Ολο και περισσότερες νέες ασθένειες κάνουν την εμφάνισή τους στη ζωή μας τα τελευταία χρόνια και όλο και περισσότερα νέα και θαυματουργά φάρμακα κυκλοφορούν στην αγορά για τη θεραπεία τους. Το λογικό είναι να σκεφτεί κανείς ότι με την πρόοδο της επιστήμης οι ειδικοί ανιχνεύουν και κατανοούν καλύτερα τους μηχανισμούς του ανθρώπινου οργανισμού και έχουν περισσότερα εφόδια για να βρουν τρόπους να θεραπεύσουν τις όποιες δυσλειτουργίες του. Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του νομίσματος – μεταφορικά και κυριολεκτικά – και αυτή έχει για ορισμένους να κάνει με το χρήμα.
Διακεκριμένοι γιατροί από όλον τον κόσμο έχουν αρχίσει τελευταίως να κατηγορούν όλο και περισσότερο τις φαρμακευτικές εταιρείες ότι «κατασκευάζουν» ασθένειες με μόνο στόχο το κέρδος. Υποστηρίζουν ότι χρησιμοποιώντας καλά οργανωμένους μηχανισμούς επινοούν νέες ασθένειες – βαφτίζοντας σοβαρές διαταραχές φυσιολογικά καθημερινά μικροπροβλήματα – ή παρεμβαίνουν στις θεωρούμενες «φυσιολογικές τιμές» της χοληστερόλης, της αρτηριακής πίεσης, της οστεοπόρωσης και άλλων δεικτών, μόνο και μόνο για να προωθήσουν τα σκευάσματά τους. Στην ουσία, τονίζουν, δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να «καπηλεύονται» τον φόβο του κάθε ανθρώπου για την υγεία του και να μετατρέπουν υγιείς ανθρώπους σε ασθενείς.
Το πρώτο συνέδριο με θέμα την «ασθενειοκαπηλία» των φαρμακευτικών εταιρειών διεξήχθη την περασμένη εβδομάδα στο Νιούκασλ της Νέας Νότιας Ουαλλίας στην Αυστραλία με τη συμμετοχή ειδικών από όλον τον κόσμο. Παράλληλα οι διοργανωτές αλλά και συνάδελφοί τους από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Βρετανία και άλλες χώρες δημοσίευσαν μια εκτεταμένη σχετική μελέτη σε ειδική έκδοση της επιθεώρησης Public Library of Science Medicine. H συντονισμένη επίθεση έχει βεβαίως προκαλέσει ήδη την αντίδραση των φαρμακοβιομηχανιών και δεν είναι λίγοι αυτοί που μιλούν για πόλεμο, ο οποίος βρίσκεται μόνο στην αρχή του.
Ο ανταποκριτής της εφημερίδας «Guardian» σκιαγραφεί το θέμα με ευστοχία. «Ξαπλώνετε στον καναπέ ύστερα από μια μέρα σκληρής δουλειάς και θέλετε να χαλαρώσετε» γράφει. «Αντ’ αυτού όμως σας καταλαμβάνει μια ακατανίκητη ανάγκη να κουνάτε νευρικά τα πόδια σας. Ενώ προσπαθείτε να συγκρατηθείτε, τα παιδιά σας εισβάλλουν στο δωμάτιο κάνοντας τρομερή φασαρία. Και σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, η σεξουαλική ζωή σας είναι χάλια. Πρόκειται για μια απλή καθημερινή σκηνή στη ζωή πολλών ανθρώπων ή για τη σώρευση τριών διαφορετικών και άρτι ανακαλυφθεισών ασθενειών οι οποίες μπορούν να θεραπευθούν με ένα απλό χαπάκι;».
Οι φαρμακευτικές εταιρείες, τονίζουν οι ερευνητές, θέλουν να μας πείσουν για το δεύτερο, τα πράγματα όμως στην ουσία είναι διαφορετικά. Οι άρτι ανακαλυφθείσες ασθένειες στις οποίες αναφέρεται ο συντάκτης του «Guardian» είναι το «σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών» (οι πάσχοντες από αυτό νιώθουν μια συνεχή παρόρμηση να κουνούν τα πόδια τους), η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με υπερκινητικότητα (η οποία διαγιγνώσκεται σε όλο και μεγαλύτερο ποσοστό παιδιών στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες) και η γυναικεία σεξουαλική δυσλειτουργία (η οποία αμφισβητείται από πολλούς επιστήμονες). Σύμφωνα με τη μελέτη σε όλες αυτές τις ασθένειες, για τις οποίες έχουν κυκλοφορήσει και χορηγούνται ευρέως φάρμακα τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια υπερβολή, είτε ως προς τη διάγνωση είτε ως προς τη σοβαρότητά τους. Δεν είναι όμως οι μόνες.
Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, η λεγόμενη διπολική διαταραχή, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου «ιατρικοποιούνται», όπως τονίζεται στη μελέτη, μόνο και μόνο για να οδηγήσουν τον πάσχοντα στον γιατρό και στη συνέχεια στο φαρμακείο. Επίσης παράγοντες κινδύνου όπως η χοληστερόλη παρουσιάζονται ως ασθένειες ενώ οι πιέσεις των φαρμακευτικών εταιρειών για παρεμβάσεις στις τιμές των φυσιολογικών τιμών των δεικτών ώστε να ενισχυθούν οι πωλήσεις των προϊόντων τους αυξάνονται. Οι ειδικοί που υπογράφουν τις έντεκα έρευνες τις οποίες περιλαμβάνει η μελέτη επισημαίνουν ότι οι νέες ασθένειες συνήθως ανακαλύπτονται από επιστήμονες ή ερευνητικά κέντρα χρηματοδοτούμενα από τις φαρμακοβιομηχανίες και προωθούνται με επίσης χρηματοδοτούμενες εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού.
