Το μυστικό του μεγάλου αλχημιστή
Οταν ο θάνατος συνάντησε τον Νεύτωνα, στις 20 Μαΐου του 1727 και σε ηλικία 84 ετών, το χρώμα του νεκρού και κάποια μισόλογα του υπηρέτη του για μυστικά πειράματα που έκανε τις νύχτες τροφοδότησαν φήμες. Επίσης πολλά από τα χειρόγραφά του μιλούσαν για πράγματα παράξενα… αιρετικά, μαγικά ίσως. H αίγλη όμως του επιστήμονα που ανακάλυψε τη μαθηματική λογική, τη σύσταση του φωτός, τη βαρύτητα και υπολόγισε με ακρίβεια τις τροχιές των πλανητών δεν άφηνε τέτοια περιθώρια. H Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου (Royal Society of London) πέταξε τα «περίεργα χειρόγραφα» σε ένα σιδερένιο μπαούλο και ενταφίασε στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ με πρωτόγνωρες τιμές τον από 23 ετών πρόεδρό της και καθηγητή Μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. Στον τύμβο του χάραξαν: «Θνητοί αγαλλιάσθε διότι υπήρξε ένα τόσο μεγάλο στολίδι του ανθρώπινου γένους». Δύο αιώνες μετά, ένα πρωινό του Ιουλίου 1936, το ίδιο μεταλλικό κιβώτιο ξεφορτώθηκε στις αποθήκες του οίκου δημοπρασιών Sotheby’s του Λονδίνου. Τα χειρόγραφα – τρία εκατομμύρια λέξεις συνολικά – επρόκειτο να δημοπρατηθούν έναντι 15 στερλινών. Και όντως έτσι έγινε, για ένα μέρος τους τουλάχιστον, αυτό που δεν πρόλαβε να αγοράσει ένας έξαλλος για την ιεροσυλία καθηγητής Οικονομικών του Κέιμπριτζ. Ηταν ο John Meynard Keynes, που έμεινε στην ιστορία του καπιταλισμού για το βιβλίο που εξέδωσε την ίδια εκείνη χρονιά, το The General Theory of Employment, Interest and Money…
Τι περιείχαν άραγε τα χειρόγραφα που διέσωσε ο Κέινς; Διαβάζοντάς τα έμεινε έκπληκτος: αιθέρια πνεύματα, μυστική φωτιά που διαπερνάει την ύλη, δέσιμο του υδραρύρου «όπως δένεται ο σπόρος του αρσενικού με το θηλυκό», ιερά φίδια, δράκοι… Και πάνω απ’ όλα το αλχημιστικό ψευδώνυμο του συγγραφέα όλων αυτών Νεύτωνος: «Jeova sanctus unus». Ο πατέρας της Βιομηχανικής Επανάστασης ήταν ο τελευταίος μάγος της Αναγέννησης!
Ταραγμένος ο Κέινς έθαψε μέσα του όσα διάβασε. Το μόνο που είπε ήταν σε μια ομιλία του το 1942: «Ο Νεύτων δεν ήταν ο πρώτος της εποχής της λογικής. Ηταν ο τελευταίος των μάγων, ο τελευταίος των Βαβυλωνίων και των Σουμερίων, η τελευταία μεγάλη διάνοια που κοίταξε πέρα από τον ορατό και πνευματικό κόσμο με τα ίδια μάτια εκείνων που άρχισαν να χτίζουν την πνευματική κληρονομιά μας πριν από περίπου 10.000 χρόνια».
Οσο για τις αλχημιστικές σημειώσεις, αυτές… χάθηκαν, ως την 1η Ιουλίου του τρέχοντος έτους. Τότε, στη διάρκεια μιας προσπάθειας καταλογογράφησης των απύθμενων αρχείων της Βασιλικής Εταιρείας, οι σημειώσεις ξαναβρέθηκαν. Τι ευτυχής σύμπτωση! Ακριβώς τη στιγμή που τα βιβλία του νέου Πάπα είχαν ξεπεράσει σε πωλήσεις το «καταραμένο» βιβλίο του Νταν Μπράουν «Κώδικας Da Vinci» και η Καθολική Εκκλησία το διατράνωνε περιχαρής στον δικτυακό της κόμβο… Τώρα οι αλχημιστικές σημειώσεις του Νεύτωνος παρατίθενται σε περίοπτη θέση στη Θερινή Εκθεση των Επιστημών που διοργανώνει ετησίως η Βασιλική Εταιρεία και ξεκίνησε στις 4 Ιουλίου.
