Προ μηνών σε μια παρουσίαση μπαλέτου στο Μέγαρο Μουσικής εκμυστηρεύθηκα στην κυρία που με συνόδευε ότι ενώ ο μοντέρνος χορός με συναρπάζει, η σύγχρονη μουσική στην οποία κυρίως στηρίζεται, μόνη της και ως αυτοτελές ακρόαμα, μου είναι συχνά ιδιαίτερα απωθητική, αφού συνήθως ακολουθεί τον άτυπο κανόνα της σύγχρονης τέχνης να θυμίζει λίθους, πλίνθους, κεράμους ατάκτως ερριμμένους και κυρίως να αποφεύγει τη μελωδία και την αρμονία, όπως ο διάβολος το λιβάνι. Και κατέληξα στην προσωπική διαπίστωση ότι σήμερα για να αναγνωρισθεί κάποιος ως καλλιτέχνης σε οποιονδήποτε τομέα (μουσική, ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική ακόμη και ποίηση) θα πρέπει να αποφεύγει το αρμονικό, το συμμετρικό, το μελωδικό, το ωραίο, το σαφές, το κατανοητό. Η παραφωνία, η ακαλαισθησία, η ανισορροπία, το άσχημο, το απωθητικό, το κακόγουστο, το αφύσικο, το θορυβώδες, το ακατανόητο φαίνεται ότι συνιστούν στον αιώνα μας τις βάσεις για να δημιουργήσεις ένα έργο τέχνης, που θα γίνει μόνο γι’ αυτό αποδεκτό.
Δεν είχα συμπληρώσει αυτές τις εμπειρικές και ακραίες απόψεις μου και κάποιος ευγενικός κύριος που καθόταν δίπλα μου με χαιρέτησε και μου συστήθηκε. Ηταν ένας από τους πιο γνωστούς σύγχρονους συνθέτες έντεχνης μουσικής. Αισθάνθηκα πολύ άσχημα, καθώς ήμουν βέβαιος ότι είχε ακούσει αυτά που έλεγα και του ζήτησα συγγνώμη γιατί μπορεί αθέλητα να τον έθιξα. Και τότε κατάπληκτος τον άκουσα να μου απαντά: «Μα δεν έχετε άδικο σε αυτά που σκέφτεστε. Σας βεβαιώνω ότι αυτά περίπου ισχύουν. Και εγώ για να γίνω δεκτός ως σύγχρονος συνθέτης έντεχνης μουσικής, προσπαθώ να αποφεύγω τη μελωδία, την αρμονία, αυτό που απομνημονεύεται και τραγουδιέται. Αλλιώς δεν θα μπορούσα να σταδιοδρομήσω ως συνθέτης!».
Εμεινα κυριολεκτικά άναυδος. Και επί καιρό διερωτώμουν αν αυτά που μου είπε ο συμπαθέστατος και όντως αξιόλογος αυτός συνθέτης ελέγοντο στα σοβαρά ή ως ειρωνική απάντηση στα όσα είπα. Ωσπου στο φύλλο Ιανουαρίου – Μαρτίου 1999 της «Δημοσιογραφικής» διάβασα απόσπασμα από μια συνέντευξη του Πάμπλο Πικάσο ενώπιον των δημιουργημάτων τέχνης του οποίου υποκλίνονται οι απανταχού της γης φιλότεχνοι και μελετητές της ζωγραφικής και η ασχήμια των έργων του οποίου μου προκαλούσε και μου προκαλεί πάντα εξαιρετική απώθηση. Στη συνέντευξή του αυτή προς τον διάσημο συγγραφέα Τζιοβάνι Παπίνι, ο Πικάσο έλεγε τα εξής:
«Στην τέχνη, ο λαός δεν αναζητά πλέον ανακούφιση και εξύψωση. Αλλά οι λεπτεπίλεπτοι, οι πλούσιοι, οι αργόσχολοι, αναζητούν το καινούργιο, το παράδοξο, το πρωτότυπο, το ασυνήθιστο, το σκανδαλώδες. Και εγώ, από τον κυβισμό και έπειτα, ικανοποίησα τους σοφούς και τους κριτικούς με όλες τις ευμετάβλητες σαχλαμάρες που μου έρχονταν στο κεφάλι, και όσο λιγότερο με καταλάβαιναν τόσο περισσότερο με θαύμαζαν. Με το να διασκεδάζω με αυτά τα παιχνίδια, αυτές τις κουταμάρες, αυτές τις σπαζοκεφαλιές, έγινα διάσημος και μάλιστα πολύ γρήγορα. Και η διασημότης για ένα ζωγράφο σημαίνει πωλήσεις, κέρδη, περιουσία, πλούτη. Και σήμερα όπως ξέρεις είμαι διάσημος, είμαι πλούσιος. Αλλά όταν βρίσκομαι μόνος με τον εαυτό μου, δεν έχω το κουράγιο να θεωρούμαι καλλιτέχνης με τη μεγάλη και την παλιά σημασία της λέξεως. Αυτοί ήσαν μεγάλοι ζωγράφοι, ο Τζιότο, ο Ρέμπραντ, ο Τισιανός, ο Γκόγια. Δεν είμαι παρά ένας κοινός σαλτιμπάγκος, που κατάλαβε το πνεύμα των καιρών του και εξήντλησε όσο καλύτερα μπορούσε τη βλακεία, τη ματαιοδοξία, τη φιλοχρηματία των συγχρόνων του. Είναι πικρή η εξομολόγησή μου, πιο θλιβερή απ’ όσο φαίνεται, αλλά έχει τη χάρη να είναι ειλικρινής».
Αγαπητοί αναγνώστες. Αν κάποιο έργο τέχνης δεν σας αρέσει, σας απωθεί ή σας προκαλεί αηδία μη διστάζετε να εξωτερικεύετε τα αισθήματά σας. Μπορεί να έχετε εσείς περισσότερο δίκιο από εκείνους που προσποιούνται ότι εκστασιάζονται, επειδή δεν τολμούν να εκφρασθούν ειλικρινώς, φοβούμενοι μήπως θεωρηθούν άσχετοι και ακαλλιέργητοι. Η απάτη και ο τυχοδιωκτισμός θάλλουν και στον χώρο των καλλιτεχνών, όπως και παντού αλλού.
jmarinos@dolnet.gr