Το σπανιότατο «σύνδρομο ανήσυχων ποδιών» παρουσιάζεται ως διαδεδομένη ασθένεια, ένας εκ φύσεως συνεσταλμένος και ντροπαλός άνθρωπος κρίνεται ότι πάσχει από «αγχώδη κοινωνική διαταραχή», ένα απλώς ζωηρό παιδί βαφτίζεται παθολογικά υπερκινητικό και προβληματικό. «H «ασθενειοκαπηλία» εκμεταλλεύεται τους βαθύτερους αταβιστικούς φόβους μας για τον πόνο και τον θάνατο» γράφει μία από τις γιατρούς που μετείχαν στην έρευνα. «Είναι συμφέρον των φαρμακευτικών εταιρειών να διευρύνουν το φάσμα του μη φυσιολογικού έτσι ώστε να διευρύνεται και η αγορά θεραπείας».
Τα πυρά των ερευνητών συγκεντρώνουν ιδιαίτερα η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με υπερκινητικότητα και η διαδεδομένη χρήση του Viagra. H διάγνωση της πρώτης είναι όλο και πιο συχνή στις Ηνωμένες Πολιτείες, με αποτέλεσμα όλο και περισσότερα παιδιά να βρίσκονται υπό φαρμακευτική αγωγή, στις περισσότερες περιπτώσεις χωρίς να υπάρχει πραγματική ανάγκη και ενδεχομένως με πολύ σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία τους (τα συγκεκριμένα φάρμακα κατηγορούνται για την πρόκληση καρδιοπαθειών και το αμερικανικό υπουργείο Υγείας διερευνά αυτή τη στιγμή το ζήτημα).
Οσον αφορά το Viagra, η Pfizer, η εταιρεία που το παρασκευάζει, κατηγορείται ότι το μετέτρεψε από θεραπευτική αγωγή σε μέσο βελτίωσης του τρόπου ζωής φροντίζοντας «να περάσει το φάρμακο ως κατάλληλη θεραπεία για όλους σχεδόν τους άνδρες». Αντί, υποστηρίζει η σχετική μελέτη, να το προωθήσει ως αυτό ακριβώς που είναι, δηλαδή ένα φάρμακο για τη θεραπεία της οφειλόμενης σε οργανικά αίτια στυτικής δυσλειτουργίας, το συνόδευσε εσκεμμένα με το μήνυμα ότι «όλοι, όποια και αν είναι η ηλικία τους, μπορεί κάποια στιγμή να χρειαστούν μια μικρή ενίσχυση».
H Pfizer αντέδρασε αμέσως αρνούμενη κάθε κατηγορία και υπογραμμίζοντας ότι «η εταιρεία προωθεί μόνο φάρμακα χορηγούμενα με συνταγή σε επαγγελματίες του τομέα της υγείας και μόνο σε συμφωνία με τις νόμιμες ενδείξεις τους. H Pfizer δεν προωθεί κανένα από τα φάρμακά της που χορηγούνται με συνταγή στο ευρύ κοινό και δεν συνιστά ή προωθεί τη χρήση του Viagra εκτός των νομίμων ενδείξεών του». Αμεση ήταν και η αντίδραση της GlaxoSmithKline, η οποία τόνισε: «Είμαστε υπερήφανοι για το γεγονός ότι παρέχουμε θαυματουργές λύσεις για τις ανάγκες της υγείας των ανθρώπων καθημερινά. Αρνούμαστε έντονα ότι με οιονδήποτε τρόπο προβάλλουμε παραπλανητικά ή διογκώνουμε τις τόσο πραγματικές ανάγκες των ασθενών που ακολουθούν θεραπευτική αγωγή σε όλον τον κόσμο».
Στυτική δυσλειτουργία
H Pfizer διαβεβαιώνει ότι περισσότεροι από το μισό των ανδρών άνω των 40 δυσκολεύονται να έχουν ή να διατηρήσουν τη στύση τους. Πάρα πολλές μελέτες αμφισβητούν έντονα αυτό το ποσοστό.
Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με υπερκινητικότητα
Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν εισχωρήσει στο εκπαιδευτικό σύστημα, με αποτέλεσμα οι πωλήσεις των φαρμάκων για τη συγκεκριμένη διαταραχή να αυξηθούν κατακόρυφα στη δεκαετία του 1990. Τις περισσότερες φορές οι δάσκαλοι είναι αυτοί που αναφέρουν ότι το παιδί παρουσιάζει τα συμπτώματα.
Γυναικεία σεξουαλική δυσλειτουργία
Διαφημίστηκε ως το αντίστοιχο της ανδρικής στυτικής δυσλειτουργίας στις γυναίκες. H περιγραφή και τα συμπτώματά της ωστόσο είναι εξαιρετικά ασαφή ενώ το Ινστιτούτο Κίνσεϊ έχει αποφανθεί ότι «δεν στηρίζεται σε κανένα στοιχείο».
Διπολική διαταραχή
Γνωστή και ως μανιοκατάθλιψη, αποτελεί την «ασθένεια της μόδας» των ημερών. Φαρμακευτικές εταιρείες που παρασκευάζουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα προωθούν καμπάνιες μάρκετινγκ ενθαρρύνοντας τον κόσμο να μάθει περισσότερα για τις διαταραχές της διάθεσης.
Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών
H GlaxoSmithKline ξεκίνησε το 2003 μια εκστρατεία υποστηρίζοντας ότι το σύνδρομο αυτό αποτελεί «διαδεδομένη αλλά μη αναγνωρισμένη ασθένεια». Το 2005 πήρε άδεια για την κυκλοφορία ενός φαρμάκου για τη θεραπεία του.
