Προσυνεδριακή Βαβυλωνία αυτή την περίοδο στο ΠαΣοΚ καθώς οι συνεχιζόμενες συνεδριάσεις των πολυμελών επιτροπών που συγκροτήθηκαν για να διευκολύνουν τη διαδικασία μετασχηματισμού του κόμματος μάλλον την περιπλέκουν. Μέχρι στιγμής δεν κατέστη δυνατόν να διαμορφωθεί η τροχιοδεικτική συνισταμένη για τον μελλοντικό ιδεολογικό χαρακτήρα του κόμματος, την οργάνωση και την πολιτική του, παρ’ ότι τα κείμενα που κατατίθενται από εκατοντάδες στελέχη περιέχουν πλήθος ιδέες και προτάσεις. Πάντως η στρατηγική επιδίωξη της ριζικής ανανέωσης που έθεσε ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ κ. Γ. Παπανδρέου κινητοποιεί – ανέλπιστα για πολλούς – ένα ευρύ φάσμα δυνάμεων εντός και εκτός του Κινήματος και ο ίδιος δεν προλαβαίνει να ξεφυλλίσει τα – ποικίλης προέλευσης – κείμενα που φθάνουν καθημερινά στα χέρια του. Σε καμία άλλη προσυνεδριακή περίοδο δεν κατατέθηκαν στη Χαριλάου Τρικούπη τόσο πολλές προτάσεις από τόσο διαφορετικούς αποστολείς. Ο κ. Παπανδρέου παρακολουθεί στενά τις εσωκομματικές διεργασίες και μετέχει σε όσες συσκέψεις είναι εφικτό, αλλά για λόγους τακτικής και ενίσχυσης του εσωκομματικού διαλόγου δεν αποκαλύπτει το ακριβές μοντέλο λειτουργίας του κόμματος που έχει κατά νου και αυτό ενίοτε κάνει ορισμένα στελέχη να δυσφορούν. Το βέβαιον είναι ότι το συνέδριο που επιδιώκει δεν θα μοιάζει με τα προηγούμενα, τουλάχιστον ως προς τη σύνθεση και την ατζέντα. Ο ίδιος θα καταθέσει εκεί τις δικές του απόψεις, αφού ακούσει προσεκτικά τις προσεχείς εβδομάδες τα – πολλά – προβεβλημένα στελέχη που επιδιώκουν διακριτό ρόλο για τον εαυτό τους.
H κριτική στην κυβέρνηση
Αυτή την εποχή ο κ. Παπανδρέου σχεδιάζει την αντιπολιτευτική τακτική της νέας πολιτικής περιόδου, για την οποία προβλέπει ότι θα έχει έντονα μεταολυμπιακά χαρακτηριστικά, και οι προθέσεις του θα διαφανούν από τις ανακοινώσεις που θα κάνει την προσεχή εβδομάδα. Ορισμένα στελέχη ζητούν να συγκροτηθεί ένα πολιτικό όργανο που θα αναλάβει τον τρέχοντα πολιτικό σχεδιασμό, αλλά ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ θεωρεί ότι στη μεταβατική περίοδο που διανύει το Κίνημα αυτόν τον ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν τα στελέχη που ήδη έχουν επωμισθεί συγκεκριμένα καθήκοντα – στη Βουλή κυρίως -, ήτοι οι έξι συντονιστές και οι επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας.
Ο κ. Παπανδρέου προβληματίζεται με τις αποκλίνουσες απόψεις των στελεχών για το είδος της αντιπολίτευσης που πρέπει να ασκήσει εφεξής και, σύμφωνα με όσα εξομολογείται στους συνεργάτες του, το ΠαΣοΚ πρέπει να είναι ιδιαίτερα αυστηρό στην κριτική του προς την κυβέρνηση αλλά να μην υιοθετεί τις ακραίες φωνές που ζητούν «αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση». Πιστεύει ότι η επιδίωξη επιστροφής στην εξουσία απαιτεί κατ’ αρχήν μεγάλες εσωτερικές αλλαγές, επανασύνδεση με τα στρώματα της κοινωνίας που αποτελούν την κοινωνική του βάση, υπομονή και μεθοδικότητα στους πολιτικούς χειρισμούς ώστε να μη δίνει στην κυβέρνηση το άλλοθι που θα της επιτρέπει να μετατοπίζει την αντιπαράθεση από το πεδίο της δικής της δραστηριότητας σε άγονους διαξιφισμούς για το παρελθόν. Ο κ. Παπανδρέου πλειοδοτεί στην υποστήριξη του έργου που κληροδότησε το ΠαΣοΚ, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα μετατρέψει το κόμμα του σε μηχανισμό απολογίας για τη δράση των κυβερνήσεων της περασμένης δεκαετίας, όπως ζητείται επιμόνως από μια ομάδα στελεχών που είχαν συνδεθεί στενά με το εγχείρημα του «εκσυγχρονισμού».