Γιατί όμως να ενδιαφέρουν την επίσημη Καθολική Εκκλησία οι μυθιστορίες που πλέκονται γύρω από τα προσωπικά μυστικά πρωτεργατών της τέχνης και της επιστήμης όπως ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι και ο Ισαάκ Νεύτων; Και γιατί διανοητές όπως αυτοί να έχουν εμπλακεί με τη μαγεία και αποκρυφιστικές ομάδες;
Τα ερωτήματα αυτά γεννούν πολύ περισσότερα και οι απαντήσεις τους απασχολούν ήδη εκατοντάδες σελίδες βιβλίων. Για μια εν τάχει συνοπτική απάντηση, ας τραβήξουμε την άκρη του μίτου της Αριάδνης από τις ιδιόχειρες σημειώσεις του Νεύτωνος. Εκεί διαβάζουμε μεταξύ άλλων: «Δεν υπάρχει λοιπόν αμφιβολία ότι – ακολουθώντας τη συμβουλή τους – έχουμε μπροστά μας τον κανόνα της φύσης για να αποκτήσουμε το μέγα μυστικό τόσο της ιατρικής όσο και της μετάλλαξης (…) Αλλά ο κρυμμένος μυστικός τρόπος είναι εκείνος του Παράκελσου, που δεν είναι άλλος από τον διαχωρισμό των κύριων στοιχείων μέσω κάθαρσης και επανένωσης σε μια συντηκτική και διαπεραστική στερέωση». Και σε ένα άλλο σημείο μεταφράζει τη «Σμαραγδένια Στήλη» των αλχημιστών: «Αυτό που είναι Κάτω είναι σαν εκείνο που είναι Επάνω… για να κάνει τα θαύματα του Μόνου Οντος… H δύναμή του είναι υπεράνω κάθε δύναμης, καθ’ ότι εξαφανίζει κάθε λεπτεπίλεπτο και διαπερνά κάθε στερεό. Ετσι δημιουργήθηκε ο κόσμος… Ετσι εγώ καλούμαι Ερμής ο Τρισμέγιστος, ο κατέχων τα τρία μέρη της φιλοσοφίας όλου του κόσμου…».
Αναμφίβολα κωδικές εκφράσεις που επικαλούνται από τον Ερμή των Ελλήνων και των Αιγυπτίων ως τον μέγα αλχημιστή του Μεσαίωνα Παράκελσο και τη φιλοσοφική λίθο, το κράμα εκείνο που από την αρχαιότητα στοίχειωνε τη λαϊκή φαντασία με το ότι μετατρέπει τα ευτελή μεταλλεύματα σε χρυσό. Αλλά για τους βαθύτερους γνώστες μεταξύ των «αλχημιστών» που την αναζητούσαν σήμαινε κάτι παραπάνω, αυτό που πιστεύουν οι γιόγκι της Ινδίας: το μυστικό της μετάπλασης σε άλλη διάσταση, της μετενσάρκωσης, της ίδιας της αθανασίας! Ποιων όμως «τη συμβουλή» είχε ακούσει ο Νεύτων σε αυτή του την αναζήτηση;
Στις σημειώσεις του αφιερώνει μεγάλο μέρος για να παραθέσει τις απόψεις του συγχρόνου του γάλλου αλχημιστή Pierre Jean Fabre και αναπτύσσει ο ίδιος μια θεωρία για «φυτική ανάπτυξη» των ορυκτών και μετάλλων. Επίσης όμως αφιερώνει 88 σελίδες για τη μελέτη όσων διετείνετο ο Meier, o άνθρωπος που διέδωσε στην Ευρώπη τα περί ροδόσταυρων και της μύησης αυτής της περίεργης μασονικής εταιρείας στα μυστικά των σούφι, που κρύβονταν στα αραβικά βασίλεια του Μαρόκου, της Φεζ και της Σους. Αλλά τη μεγαλύτερη μετάγγιση αλχημιστικής γνώσης φαίνεται ότι έλαβε από έναν αμερικανό απόφοιτο του Χάρβαρντ, τον George Starkey (1628-1665), που μετανάστευσε στο Λονδίνο το 1650. Ο Starkey (με το αλχημιστικό ψευδώνυμο «Ειρηναίος Φιλαλήθης») είχε στήσει ένα εργαστήριο και είχε γίνει ο μέντορας του ανθρώπου που θα έμενε στην Ιστορία ως «ο πατέρας της σύγχρονης χημείας», του Robert Boyle. Τις αλχημιστικές εργασίες του Starkey παρακολούθησαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο Νεύτων και άλλοι πεφωτισμένοι της εποχής, όπως ο John Locke και ο Gottfried Wilhelm Leibniz.
