Ο ελλόγιμος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου κ. Σπύρος Μοσχονάς στο άρθρο του «Τα Ελληνικά της Κύπρου», που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα σας «Το Βήμα» (31 Αυγούστου 1997), γράφει τα εξής για την τυποποίηση των ονομάτων στην Κύπρο: «Σχετικά πρόσφατα οι προτάσεις της Μόνιμης Επιτροπής Τυποποίησης Γεωγραφικών Ονομάτων (που υπάγεται στο υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού), που συχνά ρυθμίζουν τον λαϊκό τύπο προς την κατεύθυνση ενός υποτιθέμενου τύπου της κοινής, προκάλεσαν την αντίδραση των δημοτικών αρχών και έντονες αντεγκλήσεις στον Τύπο και στο Κοινοβούλιο.»
(…) Οι «έντονες αντεγκλήσεις» έγιναν γύρω από την τυποποίηση των ονομάτων της Κύπρου, αν δηλαδή αυτή θα γίνεται στην πανελλήνια κοινή, η οποία είναι η επίσημη γλώσσα της Κυπριακής Δημοκρατίας, ή στην ανεπίσημη Κυπριακή διάλεκτο. Η τυποποίηση των ονομάτων αποτελεί παγκόσμιο πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών και γίνεται στις επίσημες γλώσσες των χωρών. Τα Ηνωμένα Εθνη κάλεσαν την Ελλάδα και την Κύπρο να τυποποιήσουν από κοινού τα ονόματά τους. Οι Κατευθυντήριες αρχές τυποποιήσεως ονομάτων, τις οποίες ζητούν τα Ηνωμένα Εθνη από κάθε χώρα, υπάρχουν. Εργάστηκα, ως γραμματέας της Μονίμου Κυπριακής Επιτροπής Τυποποιήσεως Γεωγραφικών Ονομάτων και ως εμπειρογνώμων σε όλες τις διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών, για τριάντα χρόνια. Η τυποποίηση των ονομάτων της Κύπρου γινόταν στην πανελλήνια κοινή σύμφωνα με την παράδοση της ελληνικής παιδείας στην Κύπρο και τη νομολογία. Αλλά από της ιδρύσεως του Πανεπιστημίου Κύπρου ετέθη νέα αρχή στην τυποποίηση των ονομάτων της Κύπρου, δηλαδή τυποποίηση στην Κυπριακή διάλεκτο. Κατά τις νέες Κατευθυντήριες αρχές παραμένουν στην κοινή μόνο όσα ονόματα αποκαταστάθηκαν στην κοινή παλαιότερα από τους δασκάλους και επεκράτησαν ή μόνο τα ονόματα των πόλεων και των μεγάλων χωριών. Αντιστάθηκα στην τυποποίηση ονομάτων στην Κυπριακή διάλεκτο.
Τα έκτροπα, που έγιναν γύρω από την τυποποίηση των ονομάτων στην Κύπρο, μπορούν να συγκριθούν με τα έκτροπα των «Ευαγγελιακών» και των «Ορεστειακών» στην Ελλάδα. Οπως αντιπαρατάχθηκαν άλλοτε στην Ελλάδα η καθαρεύουσα και η δημοτική, έτσι αντιπαρατάχθηκαν σήμερα στην Κύπρο η κοινή γλώσσα και η Κυπριακή διάλεκτος. Η τυποποίηση των ονομάτων στην κοινή γλώσσα ωνομάστηκε περιφρονητικώς «κίνημα Μενελάου» από το όνομά μου και διαπομπεύθηκε. Αν είχα και εγώ οπαδούς, τόσο φανατικούς, όσο οι αντίπαλοι, πιθανώς να υπήρχαν και θύματα, όπως στα παλαιά έκτροπα της Ελλάδας.
Εν συντομία κατά της τυποποιήσεως των ονομάτων στην πανελλήνια κοινή γλώσσα στην Κύπρο έγιναν τα ακόλουθα: Εγιναν κοινοτικές συγκεντρώσεις με πύρινες ομιλίες, πινακιδοφορίες, πορείες στο Προεδρικό Μέγαρο και στη Βουλή των Αντιπροσώπων, δηλώσεις επισήμων, στάσεις εργασίας, διαμαρτυρίες, τελεσίγραφα, αποφάσεις για προσφυγή στα Ηνωμένα Εθνη και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, αξιώσεις για αντικατάσταση των κοινών τύπων στα Ηνωμένα Εθνη, όπου κατατέθηκαν, από τους διαλεκτικούς, τηλοπτικές συζητήσεις. Απειλήθηκαν παραιτήσεις δημάρχων και καταλήψεις δρόμων. Παρουσιάστηκαν σατιρικές επιθεωρήσεις και τηλοπτικά επεισοδιακά έργα. Δημοσιεύθηκαν άρθρα, σχόλια και επιστολές στις εφημερίδες, που μπορούν να γεμίσουν έναν ογκώδη τόμο. Ακούστηκαν φωνές κατά της «ελληνοποιήσεως» της Κύπρου. Εκτοξεύθηκαν βαρύτατοι χαρακτηρισμοί. Η τυποποίηση των ονομάτων της Κύπρου στην κοινή γλώσσα, αντί στην Κυπριακή διάλεκτο, ωνομάσθη προδοσία. Δεν απορριπτόταν μόνο η τυποποίηση των ονομάτων στην κοινή γλώσσα, αλλά και η απόδοση του ελληνικού αλφαβήτου στο διεθνές ρομανικό σύστημα, το οποίο ενεκρίθη από τα Ηνωμένα Εθνη, αποτελεί πρότυπο ISO, προνοείται από τη σύμβαση της Βέρνης και χρησιμοποιείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Σ’ αυτή την απόδοση εκδίδονται τα διαβατήρια της Ελλάδας. Αντί της ρομανικής αποδόσεως, η οποία διατηρεί τη φυσιογνωμία των ελληνικών λέξεων και είναι αντιστρέψιμη, ανελήφθη αγώνας υπέρ της αγγλοποιήσεως των ονομάτων. Η απόδοση στο ρομανικό σύστημα απεκλήθη τουρκοποίηση της Κύπρου. Πολίτες αρνούνταν να λάβουν τα διαβατήριά τους, αν απέδιδαν το όνομά τους στο ρομανικό σύστημα, και όχι στην Αγγλική γλώσσα. (Στην Κύπρο είναι ελεύθερος ο πολίτης ανεξάρτητα από το ελληνικό όνομά του στο Ληξιαρχείο να γράψη μόνος του στο διαβατήριό του κάποια αγγλική απόδοση του ονόματός του!) Το Υπουργικό Συμβούλιο, πιεζόμενο, ασχολήθηκε σε πέντε συνεδρίες του με το θέμα της τυποποιήσεως των ονομάτων. Η Επιτροπή Εσωτερικών της Βουλής των Αντιπροσώπων συνεδρίασε με συμμετοχή του Πανεπιστημίου Κύπρου (εννοώ καθηγητών) και ετοίμασε νομοσχέδιο, το οποίο ενέκρινε παμψηφεί η ολομέλεια. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπέγραψε το νομοσχέδιο αυτό σε νόμο.
