Το Κοζλοντούι, το σαθρό πυρηνικό εργοστάσιο της Βουλγαρίας, απέχει μόλις 262 χιλιόμετρα από τα ελληνικά σύνορα. Αν συμβεί ένα μέτριο ατύχημα, θα πεθάνουν χιλιάδες άνθρωποι, Βούλγαροι και Ελληνες, η δε ελληνική οικονομία θα καθιζήσει για καμιά εικοσαετία. Αν συμβεί μια μεγάλη καταστροφή, αν π.χ. εκραγεί ένας αντιδραστήρας, θα πεθάνουν 132.000 Ελληνες μέσα σε τρεις γενιές, όπως είχε αποφανθεί το ΥΠΕΧΩΔΕ επί υπουργίας Παπαζώη. Επιπλέον όμως θα υπάρξουν και ορισμένες άλλες επιπτώσεις, τις οποίες ας μου επιτραπεί να προσθέσω και ας μην είμαι περιβαλλοντολόγος ή υπουργός: εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνες θα μείνουν βιολογικώς ανάπηροι, τα μολυσμένα αγροτικά προϊόντα μας θα σαπίζουν αζήτητα, οι τουρίστες θα εξαφανισθούν, όσοι εύποροι Ελληνες δεν αποδημήσουν εις Κύριον θα αποδημήσουν στη Δυτική Ευρώπη, οι δε υπόλοιποι, κατά τεκμήριον άποροι, θα βγουν στη ζητιανιά.
(Μια μικρή παρηγορία: αν συμβούν όλα αυτά τα φοβερά, τουλάχιστον θα χάσουμε το ολυμπιακό τσίρκο και τη μεγαλειώδη οργανωτική του επιτροπή. Αλλά και ένας μέγας κίνδυνος: αν όντως συμβούν, ο ρέκτης Αρχιεπίσκοπός μας θα πείσει πλέον τους πάντες ότι από τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο και μετά χριστιανικώς ορθός ήταν μόνον ο Ελλην και ελληνικώς ορθός ήταν μόνον ο ορθόδοξος χριστιανός· και ότι μόλις οι σατανικοί εκσυγχρονιστές ανέτρεψαν αυτή τη θεόπεμπτη σχέση, επήλθε η θεόπεμπτη τιμωρία· θα μας πείσει επίσης ότι ο Θεός όχι μόνο τιμώρησε τα απολωλότα πρόβατα, αλλά και προειδοποίησε τα μη εισέτι απολωλότα· τα οποία θα κατακλύσουν πλέον τους ναούς εκλιπαρώντας για τη σωτηρία των ψυχών τους και για ψηφοδέλτια. Και γενικώς θα βρει λαμπρή ευκαιρία να μας πείσει και για οποιαδήποτε άλλη ανοησία τού φανεί εκείνη τη στιγμή πρόσφορη για τις διαυλο-εκπομπές και για τις φιλοδοξίες του, αδιαφορώντας παντελώς για την ουσία: ότι όσα λέγει και πράττει είναι συνήθως άσχετα ή εκ διαμέτρου αντίθετα με τη διδασκαλία του Ιησού. Αλλά παρασύρθηκα εκτός θέματος· καιρός να σοβαρευτώ και να επανέλθω στο Κοζλοντούι.)
Μία φορά στην αρχή του θέρους και δεύτερη στις 15 Σεπτεμβρίου ο βούλγαρος (όχι ο έλληνας) κυβερνητικός υπεύθυνος για το θέμα προειδοποίησε ότι ο πυρηνικός σταθμός είναι επικίνδυνος. Τη δεύτερη μάλιστα ο εν λόγω πρόεδρος της βουλγαρικής Κυβερνητικής Επιτροπής για την Πυρηνική Ασφάλεια κ. Καστσίεφ «επέκρινε δριμύτατα τη διεύθυνση του εργοστασίου επειδή δεν τηρεί τους κανόνες ασφαλείας» («Το Βήμα», 16.9.2000). Δεν διάβασα καμιά αντίστοιχη ενέργεια έλληνα αξιωματούχου.