H παρουσία στη ΔΕΘ
Με αυτό το πνεύμα θα κινηθεί κατά την παρουσία του στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, την οποία οι συνεργάτες του ετοιμάζουν ως αφετηρία της νέας περιόδου που θα αρχίσει με τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων. H άνοδος στη Θεσσαλονίκη προαγγέλλεται ως αφετηρία και εσωκομματικών εξελίξεων. Γενικώς η συμπρωτεύουσα έχει βαρύνουσα σημασία στους σχεδιασμούς του προέδρου του ΠαΣοΚ: εκεί εκλέγεται ο ίδιος, ο πρωθυπουργός κ. K. Καραμανλής και ο κ. Ευ. Βενιζέλος και η κομματική βάση της είναι κάτι σαν μικρογραφία του ΠαΣοΚ επειδή περιλαμβάνει ευρύ φάσμα δυνάμεων και στελέχη από τον κ. A. Τσοχατζόπουλο του «ιστορικού» ΠαΣοΚ ως τον κ. Σπ. Βούγια, που εκπροσωπεί τη «μετεξέλιξη».
Ο σκόπελος της «κεντρώας διείσδυσης» H εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, οι διεκδικήσεις της ΝΔ στον μεσαίο χώρο και οι ανησυχίες του κ. Γ. Παπανδρέου
Εκτός από το συνέδριο και την αντιπολιτευτική τακτική του φθινοπώρου, ο κ. Παπανδρέου φέρεται ότι μελετά και τους χειρισμούς που θα απαιτηθούν στην υπόθεση της εκλογής νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Για ευνόητους λόγους δεν θα επιδιώξει να στηθούν πρόωρες κάλπες και αναζητεί έναν τρόπο που θα εμποδίσει και τον Πρωθυπουργό να οδηγήσει σε πρόωρη διάλυση τη Βουλή. Το ιδιαίτερο πρόβλημα για τον πρόεδρο του ΠαΣοΚ είναι ότι δύο τουλάχιστον στελέχη του Κινήματος με πολυετή θητεία σε κορυφαία αξιώματα είναι ενδεχόμενο να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους για το ανώτατο πολιτειακό αξίωμα και αυτό θα φέρει τη Χαρ. Τρικούπη σε δύσκολη θέση. Ιδιαίτερα αν η κυβέρνηση καταφύγει στον ελιγμό να προτείνει τον κ. K. Σημίτη, το ΠαΣοΚ αποφεύγει τις πρόωρες εκλογές, αλλά ανοίγει τις πόρτες του στην «κεντρώα διείσδυση» που επιχειρεί επίμονα η Ρηγίλλης τον τελευταίο καιρό. Πεπειραμένα στελέχη του ΠαΣοΚ θεωρούν «εφιαλτική» μια τέτοια εξέλιξη και προβληματίζονται, ενώ από την οδό Ακαδημίας, όπου έστησε το στρατηγείο του ο πρώην πρωθυπουργός, δεν διαψεύδονται αυτά τα σενάρια. Ορισμένοι δεν αποκλείουν αυτό το θέμα να πυκνώσει τα σύννεφα στις σχέσεις Σημίτη – Παπανδρέου, καθώς ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ, όπως έδειξε και στη συγκρότηση του ευρωψηφοδελτίου, δεν επιθυμεί «συνδιαχείριση» στις πολιτικές αποφάσεις.
