Ντίνου Χριστιανόπουλου: Μοναστήρι. Ελληνικές εκδόσεις 1910-1913. Φλώρινα. Λογοτεχνικές εκδόσεις 1932-1950. Καταγραφή – Προσωπογραφία, «Πρέσπες 1996», σελ. 54.
Το μοναστήρι (ή Βιτώλια ή νυν Bitola της πΓΔΜ) έδωσε στο δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα έναν διαπρεπή μουσουργό, τον Δημήτριο Στεργίου Λάλλα, που αξιώθηκε να διατελέσει ο μόνος Ελληνας! μαθητής και φίλος του Βάγκνερ. Το σωζόμενο έργο του Εδωσε, ουχ ήττον, δύο ποιητές, που ο ένας έγινε γνωστός από τα αθηναϊκά έντυπα (Εμπρός, Σκριπ, Αστυ κ.ά.) της ίδιας εποχής, τον Γ.Θ. Σαγιαξή ή Σαϊκτσή (1874-1942), που «πολιτογραφήθηκε από χρόνια και ως ποιητής της Θεσσαλονίκης μαζί με τον νεότερο Α. Ριάδη» και πρέπει να αναγνωρισθεί ως «εισηγητής της νεότερης ποίησης στη Θεσσαλονίκη και φορέας της αλλαγής», κατά τον συστηματικό μελετητή του Κώστα Ν. Πλαστήρα. Ο άλλος ποιητής είναι ο Π.Ν. Κυριαζής (1878-1925) κυρίως όμως έχουμε τον διηγηματογράφο του Μακεδονικού Αγώνα Γεώργιο Χρ. Μόδη (πέραν των πολιτικών προσωπικοτήτων, όπως ο Αλέξανδρος Σβώλος, ο Γ. Μόδης, υπουργός της ΕΚ, ο Δ. Μακρής, υπουργός της ΕΡΕ).
Τα παραπάνω αρκούν, ως νύξη για μερικούς από τους λόγους που οδήγησαν τον ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο, ο οποίος εδώ και χρόνια συγκροτεί ένα μικρό ΕΛΙΑ Βορείου Ελλάδος από μόνος του, να ασχοληθεί και με τα εκδοτικά του Μοναστηρίου. Από τις κάμποσες σχετικές μελέτες που έχει ο ίδιος δημοσιεύσει, ενδεικτικά αναφέρω τις Ελληνικές εκδόσεις στη Θεσσαλονίκη επί Τουρκοκρατίας (1850-1912), Πρώτη καταγραφή το 1980 ή την πιο πρόσφατή του Λογοτεχνικά Περιοδικά Θεσσαλονίκης (1889-1954), Εισαγωγή – Βιβλιογραφία – Καταγραφή – Προσωπογραφία, μια έκδοση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της συμπρωτεύουσας (1995) που διεξοδικά την παρουσίασε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος στα Νέα.
Η ολιγοσέλιδη, αλλά αποθησαυριστική, έκδοση των «Πρεσπών 1996» διαιρείται, όπως ο δισχιδής τίτλος της το δείχνει, σε δύο μέρη, όπου το υλικό τέμνεται μέσα σε ίδιες υποδιαιρέσεις (βιβλία, εφημερίδες ή περιοδικά, τυπογραφεία και προσωπογραφίες των συγγραφέων). Οι τίτλοι συνοδεύονται στις βιβλιογραφικές ενδείξεις τους και από χρήσιμες πληροφορίες, όπως: αναγραφή της αφιέρωσης, αναλυτικά περιεχόμενα, σχετικά παραπεμπτικά σημειώματα κ.τ.ό. Τα περιεχόμενα καταλήγουν σε ευρετήριο ονομάτων (των συγγραφέων, των τυπογράφων και των εκδοτών). Δύο λόγια για την υποδιαίρεση «προσωπογραφίες»: εκεί βρίσκουμε συγκεντρωμένα, με πολύ και μακρόχρονο μόχθο οπωσδήποτε, πολύτιμα εργοβιογραφικά στοιχεία για τους συγγραφείς κλπ. Παρένθετες στο κείμενο είναι οι δύο εικόνες με τα εξώφυλλα βιβλίων του Κυριαζή και του Μόδη.
