Με σημείο αναφοράς (και) το Κοράνι ο
γράφει για την παλαιά αντίληψη των Μουσουλμάνων που θέλει τον Μέγα Αλέξανδρο πρωτεργάτη στον σχηματισμό ενός «οικουμενικού κράτους» για την εξάπλωση της θρησκείας τους
Σύμφωνα με τη δυτική αντίληψη, ο Μωάμεθ υπήρξε η απάντηση της Ασίας στον Μέγα Αλέξανδρο: όπως ο δεύτερος μπήκε από την Ευρώπη στην Ασία και στην Αφρική διαμορφώνοντας, μέσω του ελληνικού πολιτισμού, Κράτος οικουμενικό, έτσι και οι οπαδοί του Προφήτη ξεχύθηκαν από την Ασία στην Αφρική και στην Ευρώπη σχηματίζοντας την Ούμμα, δηλαδή την Κοινότητα των Πιστών, μέσα στην οποία κατέρρευσαν οι εθνικές και, ίσαμε ένα βαθμό τουλάχιστον, οι κοινωνικές διαφορές. Θεωρητικώς λοιπόν το Ισλάμ θα έπρεπε να βλέπει δυσμενώς τόσο τον βασιλιά από τη Μακεδονία όσο και τους Ελληνες γενικώς. Συμβαίνει, όμως, ακριβώς το αντίθετο. Πράγματι, οι μεν Ελληνες αντιμετωπίζονται, παραδοσιακώς τουλάχιστον, ως λαός φιλικός προς τους πιστούς, ενώ στον Αλέξανδρο αναγνωρίζεται ρόλος στο ευρύτερο σχέδιο του Θεού για τον κόσμο.
Με λίγα λόγια, οι φάλαγγες των Μακεδόνων και των συμμάχων τους ενοποίησαν χώρες διάφορες, ώστε να διευκολυνθεί η διάδοση της μουσουλμανικής πίστης. Αυτό το επίτευγμα αποδόθηκε οπωσδήποτε στους Ελληνες, οι οποίοι στο Κοράνι επέχουν θέση περίπου ομοθρήσκων. «Οι Ελληνες νικήθηκαν», είπε ο Μωάμεθ, όταν τα περσικά στρατεύματα σάρωναν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά τη δεύτερη δεκαετία του 7ου αι., «… αλλά», συνέχισε, «θα νικήσουν με τη σειρά τους, μέσα σε λίγα χρόνια… Τοτε οι πιστοί θα χαρούν για τη νίκη αυτήν που θα έχει γίνει με τη βοήθεια του Θεού ο οποίος βοηθάει όποιον θέλει…» (Κοράνι, ΧΧΧ, 1-4).
Σύμφωνα με τη γνώμη έμπειρων ερευνητών, όσο οξύμωρο και αν ηχεί τούτο, η νίκη, το 629, του Ηρακλείου κατά των Περσών θεωρήθηκε εκπλήρωση της πρόρρησης του Μωάμεθ (που αντιπαθούσε τους τελευταίους γιατί ήταν πυρολάτρες), συνέβαλε στην εδραίωση του Ισλάμ και, συνακολούθως, στις νέες ήττες των Ελλήνων από τους Αραβες αυτή τη φορά. Βέβαια, οι Μουσουλμάνοι, καιρό μετά την επικράτησή τους στην Παλαιστίνη και στη Συρία, απέφευγαν να καταστρέψουν πλήρως το παλιό διοικητικό σύστημαΩ απεναντίας, διατήρησαν την παλιά χριστιανική γραφειοκρατία. Η περίπτωση του Ιωάννη Δαμασκηνού, πρωτοσυμβούλου του χαλίφη, φαίνεται πως, εκείνη την εποχή, τον 8ο αι. δηλαδή, ήταν κανόνας μάλλον παρά εξαίρεση.
Με λίγα λόγια, οι Μουσουλμάνοι θεώρησαν πεδίο εξάπλωσης της θρησκείας τους την οικουμένη, πρωτεργάτης στον σχηματισμό της οποίας είχε αναδειχθεί ο Μέγας Αλέξανδρος. Η οικουμένη είχε βεβαίως ακούσει τον λόγο του Ιησού, αλλά η ειδωλολατρία δεν είχε εξαφανιστεί από παντού: έπρεπε λοιπόν να εκριζωθεί βιαίως…
… Ωστε να γίνει το θέλημα του Θεού, η εκπλήρωση του οποίου είχε αρχίσει με τον Μέγα Αλέξανδρο. Αυτός ο τελευταίος αποκαλείται στο Κοράνι Δίκερως (Δουλ’Καρνέιν στα Αραβικά). Γιατί; Πολλές ερμηνείες προτείνονται. Σύμφωνα με την ευλογοφανέστερη, εκείνοι που αλλάζουν τον ρουν της Ιστορίας καταλήγουν κερασφόροι: τα πλευρά του κρανίου φουσκώνουν τόσο εξαιτίας της εσωτερικής έντασης, ώστε μεταβάλλονται σε προεξοχές. Γι’ αυτό ο Μωυσής του Μιχαήλ Αγγέλου στη Ρώμη είναι με κέρατα όπως και ο Βούδας κάποτε ή και πρόσωπα σε χριστιανικές εικόνες.
