1. Πρίν απο είκοσι μέρες, οργανώθηκε απ’ το TEE στην Αθήνα ενα παγκόσμιο Επιστημονικό Συμπόσιο με θέμα «Μπετόν και Σεισμοί». Οι 400 περίπου ξένοι ειδικοί Μηχανικοί (κι άλλοι 200 περίπου Ελληνες), που συνεδρίαζαν στο Μέγαρο Μουσικής επι πολλές ημέρες, έδωσαν τον τόνο της σοβαρότητας του θέματος. Το οπλισμένο σκυρόδεμα είναι το δομικό υλικό του φτωχού σ’ όλον τον κόσμο (αν εξαιρέσουμε τον ακόμα φτωχότερο «τέταρτον κόσμο» που απειλείται απ’ την αδύναμη τοιχοποιία). Υλικό φτηνό λοιπόν το μπετόν – αλλά δύσκολο: Καί τέχνη θέλει περίπλοκη, καί γνώση πολλή.
α) Οσο για την τέχνη (αυτή τη σταυροβελονιά των σιδήρων, και τη συνταγή του κέηκ που χρειαζόμαστε κάθε φορά), άς όψεται ο φαρισαϊσμός-μας που την αφήνει στα χέρια τού οποιουδήποτε ανειδίκευτου που δήλωσε «εργολάβος» – την ίδια ώρα που το Υπουργείο Βιομηχανίας τα καζανάκια επιτρέπει να τα βάζουν μόνον πιστοποιημένοι υδραυλικοί μαστόροι! Το σκάνδαλον του θεσμικού πλαισίου Ιδιωτικών Εργων που δέν προωθείται ακόμα, ειναι πάντα ανάμεσά-μας (αλλα δέν είναι καθόλου ελκυστικό για τα μουμουέ).
β) Για δέ τη γνώση που απαιτείται για την αντισεισμική μελέτη του μπετόν, μόλις τώρα βγαίνομε απ’ τη φάση της ημιεπιστήμης. Τώρα μόνον (εδώ και είκοσι χρόνια δηλαδή) αρχίζομε να βλέπομε πως είναι ανέφικτο να προσπαθούμε να κατασκευάζομε αντισεισμικά «μπούνκερ». H μόνη λύση ειναι να καταστρέφομε το μεγαλύτερο μέρος της σεισμικής ενέργειας, προσχεδιάζοντας να γίνουν βλάβες σε διαλεγμένες περιοχές τής κατασκευής – βλάβες όμως οι οποίες, για τον σεισμό σχεδιασμού, οχι μόνον δέν οδηγούν σε κατάρρευση, αλλα είναι και επισκευάσιμες. Οι επιστημονικές εξελίξεις στο θέμα της Αντισεισμικής ειναι τόσο ραγδαίες (όσο και στην Ιατρική ας πούμε), ώστε ν’ αλλάζουν άρδην οι αντισεισμικοί Κανονισμοί διεθνώς. Κι άς προσέξομε λίγο τις συνέπειες της μερκαντιλιστικής «απελευθέρωσης επαγγελμάτων» (και μειοδοσίας αμοιβής) στον τομέα των μελετών Πολ. Μηχανικού…
2. Για όσους τυχόν δείχνουν για το ζήτημα αυτό ενα ενδιαφέρον λίγο μεγαλύτερο απ’ όσο επιδεικνύεται ενίοτε για τα λεγόμενα των σεισμοπαραθυράκηδων, αξίζει τον κόπο να θέσομε καί εδώ το μεγάλης κοινωνικής σημασίας ερώτημα «ποιός ειναι ο σεισμός σχεδιασμού» που μας λές. Απάντηση: Αυτός τον οποίον επιβάλλει ο Κανονισμός. Ξανά ερώτηση: Μα, καλά, εσείς δέν ακούσατε οτι στους τελευταίους μεγαλοσεισμούς της Καλλιφόρνιας και της Ιαπωνίας, οι μετρηθείσες σεισμικές επιταχύνσεις ήσαν υπερδιπλάσιες των προβλέψεων των αντίστοιχων Κανονισμών; Απάντηση: Συνηθέστατον – αυτό άλλωστε έγινε και στην Πάρνηθα (τούτο δε ανεξαρτήτως των όσων κακοτεχνιών ή παραβάσεων όντως διαπιστώθηκαν σε ορισμένες περιπτώσεις). Γιατί; Διότι για κάθε πιθανολογούμενη φυσική καταστροφή, η παρούσα γενεά δέν αντέχει να επωμισθεί το κόστος της απόλυτης(;) ασφάλειας για την επόμενη 50-ετία. H παρούσα λοιπόν γενιά «ανέχεται» μια εύλογη μικρή πιθανότητα υπέρβασης της ονομαστικής τιμής του κακού – και έναντι αυτής της τιμής αμύνεται. Γι’ αυτό (κατα διαστήματα δεκαετιών) σ’ όλον τον πολιτισμένο κόσμο, οι οριακές αυτές «τιμές σχεδιασμού» ξεπερνιούνται· κι ακούμε για το σπάσιμο των αναχωμάτων των ποταμών της βόρειας Ιταλίας ή για τη σεισμική καταστροφή των γεφυρών της Καλλιφόρνιας.