Είχαν κάποια ουσιαστική επίδραση στις επιστημονικές ανακαλύψεις του Νεύτωνος αυτές οι αποκρυφιστικές ενασχολήσεις του; Αποδεδειγμένα όχι, αλλά δεν μπορεί να μην επισημάνει κανείς κάποιες συμπτώσεις. Ο γερμανός αλχημιστής του Μεσαίωνα Geber είχε διατυπώσει το πιστεύω των αλχημιστών για τη σύσταση της ύλης στο έργο του «Summa perfectionis». Λίγο πριν από τις ανακαλύψεις του Νεύτωνος, ο καθηγητής Ιατρικής στο γερμανικό Πανεπιστήμιο της Βυρτεμβέργης Daniel Sennert (1572-1637) είχε επεκτείνει τη θεωρία του Geber σε μια ατομική θεωρία που – αντίθετα με εκείνες του Λεύκιππου και του Δημόκριτου – έλεγε ότι είχε τεκμηριώσει με διαδικασίες ανάλυσης και σύνθεσης στο εργαστήριο. Τη σκυτάλη της θεωρίας του Sennert πήρε – σιωπηρά – ο Boyle (1627-1691), o οποίος αφιέρωσε την υπόλοιπη ζωή του στο να αποδείξει ότι οι μεταλλάξεις της ύλης μπορούσαν να εκφρασθούν καθαρά ως σχέσεις ύλης και κίνησης. Παράλληλα με αυτές τις δραστηριότητες του κύκλου του, ο Νεύτων μελέτησε σε βάθος τον Γαλιλαίο, τον Καρτέσιο και τον Κέπλερ. Αλλά ο καταλύτης για τη σύλληψη της βαρύτητας στο μυαλό του Νεύτωνος ήταν η θεωρία ενός ακόμη συγχρόνου του, πασίγνωστου αστρολόγου και αλχημιστή, του John Dee, που έλεγε ότι τα φυσικά σώματα ελέγχονται από μιαν αόρατη δύναμη.
«Αόρατη δύναμη»… Οποιοσδήποτε έλεγε τέτοια πράγματα στην εποχή του Νεύτωνος χαρακτηριζόταν πάραυτα αιρετικός. Και ο ίδιος είχε κάθε λόγο να φοβάται: προκειμένου να γίνει δεκτός ως μέλος του Κολεγίου Τρίνιτι στο Κέιμπριτζ απαιτούνταν να μαθητεύσει στη θεολογία επί οκτώ έτη. Στα χρόνια αυτά ο Νεύτων όχι μόνο ξεσκόλισε όλες τις γραφές αλλά έφθασε στο σημείο να… απορρίψει το Πιστεύω της επίσημης εκκλησίας, την Αγία Τριάδα, θεωρώντας ότι ήταν μια παγανιστική διαστροφή που είχε επιβληθεί τον 4ο αι. από τον άγιο Αθανάσιο! (Πόσο όμοια με τα όσα διατείνεται ο Νταν Μπράουν στο βιβλίο του ως απολύτως ακριβή…) Οσο για την αλχημεία, αυτή ήδη διωκόταν από το κράτος ως μαγεία.