Στο Κοράνι πάντως περιέχεται λυρική εξιστόρηση του έργου του Μεγάλου Αλεξάνδρου (XVIII, 82-110): Ο Θεός στερέωσε τη δύναμή του επί της γης και του επέτρεψε να πραγματοποιήσει ό,τι επιθυμούσε. Ο βασιλιάς, από την πλευρά του, έφτασε στα πέρατα της γης. Πήγε μάλιστα και στο σημείο από όπου ξεχύνονται στον κόσμο οι Γωγ και ΜαγώγΩ άκουσε τις παρακλήσεις του λαού που ζούσε εκεί και έχτισε, με «πέτρες σιδερένιες» και λιωμένο χαλκό, φράγμα για να προστατεύσει την οικουμένη από αυτούς.
Ποιοι είναι οι Γωγ και Μαγώγ; Μια κατά γράμμα απάντηση αποκαλύπτει ειρωνεία της Ιστορίας. Πράγματι, με την ονομασία αυτή συμβατικώς νοούνται οι λαοί της κεντρασιατικής στέπας, φύλα τουρανικά δηλαδή, η μεταγενέστερη ένταξη των οποίων στον κόσμο του Ισλάμ προσέδωσε ισχύ σε αυτό το τελευταίο και είχε τελικά ως αποτέλεσμα την κατάλυση του ελληνικού μεσαιωνικού Κράτους. Είναι πολύ αμφίβολο όμως κατά πόσον στο Κοράνι εκλαμβάνονται κυριολεκτικώς οι εν λόγω Γωγ και ΜαγώγΩ μάλλον μεταφορικώς αναφέρονται και πρέπει να νοηθούν ως οι δυνάμεις, γενικώς, της βίας, της αναταραχής και της καταστροφής. Με λίγα λόγια, ο Αλέξανδρος έδιωξε από τον κόσμο το χάος και σχημάτισε οικουμένη έτοιμη να στραφεί στη λατρεία του Μοναδικού Θεού.
Συνεπώς, κατά το Κοράνι, εφόσον ο Μέγας Αλέξανδρος έδρασε ως όργανο της θείας βούλησης, δεν μπορεί να θεωρηθεί ειδωλολάτρης. Το ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων είναι κατηγορηματικό σχετικώς: Πράγματι, ο Μακεδών εμφανίζεται να λέει: «Είμαι άνθρωπος σας εσάς, αλλά μου αποκαλύφθηκε ότι δεν υπάρχει παρά ένας Θεός. Οποιοσδήποτε (λοιπόν) ελπίζει πως θα εμφανιστεί μια μέρα μπροστά στον Κύριο να κάνει το καλό και να μην εμπλέκει κανένα δημιούργημα στη λατρεία του Κυρίου».
Ολα αυτά είναι, βέβαια, κολακευτικά για εμάς τους Ελληνες, μα τι νόημα έχουν σε τελευταία ανάλυση; Το Ισλάμ βασίζεται σε αντίληψη της Ιστορίας απλουστευτική μεν αλλά «συμπαγή» και στέρεη. Πράγματι, κατά τους Μουσουλμάνους, ο Θεός έστειλε πολλούς προφήτες στους ανθρώπους, αλλά αυτοί τους αγνόησαν. Ο Δίκερως λοιπόν, ο Μέγας Αλέξανδρος, ανέλαβε να ενοποιήσει τον κόσμο εξοβελίζοντας τις δυνάμεις του χάους που, στην ουσία, δεν είναι παρά οι δυνάμεις του κακού. Ετσι άνοιξε ο δρόμος στην εξάπλωση του Μονοθεϊσμού. Επιπλέον, ο Αλέξανδρος συγκαταλέχθηκε στους λίγους εκείνους που άνωθεν πήραν το δικαίωμα να μιλάν για το τέλος της Ιστορίας.
Αυτές οι προρρήσεις περιλαμβάνονται στο Κοράνι (XVIII, 98-108) και αμυδρά έστω θυμίζουν την Αποκάλυψιν του Ιωάννη (κ’, 7-10): Καθώς θα τελειώνει ο χρόνος (ανθρώπινο εφεύρημα), το φράγμα που έστησε ο Μέγας Αλέξανδρος θα διαρραγεί σύμφωνα με τη θεία βούληση και οι δυνάμεις του χάους θα ξεχυθούν στον κόσμο. Τότε θα ηχήσει η σάλπιγγα, τοθέλημα του Θεού θα επιβληθεί οριστικά και «άπιστοι» θα ριχτούν στη γέενα, τόπο φωτιάς: Η Ιστορία θα τελειώσει.
Και, βέβαια, ενδιαφέρον παρουσιάζει άποψη μουσουλμάνων διανοουμένων ότι οι Γωγ και Μαγώγ έχουν ήδη εισβάλει στον κόσμο μας. Από πού απορρέει όμως αυτή η αντίληψη; Και ποιες δυνάμεις μπορούν, στις μέρες μας, να θεωρηθούν χαοτικές;
Ολα αυτά είναι, βέβαια, μια άλλη ιστορία…
Ο κ. Δημήτρης Μιχαλόπουλος είναι διευθυντής του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών.
