jpretenteris@dolnet.gr
H δημοσκόπηση που δημοσιεύει σήμερα «Το Βήμα» επιβεβαιώνει ένα σταθερό εύρημα όλων των τελευταίων δημοσκοπήσεων. Οτι αργά αλλά σταθερά ενισχύονται τα ακραία ρεύματα στην ελληνική πολιτική. Το KKE, το ΛΑΟΣ και ο Συνασπισμός υπερβαίνουν αθροιστικά το 13%, ενώ άλλες δημοσκοπήσεις τα έχουν καταγράψει να πλησιάζουν ακόμη και το 15%.
H ποσοτική καταγραφή συνοδεύεται και από μια ποιοτική διαφοροποίηση, φαινομενικά αντιφατική. Τα ακραία ρεύματα διευρύνουν αριθμητικά την επιρροή τους, τη στιγμή που υιοθετούν μια όλο και πιο ακραία ρητορική. Με άλλα λόγια, είναι η πρώτη φορά από το 1974 που η άκρα Δεξιά και η άκρα Αριστερά είναι ταυτοχρόνως και τόσο ακραίες και τόσο υπαρκτές.
Πόσο μάλλον που η πραγματική επιρροή τους υπερβαίνει τις αριθμητικές καταγραφές των δημοσκοπήσεων. Την τελευταία δεκαετία και ως αντίδραση στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας, οικοδομήθηκε ένα ευρύ και ετερόκλητο «μέτωπο της υστέρησης και της καθυστέρησης» στο οποίο «η ρητορική των άκρων» παίζει καθοριστικό ρόλο. Σε τρία επίπεδα:
Πρώτον, στην καλλιέργεια ενός εθνικού κουτσαβακισμού. Αντιαμερικανισμός, αντιδυτικισμός, κεκαλυμμένος (ακόμη…) αντιευρωπαϊσμός καταλήγουν στο σταθερό συμπέρασμα ότι εμείς οι Ελληνες δεν είμαστε απλώς μοναδικοί αλλά και λεβέντες και καραμπουζουκλήδες. Ακόμη προσάπτουν στον Σημίτη ότι ευχαρίστησε τους Αμερικανούς επειδή εμπόδισαν μια σύγκρουση με την Τουρκία. Ενώ κανονικά θα έπρεπε να τους βρίσει τη μάνα και τον πατέρα.
Δεύτερον, στην ανάπτυξη ενός κοινωνικού σκοταδισμού. Θρησκοληψία, παραδοσιοκρατία, μαγκιά, άρνηση της νεωτερικότητας, ενοχοποίηση της διαφοράς, συνωμοσιολογία. H ομοφυλοφιλία έγινε «κουσούρι». Ακόμη και τα ανθρώπινα δικαιώματα δέχθηκαν την άγρια επίθεση του Αρχιεπισκόπου υπό τα χειροκροτήματα (υποθέτω) του KKE.
Τρίτον, στην ενοχοποίηση της ευημερίας και της επιχειρηματικότητας. H «αντιπλουτοκρατική» ρητορική στη σημερινή Ελλάδα θυμίζει Σοβιετική Ενωση. H κοινωνική ανέλιξη θεωρείται εξ ορισμού αμφιλεγόμενη διαδικασία, η εργασιακή ηθική αποτελεί έγκλημα δωσιλογισμού, η ανταγωνιστικότητα είναι παράπτωμα, ο επιχειρηματίας καθίσταται συνώνυμο του λαμόγιου και ο πλούτος, της κομπίνας. Ούτε μία ξένη επένδυση δεν γίνεται, για τον απλούστατο λόγο ότι ο κόσμος δεν γουστάρει τις επενδύσεις, πόσο μάλλον όταν είναι ξένες. Οποιες ήλθαν, τις έδιωξαν.
Εδώ εντοπίζεται η μεγάλη επιτυχία των ακραίων ρευμάτων: σε πολλά σημεία, η ρητορική τους όχι μόνο δεν φαντάζει ακραία αλλά εκφράζει την κυρίαρχη αντίληψη της ελληνικής κοινωνίας. Τη χειρότερη κριτική του εκσυγχρονισμού δεν την έχουν κάνει το KKE ή τίποτε παραεκκλησιαστικές οργανώσεις αλλά διάφοροι ανεγκέφαλοι τραμπάκουλες του ίδιου του ΠαΣοΚ και της ΝΔ.
Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Στην υπόθεση των ταυτοτήτων, στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, στο Ασφαλιστικό, στο Σχέδιο Αναν, στον «βασικό μέτοχο», το στοιχειωδώς αυτονόητο και για την πιο καθυστερημένη ευρωπαϊκή χώρα κατέστη αντικείμενο διαπραγμάτευσης και, μάλιστα, υπό δυσχερείς συσχετισμούς.
Κάπως έτσι, η άκρα Δεξιά και η άκρα Αριστερά κολυμπούν στην ελληνική κοινωνία σαν τα ψάρια στο νερό. H πραγματική επιρροή τους ήταν απλώς υποτιμημένη επειδή ως τώρα οι μεγάλες πολιτικές παρατάξεις υιοθετούσαν ένα μέρος της ρητορικής τους. Οσο περισσότερο όμως διαφοροποιούνται από τις βασικές συντεταγμένες του ευρωπαϊκού συστήματος τόσο πιο αποτελεσματικά διεκδικούν μια μερίδα των οπαδών τους. Και αυτό γίνεται ιδιαίτερα εμφανές με τη στάση τους απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Ούτε καν η ώσμωση μεταξύ ακραίων ρευμάτων δεν είναι κάτι καινοφανές. Στη σημερινή Γαλλία, ακροδεξιοί του Λεπέν, συντηρητικοί εθνικιστές, νεοναζιστές και νεοφασίστες, καθολικοί φονταμενταλιστές και συντηρητικοί εθνικιστές ετοιμάζονται να καταψηφίσουν το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα χέρι χέρι με τους κομμουνιστές, τους τροτσκιστές, τους «αντι-γκλόμπαλ» και κάτι στόκους σοσιαλιστές σαν αυτούς που έχει και το ΠαΣοΚ.
Ποιο είναι το πραγματικό μέγεθος της απειλής; Αυτό κανένας δεν μπορεί να το μετρήσει. Ο Ερικ Χομπσμπάουμ έχει αποκαλέσει τον 20ό αιώνα «εποχή των άκρων». Ποιος θα μπορούσε όμως το 1905 να προβλέψει το Γκουλάγκ και το Αουσβιτς; Ποιος θα μπορούσε πιο πρόσφατα να προβλέψει το αιματοκύλισμα στη Γιουγκοσλαβία; Οι μεγάλες εκτροπές έχουν πάντοτε κάτι το απρόβλεπτο, από το οποίο κανένας δεν μπορεί να προστατευθεί. Γι’ αυτό, καλό είναι να ακούμε τις δημοσκοπήσεις.