Το βιβλιαράκι είναι μικρό, εν τούτοις όμως σύνθετο, διότι για μεν το Μοναστήρι συμπεριλαμβάνονται οι παντοίες Ελληνικές εκδόσεις, ενώ στο δεύτερο μέρος για τη Φλώρινα οι λογοτεχνικές και μόνον αυτές. Εχει, ωστόσο, μεγαλύτερο ενδιαφέρον να δούμε την τετραετία 1910-1913, που είναι και η τελευταία με τον Ελληνισμό ακέραιο, συμπαγή και οργανωμένο σε τούτη την πόλη. Ο Χριστιανόπουλος αποθησαυρίζει μια εφημερίδα (Το φως) και δώδεκα αυτοτελείς εκδόσεις, ήτοι τρεις ποιητικές συλλογές, επτά εκπαιδευτικά εγχειρίδια και δύο γεωπονικές μονογραφίες για τον καπνό («υπό του ημετέρου συμπολίτου κ. Ιω. Χριστάκη, μηχανικού – αγρονόμου») και την «καλλιέργεια της μωρέας» («υπό Στυλιανού Σ. Στυλιανίδου»). Παρατρέχω τα καλαίσθητα σχολικά εγχειρίδια, που προορίζονταν για τα νήπια ή για τους πρωτόσχολους μαθητές και τους δασκάλους τους, για να προτιμήσω τις τρεις ποιητικές συλλογές, που είναι: Η Μούσα της νεότητος. Συλλογή λυρικών ποιημάτων (εκδ. 1910) και δεύτερη οι Παιάνες. Ποιήματα πολεμικά (εκδ. 1913) του Πέτρου Κυριαζή (ο οποίος δεν πρέπει να συγχέεται με τον Αθανάσιο Κυριαζή), τέλος, τρίτη και μοναδική, του Γ.Θ. Σαγιαξή οι Διθύραμβοι: Α’ Βαλκανικός Πόλεμος 1912. Β’ Συμμαχικός Πόλεμος 1913 (εκδ. 1913) τυπωμένες στα ελληνικά τυπογραφεία του Μοναστηρίου, των Αφών Πίλλη και του Αναστάσιου Ζάλλη.
Εν κατακλείδι, και για να φανεί η γραμματολογικά ακαταχώριστη και εν πολλοίς άγνωστη μουσικότητα των μοναστηριωτών ποιητών, παραθέτω στίχους από το ποίημα «Γείρε τα μάτια», που το είχε δημοσιεύσει ο «βαλκανιολόγος», κατ’ αυτοσύστασή του, Σαγιαξής στο περιοδικό Αττική Ιρις στα 1899 και το αποθησαύρισε πέρυσι ο νεοελληνιστής Χ.Λ. Καράογλου: «Εγώ υπόφερα για σένα/ με πόνο υπόφερα βαθύ, / κι έχει το στήθος μου σε δάκρυ/ και μαύρη φλόγ’ αναλυθεί… Εγώ υπόφερα για σένα/ κι αν δεν μπορείς στον ουρανό/ ν’ ανυψωθείς μαζί μου, γείρε/ γείρε τα μάτια όταν περνώ» (Από την ανέκδοτη συλλογή 150 ποιημάτων του «Παράπονα και θρήνοι»).
Επειδή στον κ. Χριστιανόπουλο δεν αρέσουν οι φιλοφρονήσεις, ας πούμε μόνον ότι το μικρό βιβλιαράκι του αποτελεί συμβολή στη Μακεδονική Φιλολογία.
Ο κ. Μίμης Σουλιώτης είναι διευθυντής της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Φλώρινας.
