την ελάττωση της ουσίας ντοπαμίνης σε μία περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται μέλαινα ουσία και η οποία βρίσκεται στο δίκτυο βασικών γαγγλίων. Αυτό έχει ως συνέπεια άλλοι κόμβοι του εγκεφάλου με τους οποίους συνδέεται η συγκεκριμένη περιοχή να γίνονται υπερδραστήριοι». Οι νευροχειρουργοί στοχεύουν σε αυτούς ακριβώς τους κόμβους προκειμένου να «πλήξουν» την ανεπιθύμητη υπερλειτουργία τους που έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση συμπτωμάτων της νόσου.
Οι ειδικοί, έχοντας πλέον στο «οπλοστάσιό» τους δύο «όπλα» ακριβείας – εξελιγμένες μαγνητικές και αξονικές τομογραφίες – και με τη… χείρα βοηθείας που τους προσφέρουν οι υπερσύγχρονοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, μπορούν να εντοπίζουν εύκολα το σημείο-στόχο στο οποίο πρέπει να παρέμβουν χειρουργικά. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η στερεοτακτική νευροχειρουργική. «Η φιλοσοφία της στερεοτακτικής χειρουργικής βασίζεται στο γεγονός ότι ο εγκέφαλος περιβάλλεται από ένα στερεό κέλυφος το οποίο μπορεί να μας δώσει χρήσιμες πληροφορίες. Τοποθετούμε λοιπόν ένα μεταλλικό πλαίσιο στο κεφάλι του ασθενούς και προχωρούμε στην αξονική τομογραφία ενώ ο ασθενής φορά το πλαίσιο» σημειώνει ο καθηγητής. Από εκεί και πέρα η διαδικασία είναι… απλά μαθηματικά. «Επειδή όλα τα στοιχεία της αξονικής τομογραφίας μεταφράζονται σε αριθμούς, κάθε σημείο του εγκεφάλου αποκτά αριθμητικές συντεταγμένες σε σχέση με το πλαίσιο. Ετσι μπορούμε να προχωρήσουμε σε ψηφιακό χειρισμό κάθε σημείου του εγκεφάλου». Δημιουργείται έτσι ένας ανάγλυφος χάρτης του εγκεφάλου του κάθε ασθενούς, ο οποίος συγκρίνεται με τους προηγμένους τρισδιάστατους άτλαντες του εγκεφάλου που διαθέτουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ώστε να βρεθεί πέρα από κάθε αμφιβολία το σωστό σημείο που θα «χτυπήσει» ο χειρουργός.
Ο στόχος ευρέθη και προτού ο ειδικός δώσει την εντολή «άρξατε πυρ» έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει σε… προσομοίωση της επέμβασης – σχεδιασμό της καταλληλότερης και συντομότερης πορείας που θα ακολουθήσει χωρίς παράπλευρες (εγκεφαλικές) απώλειες – προτού εκείνη διεξαχθεί.
Και φθάνουμε στο «διά ταύτα». Ο νευροχειρουργός, έχοντας ελέγξει ότι το σημείο που επέλεξε είναι το σωστό, ανοίγει μια μικροσκοπική οπή στο κρανίο του ασθενούς – ο ασθενής φορά και κατά τη διάρκεια της επέμβασης το στερεοτακτικό πλαίσιο προκειμένου η διαδικασία να διεξάγεται με μεγαλύτερη ακρίβεια – με πολύ προσεκτικά βήματα της τάξεως του ενός δεκάτου του χιλιοστού και εισάγει ειδικά ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η όλη διαδικασία γίνεται με τη χρήση micro-driver (μικροοδηγού) με ηλεκτρονικό τρόπο.
Ετσι καταλήγει στο σημείο-στόχο. Μόλις φθάσει προκαλεί ηλεκτρική διέγερση της περιοχής με το ηλεκτρόδιο προκειμένου να δει τις αντιδράσεις του ασθενούς. Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι ο ασθενής διατηρεί τις αισθήσεις του καθ’ όλη τη διάρκεια της επέμβασης και έχει τη δυνατότητα να συνεργάζεται με τους γιατρούς του, οι οποίοι βλέπουν όσο διαρκεί η σχετική διαδικασία της επέμβασης αν έχουν φθάσει στο σωστό σημείο χωρίς να έχουν πλήξει βασικές λειτουργίες όπως η ομιλία ή η όραση. Οταν όλα έχουν πλέον ελεγχθεί, ο χειρουργός προκαλεί με το ηλεκτρόδιο θερμική τομή που απενεργοποιεί το σημείο-στόχο με αποτέλεσμα να υποχωρούν ή και να εξαφανίζονται τα συμπτώματα της νόσου. Μάλιστα και στο σημείο αυτό ο ειδικός «ελέγχει» την κατάσταση, προτού εκείνη γίνει μη αναστρέψιμη, διενεργώντας μια πρώτη προσωρινή θερμοτομή στο σημείο του εγκεφάλου πριν από την τελική.