Θα μου πείτε, και τι θα μπορούσε να κάνει ο καημένος ο αξιωματούχος μας. Και όμως θα μπορούσε να κάνει τουλάχιστον ένα: να ζητήσει από τα αρμόδια ανώτατα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με συνεχείς παραστάσεις, να χαρακτηρίσουν το πρόβλημα του Κοζλοντούι κατεπείγον. Αλλωστε δεν αμφιβάλλω ότι οι Βρυξέλλες έχουν ήδη μελετήσει ένα σενάριο για μια λύση αμοιβαίως συμφέρουσα· π.χ., για μια πρόταση προς τη βουλγαρική κυβέρνηση να αντικαταστήσει τον πυρηνικό σταθμό με έναν καινούργιο, τον οποίο θα αγοράσει από την Ευρώπη με ειδικό επιδοτημένο δάνειο, μακροπρόθεσμο και χαμηλότοκο, και να κλείσει αμέσως το Κοζλοντούι· τη δε ενέργεια, που θα της λείψει ώσπου να λειτουργήσει ο νέος σταθμός, να αγοράζει στο μεταξύ από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με ειδική πρόσθετη επιδότηση (δεν τολμώ να αναφέρω τη ΔΕΗ, εννοείται).
Και γιατί άραγε θα ενδιαφερθούν οι άλλοι Ευρωπαίοι; Για τους ίδιους λόγους για τους οποίους έπεισαν την Ουκρανία, με πιέσεις και με αποζημιώσεις, να κλείσει οριστικώς το Τσερνομπίλ. Ετσι τη γλιτώσαμε και εμείς οι Ελληνες, που σε περίπτωση νέας καταστροφής θα είχαμε τα περισσότερα θύματα και χειρότερες επιπτώσεις από όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ όπως ακριβώς συνέβη και το 1986, χάρη στην έκτακτη πρόνοια του τότε πρωθυπουργού μας να μη διακόψει τα μπάνια του λαού.
Αλλωστε οι συνευρωπαίοι μας διαμαρτύρονται ήδη και για το Κοζλοντούι, χωρίς όμως να δείχνουν ότι βιάζονται, αφού απειλούνται λιγότερο από εμάς. Και απειλούνται λιγότερο αφενός λόγω απόστασης, αφετέρου λόγω ανέμων και υδάτων: σε περίπτωση καταστροφής το ραδιενεργό νέφος θα στραφεί σχεδόν σίγουρα προς την Ελλάδα, επειδή οι συνηθέστεροι άνεμοι στην περιοχή αυτή είναι οι βόρειοι και οι βορειοανατολικοί· και τα περισσότερα απόβλητα θα ξεχυθούν στο Αιγαίο με τα νερά των ελληνοβουλγαρικών ποταμών.
Επομένως οι στατιστικοί κίνδυνοι για την Ελλάδα είναι πολλαπλάσιοι κατά δεκάδες φορές από ό,τι είναι για τη Δυτική και τη Βόρεια Ευρώπη· που σημαίνει ότι ένας υποθετικός ασφαλιστής ίσως θα δεχόταν να ασφαλίσει κατά του κινδύνου πυρηνικής μόλυνσης τους κατοίκους μιας δυτικοευρωπαϊκής χώρας, όχι όμως της Ελλάδας.
Μπροστά σε μια τέτοια τρομακτική απειλή μια αρμόδια δημόσια υπηρεσία και μια υπεύθυνη πολιτική ηγεσία δεν παίζουν με τις πιθανότητες. Εδώ αρμόζει ο παραλληλισμός με τη συμπεριφορά του «συνετού οικογενειάρχη», όπως λέγεται στη νομική γλώσσα. Αν ο υποθετικός αυτός άνθρωπος ήξερε ότι στα 260 μέτρα από το σπίτι του ένα εργοστάσιο σωρεύει σε ετοιμόρροπες αποθήκες απόβλητα τοξικά και θανατηφόρα, δεν θα έπαιζε στα ζάρια τη ζωή ή έστω την υγεία της οικογένειάς του, ακόμη και αν οι πιθανότητες καταστροφής ήταν μειωμένες. Πιστεύω ότι αυτό ακριβώς κάνουν, με την αδιαφορία τους για το θέμα, οι αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους μας και οι πολιτικές μας ηγεσίες: παίζουν στα ζάρια τη ζωή και την υγεία εκατομμυρίων υπηκόων τους, και μάλιστα μπροστά σε μια απειλή που έχει στατιστικώς σημαντικές πιθανότητες να επέλθει.
Εδώ και επτά χρόνια έχω γράψει για το Κοζλοντούι πέντε φορές, σε βιβλία και σε διάφορα άρθρα. Κατά καιρούς έχουν επίσης γράψει ή μιλήσει και πολλοί άλλοι, νομίζω και ορισμένοι βουλευτές. Αραγε, θα ιδρώσει κάποτε το αφτάκι κανενός μανδαρίνου για να πράξει κάτι ουσιαστικότερο από ψοφοδεείς διαμαρτυρίες, συνταγμένες με το νυσταλέο ύφος της γραφειοκρατίας ή με το τυπολατρικό ύφος της διπλωματίας;
Ο κ. Γεώργιος Β. Δερτιλής είναι καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