Ο νόμος για την τυποποίηση των ονομάτων στην Κύπρο δεν κάνει κανένα λόγο για την επίσημη γλώσσα της Κυπριακής Δημοκρατίας, ούτε για την κοινή τυποποίηση Ελλάδας και Κύπρου, όπως αποφάσισαν τα Ηνωμένα Εθνη, ούτε για την τυποποίηση, που έγινε για τριάντα χρόνια και κατατέθηκε στα Ηνωμένα Εθνη, ούτε για το εγκεκριμένο διεθνές σύστημα αποδόσεως του ελληνικού αλφαβήτου σε ρομανικό. (…)
Θεωρητικός θεμελιωτής της νέας τάξεως πραγμάτων υπήρξε το Πανεπιστήμιο Κύπρου (εννοώ πάντοτε καθηγητές). Ηταν βέβαιο ότι στην ιδεολογική αυτή διαμάχη θα νικούσε το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Κατά της γενομένης τυποποιήσεως στην κοινή γλώσσα και υπέρ νέας στην Κυπριακή διάλεκτο το Πανεπιστήμιο Κύπρου δίδαξε στις αίθουσες διδασκαλίας, δημοσίευσε άρθρα, συνέταξε Κατευθυντήριες αρχές τυποποιήσεως, ανήλθε σε στρογγύλες τράπεζες, κάλεσε μαζί με τον Δήμο Λευκωσίας καθηγητές από την Ελλάδα για διαλέξεις, υπεκίνησε, παρέχοντας στοιχεία, αντιδράσεις, πήγε στη Βουλή των Αντιπροσώπων για σύνταξη νομοσχεδίου. Οι καθηγητές επικαλέστηκαν τις νέες αρχές της επιστήμης και της πολιτικής για προστασία και χρήση των διαλέκτων. Μίλησαν και έγραψαν για εξυγίανση των κυπριακών τοπωνυμίων, θεωρώντας την τυποποίηση στην κοινή ως ασθένεια, για τυποποίηση στη μητροδίδακτη γλώσσα, για περιγραφή και όχι ρύθμιση της γλώσσας, για γλωσσική διμορφία στην Κύπρο με μορφές την κοινή και την Κυπριακή διάλεκτο, για ηγεμόνευση της Κυπριακής διαλέκτου από την κοινή γλώσσα, για ομοσπονδοποίηση, όχι ένωση, της Κυπριακής διαλέκτου με την κοινή γώσσα, για διδασκαλία στα σχολεία της Κυπριακής διαλέκτου με γραμματική και συντακτικό. Αν οι εισηγήσεις αυτές εφαρμόζονταν στην τυποποίηση των ονομάτων της Ελλάδας, θα έπρεπε να επανέλθουν οι διάλεκτοι και ονόματα να τυποποιούνται στη μητροδίδακτη γλώσσα των βλαχοφώνων, των αλβανοφώνων και των σλαβοφώνων Ελλήνων.
Δεν αμφισβητώ το δικαίωμα κρατών να ανακηρύξουν ως επίσημη γλώσσα τους όποιο γλωσσικό τύπο θέλουν, ακόμη και ξένη γλώσσα, αν θέλουν. Οποιος απαντήση στο ερώτημα γιατί η εφαρμογή της τυποποιήσεως στην Ελλάδα έγινε χωρίς αντίδραση, αλλά στην Κύπρο προκάλεσε τρωικό πόλεμο, θα έχη την ερμηνεία των κυπριακών αντιδράσεων. Δεν προκαλώ την επιστήμη των καθηγητών, την οποία σέβομαι. Δεν κρίνω, αλλά γράφω μόνο γεγονότα, για τα οποία υπάρχουν γραπτά κείμενα. Γράφω για τους υποθετικούς ενδιαφερομένους τα γεγονότα μιας ιδεολογικής συγκρούσεως, που καλλιεργήθηκε και ήρθε στην επιφάνεια με την τυποποίηση των ονομάτων στην κοινή γλώσσα.
Ο κ. Μενέλαος Ν. Χριστοδούλου είναι διευθυντής του Κέντρου Θησαυρού Κυπριακής Ελληνικής.