Οι διαχωριστικές γραμμές
Πάντως είναι προφανές ότι το τελευταίο που θα επιθυμούσε το ΠαΣοΚ είναι να νομιμοποιήσουν τα στελέχη του τις διεκδικήσεις της ΝΔ στον «κεντρώο χώρο». Το κλίμα που επικράτησε στο πρόσφατο συνέδριο της ΝΔ και ο πολιτικός λόγος του κ. Καραμανλή προκάλεσαν αμηχανία σε πολλούς στην αξιωματική αντιπολίτευση, καθώς ο πρόεδρος της ΝΔ εμφανίστηκε ακόμη και να αντιγράφει τον Ανδρέα Παπανδρέου στο ύφος, στους εσωκομματικούς χειρισμούς, ακόμη και στη ρητορική. Ο κίνδυνος εξορκίστηκε με σκληρές κομματικές ανακοινώσεις και δηλώσεις σαν αυτές του κ. Αλ. Παπαδόπουλου «H Δεξιά είναι Δεξιά και δεν αλλάζει». Ωστόσο στα ενδότερα άρχισε ήδη μια άτυπη συζήτηση μεταξύ των στελεχών για να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά η στρατηγική της Ρηγίλλης, που είναι τελείως διαφορετική από εκείνη που προεξοφλούσαν οι κομματικές «αναλύσεις» την εποχή του «εκσυγχρονισμού». Αυτές τις αναλύσεις πρέπει να αντικαταστήσει τώρα ο κ. Παπανδρέου με στόχο να ορίσει εκ νέου τις διαχωριστικές γραμμές του ΠαΣοΚ από τη ΝΔ με σαφή τρόπο και χωρίς να της παραχωρεί τμήμα από τον ιδεολογικό και κοινωνικό χώρο που καλύπτει το ΠαΣοΚ.
Διακριτικοί χειρισμοί
Αναγκαία προϋπόθεση για να κρατηθεί το αντιδεξιό μέτωπο ανοικτό ο κ. Παπανδρέου θεωρεί να μην υπάρχουν εσωκομματικά μέτωπα στο ΠαΣοΚ. H επιδίωξη είναι δύσκολη αλλά ο ίδιος φροντίζει να μην υψώνει τους τόνους και, παρ’ ότι πολύ συχνά η επικαιρότητα δίνει αφορμές, αποφεύγει να έλθει σε προσωπική αντιπαράθεση με οποιοδήποτε στέλεχος, ακόμη και όταν προκαλείται. Οι χειρισμοί απέναντι σε στελέχη όπως είναι ο κ. Ευ. Βενιζέλος, που θεωρείται ορατός αντίπαλος εσωτερικός πόλος, και ο κ. Θ. Πάγκαλος, είναι πάντα διακριτικοί. Θέμα χαρακτήρα; «Οχι, θέμα επιλογής. Ο πρόεδρος θέλει να είναι ηγέτης επικεφαλής ολόκληρου του κόμματος και όχι επικεφαλής μιας πτέρυγας» λέει συνεργάτης του αφήνοντας υπαινιγμούς για τον προκάτοχό του. Πάντως ο κ. Παπανδρέου ενοχλείται λιγότερο από όσο υποθέτουν πολλοί από τις επισημάνσεις κορυφαίων στελεχών του ΠαΣοΚ γιατί, όπως λέει ένας εκ των συνομιλητών του, «συχνά τον βρίσκουν σύμφωνο αλλά εκ της θέσεώς του δεν μπορεί να το βεβαιώσει», υπονοώντας την κριτική στελεχών για τη λειτουργία του κόμματος. H επιδίωξή του να έχει ομαλές σχέσεις με όλες τις συνιστώσες – από ιδρύσεως του Κινήματος μάλιστα – θα αναδειχθεί στις εκδηλώσεις για να τιμηθούν τα 30 χρόνια του Κινήματος στις 3 Σεπτεμβρίου. H επέτειος θα λάβει και πολιτιστικό χαρακτήρα με ένα πρόγραμμα που σχεδιάζει ο κ. Θ. Μικρούτσικος και η ομιλία του κ. Παπανδρέου θα επιχειρήσει να συνδέσει τον ιδρυτικό μύθο του ΠαΣοΚ με το παρόν και το μέλλον του.