Μέχρι στιγμής έχουν χειρουργηθεί τρεις ασθενείς ενώ πριν από περίπου μία εβδομάδα διενεργήθηκε και η πρώτη επέμβαση εμφύτευσης μόνιμου διεγέρτη στον εγκέφαλο ασθενούς, συστήματος που μοιάζει με τον γνωστό καρδιακό βηματοδότη. Τα αποτελέσματα από την επέμβαση είναι θεαματικά και αγγίζουν το 90% σε ό,τι αφορά τη βελτίωση των συμπτωμάτων της νόσου, όπως λέει ο κ. Σακάς. Ωστόσο μπορούμε να κάνουμε λόγο για ίαση; «Για ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών το αποτέλεσμα είναι μόνιμο ή και μακράς διαρκείας. Ακόμη όμως και αν καταφέρουμε να απαλλάξουμε για πέντε έτη ένα άτομο από τον τρόμο που του στερεί το δικαίωμα να ζει φυσιολογικά, αυτό είναι σημαντικό».
Υπολογίζεται ότι η νόσος του Πάρκινσον χτυπά το 1,5% του γενικού πληθυσμού στην Ευρώπη ενώ εκτιμάται ότι οι πάσχοντες στη χώρα μας είναι τουλάχιστον 25.000. Εξ αυτών ποσοστό της τάξης του 20% είναι κατάλληλοι να υποβληθούν στην επέμβαση. Αν και η κάθε υποψήφια για επέμβαση περίπτωση κρίνεται εξατομικευμένα από τους ειδικούς νευρολόγους, σε γενικά πλαίσια οι ασθενείς δεν πρέπει να είναι μεγαλύτεροι των 75 ετών, η νόσος τους να μη βρίσκεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο, να μην πάσχουν από άνοια και να ανταποκρίνονται ως ένα βαθμό στα φάρμακα.
Ο κ. Σακάς υπογραμμίζει ότι η όλη αυτή προσπάθεια αποτελεί ένα έργο για την επιτυχία του οποίου πρέπει να συντονισθεί μια ολόκληρη «ορχήστρα» ειδικών πέραν των νευροχειρουργών – νευρολόγων, νευροφυσιολόγων, νευροαναισθησιολόγων, ειδικών των τμημάτων αξονικού και μαγνητικού τομογράφου – ώστε να μην υπάρξουν… φάλτσα. «Βεβαίως τίποτε από όλα αυτά δεν θα ήταν σήμερα πραγματικότητα αν το Ιδρυμα Α. Γ. Λεβέντης δεν είχε κάνει τη δωρεά που μας επέτρεψε να αποκτήσουμε τον υπερσύγχρονο εξοπλισμό της μονάδας» τονίζει ο καθηγητής. Ο εξοπλισμός αυτός κόστισε περίπου 734.000 ευρώ.
Σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι η επέμβαση αυτή, η οποία ως πρόσφατα γινόταν μόνο στο εξωτερικό – ακόμη και στην Τουρκία αν και με σαφώς υποδεέστερη τεχνολογία -, καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία. «Τέτοιου είδους επεμβάσεις είχαν διεξαχθεί ήδη από τη δεκαετία του ’70 και στη χώρα μας, ο εξοπλισμός όμως που εξασφάλιζε την επιτυχία τους δεν είχε καμία σχέση με αυτόν που έχουμε τώρα στα χέρια μας. Το σημαντικό νέο είναι ότι ένα ελληνικό κρατικό νοσοκομείο διαθέτει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον πιο σύγχρονο εξοπλισμό που υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο προκειμένου να χειρουργεί με τη μέγιστη δυνατή επιτυχία και ασφάλεια τη νόσο του Πάρκινσον» καταλήγει ο κ. Σακάς. Και δεν έχει άδικο…