(Στην Ελλάδα, φυσικά, οι ερμηνείες ανάλογων φαινομένων ειναι πιό φολκλορικές: Είτε ο εκάστοτε Υπουργός πταίει, είτε οι Μηχανικοί ως γνωστόν ειναι απατεώνες – κάθε Χώρα όμως έχει την επιστημονική ερμηνευτική παράδοσή της.)
3. H αλήθεια βέβαια είναι πως, εν αντιθέσει με την Ιατρική που έχει να κάνει με ανθρώπινους οργανισμούς περίπου «σταθερούς» κατα τις τελευταίες εκατονταετίες, η Αντισεισμική επιστήμη αντιμετωπίζει γενεές κατασκευών που δέν εχουν τα ίδια κατα μέσον όρον αντισώματα. Στην Ελλάδα λόγου χάρη, όσο πάμε πίσω, απ’ το 1995 στο 1985, στο 1959 και λοιπά, τόσο μειώνεται η αντισεισμική ικανότητα των κατασκευών μας: Είτε λόγω της τότε ανωριμότητας των γνώσεών-μας, είτε επειδή η ένταση των σεισμικών δράσεων που επέβαλλαν οι τότε Κανονισμοί ήταν μικρότερη αυτής την οποία δεχόμαστε σήμερα. Ετούτο βέβαια είναι ενα στατιστικό φαινόμενο: Δέν σημαίνει οτι κάθε παλαιότερη κατασκευή είναι κατ’ ανάγκην χειρότερη μιας σημερινής. Παρα ταύτα, η «μέση» αυτή σχετική αδυναμία παραμένει – και καλεί τις σεισμοπαθείς κοινωνίες όλου του κόσμου να στήσουν μια μακρόπνοη στρατηγική για τη σταδιακή αντιμετώπιση του προβλήματος.
Σε μάς, την πρωτοβουλία αυτή την ανέλαβε εδώ και τέσσερα χρόνια το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας, με μια σειρά απο συστηματικές δράσεις, που κατατείνουν στην εκτίμηση της σεισμικής διακινδύνευσης (του ρίσκου) σε κάθε πόλη και χωριό – με όλο και πιό εκλεπτυσμένα απογραφικά (Εθν. Στατιστική Υπηρεσία) και μελετητικά εργαλεία. Αυτές οι μελέτες θα δίνουν στις τοπικές κοινωνίες και στην Πολιτεία τη δυνατότητα (i) να συνειδητοποιούν την έκταση του ζητήματος, (ii) να στήνουν προτεραιότητες, (iii) να ετοιμάζουν το είδος και την έκταση των απαιτουμένων τεχνικών επεμβάσεων.
Παράλληλα, ερευνώνται τα τεράστια νομικά και χρηματοδοτικά προβλήματα που συνδέονται με το θέμα «ενίσχυση υφισταμένων κατασκευών και δικτύων». Πάντως, η ωρίμανση κι η συστηματοποίηση των γνώσεών-μας θα επιταχυνόταν σημαντικά εάν μπορούσε να χρηματοδοτηθεί η τρεχόντως απαιτούμενη εφαρμοσμένη έρευνα – αλλ’ εμείς δέν διαθέτομε το ανάλογον μιας θαλερής φαρμακευτικής βιομηχανίας, ούτε και απολαμβάνομε των Κρατικών ερευνητικών κονδυλίων κατ’ αναλογίαν προς τη συμμετοχή-μας στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν (15%!). Δέν έχει, βλέπετε, η έρευνά-μας την γκλαμουριά της ηλεκτρονικής ή της βιοτεχνολογίας. H μόνη συμμετοχή του δημοσίου τομέα σ’ αυτήν την εθνική προσπάθεια είναι, ευτυχώς, η γρηγορούσα πρόνοια του Οργανισμού Αντισεισμικής Προστασίας, να αρχίσει (εδω και δυό χρόνια) τη σύνταξη ενός Κανονισμού Ενισχύσεων των Υφισταμένων Κατασκευών, μαζύ με μια πρωτοβουλία σταδιακού ελέγχου ορισμένων δημοσίων κτιρίων. (Καταντήσαμε όμως να αναμένομε κανενα γερό σεισμό ώστε να χρηματοδοτηθεί ο ΟΑΣΠ με όσα δικαιούται…)
4. Κοντολογής, το παγκόσμιο Συμπόσιο «Μπετόν και Σεισμοί» ήρθε επίκαιρα να υπενθυμίσει όχι μόνον τη σημασία της επιστημονικής έρευνας στον τομέα αυτόν, αλλα και την ανάγκη για εξορθολογισμό της κοινωνικής μας στάσεως απέναντι στο θέμα, καθώς και για εγρήγορση όλων των Αρμοδίων…
Ο κ. Θεοδόσης Π. Τάσιος είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.