Γύρω στα 1680 ο Boyle έγραψε μια εργασία όπου ισχυριζόταν ότι μπόρεσε να εκλύσει θερμότητα από την ανάμειξη χρυσού με έναν ειδικής μορφής υδράργυρο. Το κείμενο ήταν ιδιαίτερα ασαφές, αλλά αν το δούμε υπό το πρίσμα των όσων αυτόν τον μήνα ανακοινώθηκαν στη Γαλλία θυμίζει έντονα τη διεργασία ψυχρής σύντηξης που προσδοκούμε να απαντήσει στο ενεργειακό πρόβλημα του πλανήτη! Απίστευτα πράγματα ακόμη και για σήμερα, αλλά για τότε θανατηφόρα επικίνδυνα. Ο Νεύτων έσπευσε να νουθετήσει τον συνάδελφό του γράφοντάς του μια επιστολή. Σε αυτήν τον παρότρυνε να «τηρήσει ύψιστη σιγή» και να αποφύγει να εκθέσει δημοσίως τις αρχές της αλχημείας. «Επειδή ο τρόπος με τον οποίο το Ερμητικό (υδραργυρικό) αξίωμα μπορεί να διαβρωθεί έχει θεωρηθεί σκόπιμο να σφραγισθεί» του γράφει «είναι πιθανό να οδηγεί σε κάτι ακόμη πιο ευγενές, που δεν μπορεί να κοινοποιηθεί χωρίς να φέρει τεράστια καταστροφή στον κόσμο – αν υπάρχει αλήθεια στις γραφές των Ερμητικών. Υπάρχουν άλλα πράγματα πέρα από τη μετάλλαξη των μετάλλων τα οποία κανείς εκτός από εκείνους δεν μπορεί να κατανοήσει»!
Ποιοι ήταν αυτοί οι Ερμητικοί και γιατί επηρέαζαν τόσο τη σκέψη ανθρώπων αποδεδειγμένα ιδιοφυών, όπως ο Νεύτων και ο Boyle; Ο μίτος τώρα μας οδηγεί αιώνες προς τα πίσω, στις απαρχές των αρχαίων πολιτισμών, στα όρια ιστορίας και μυθολογίας. Αυτό που πίστευαν ο Νεύτων και οι προγενέστεροί του αλχημιστές ήταν ότι το μεγάλο μυστικό της φύσης, η δύναμη που ελέγχει ύλη, ψυχή και ενέργεια, είχε δοθεί προαιώνια στους ανθρώπους – από τον Ερμή και τον Προμηθέα για τους Εθνικούς, ή από τους εκπεπτωκότες αγγέλους για τους εβραίους και τους χριστιανούς – και είχε κωδικοποιηθεί σε κατασκευές όπως οι πυραμίδες και ο Ναός του Σολομώντος. Ενα μυστικό που πέρασε από τους αιγύπτιους ιερείς στους έλληνες φιλοσόφους, από τους σουμέριους και τους βαβυλώνιους ιερείς στους χαλδαίους μάγους (ως και τους «τρεις μάγους με τα δώρα») και από τον Αβραάμ στον Χριστό!
Φθάνοντας εκεί, «το μυστικό κλειδώθηκε» – λέει η θεωρία συνωμοσίας – από τον επίσημο χριστιανισμό. Αλλά τα 28 βιβλία του μεγάλου αλεξανδρινού αλχημιστή Ζώσιμου, από την Πανόπολη της Αιγύπτου (3ος αι.), διέφυγαν τις διώξεις. Στα «Χειρόκμητα», όπως λεγόταν η συλλογή αυτή, αποκαλύπτονταν τα περισσότερα από την κληρονομιά του «Ερμή του Τρισμέγιστου». Σύμφωνα με αυτά, οι περισσότεροι αρχαιοελληνικοί μύθοι – όπως η επ’ αυτοφώρω σύλληψη από τον Ηφαιστο της άπιστης Αφροδίτης με τον Αρη, η αναζήτηση του χρυσόμαλλου δέρατος από τον Ιάσονα, η Αργοναυτική Εκστρατεία, η σπορά των δοντιών του δράκου από τον Κάδμο και μύρια όσα – δεν ήταν παρά κρυπτογραφημένες χημικές αντιδράσεις για την παρασκευή της φιλοσοφικής λίθου!
Το χειρότερο όμως για την επίσημη Εκκλησία – και ο λόγος που όλη αυτή η ανασκάλευση του παρελθόντος την ανησυχεί σφόδρα – είναι αφενός ότι αποδομεί την επίσημη ιστορία της, την ενοχοποιεί και περιγελά το Πιστεύω της, αφετέρου ότι βλέπει να διαμορφώνεται μια κοσμοθεωρία έξω από αυτήν, μια «αρχαιο-επιστημονική» θρησκεία. Ενα κατασκεύασμα με πανθεϊστικές προδιαγραφές και άγνωστες απολήξεις, που συνδιαμορφώνεται από τη συμπόρευση των εξελίξεων στη γενετική, τη μοριακή χημεία, τη νανοτεχνολογία και την τεχνητή νοημοσύνη, συντηρείται από ένα κατηγορούμενο για μασονικές διασυνδέσεις κίνημα διαφωτισμού που αυτοαποκαλείται «Νέα Εποχή» (New Age) και υποδαυλίζεται από τον γητευτή μαζών που λέγεται Χόλιγουντ. Σε μια εποχή που «όλες οι ιδεολογίες έχουν πεθάνει», ήρθε η σειρά των θρησκειών να… «πάρουν τα χάπια τους»;
Χρονικό αλχημειών
Στο εύλογο ερώτημα αν κατόρθωσαν ποτέ οι αλχημιστές να φτιάξουν τη φιλοσοφική λίθο έχουμε μόνον ιστορικές ενδείξεις και φήμες ως απάντηση:
* To 144 π.X. με αυτοκρατορική διαταγή απαγορεύθηκε στην Κίνα η παρασκευή χρυσού με τεχνητές μεθόδους.
* Το 290 ο αυτοκράτωρ Διοκλητιανός διέταξε την καύση όλων των αιγυπτιακών αλχημιστικών χειρογράφων.
* Τον 7o αιώνα ένας ερημίτης χριστιανός μοναχός από τα περίχωρα της Ιερουσαλήμ, ο Μοριανός, έγινε γνωστό ότι έστελνε μεγάλες ποσότητες χρυσού στην Εκκλησία. Πιεζόμενος από τον βασιλέα των Αράβων Χαλίντ, του αποκάλυψε μυστικά των αλχημιστών.
* Ο Πάπας Ιωάννης KB´ (1316-1334) δώρισε στην Εκκλησία μιαν απίστευτη περιουσία – ένα μέρος της ήταν 18 εκατομμύρια φιορίνια σε χρυσό – άγνωστης προέλευσης. Φημολογείται ότι είχε μάθει ο ίδιος τα μυστικά των αλχημιστών και παρασκεύασε τον χρυσό στο εργαστήριό του.
* Επίσης τον 14ο αιώνα ο αλχημιστής Nicholas Flamel απέκτησε μυστηριωδώς μια μυθώδη περιουσία, με την οποία έκτισε νοσοκομεία και ανοικοδόμησε εκκλησίες του Παρισιού.
* Το 1404 ο βασιλιάς της Αγγλίας Ερρίκος E’ εξέδωσε διάταγμα που απαγόρευε την αλχημιστική παρασκευή χρυσού.
* Ο γνωστότερος όλων των αλχημιστών, Παράκελσος (1493-1541), ισχυρίστηκε ότι κατασκεύασε κλώνο ανθρώπου (homonculus), που μάλιστα ήταν ανώτερος του προγόνου του (ως «καθαρός»), με ανώτερη νοημοσύνη!
* Τον 15ο αιώνα ο Καρμελίτης μοναχός George Ripley δώρισε αλχημιστικά παρασκευασμένο χρυσό αξίας 100.000 στερλινών στο Τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών της Ιερουσαλήμ.
* Το 1588 ο πολωνός γιατρός Sendivogius λέγεται ότι έμαθε τα μυστικά της αλχημείας από τον… έλληνα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, απέκτησε ψήγμα φιλοσοφικής λίθου από την Αίγυπτο και μετέτρεψε ράβδο αργύρου σε ατόφιο χρυσάφι μπροστά στον βασιλιά Sigismund ΙΙΙ Vasa της Πολωνίας.
