Την περασμένη Τρίτη το μεσημέρι η ζέστη ήταν σχεδόν αποπνικτική στην Αθήνα, αλλά στην οδό Μιχαλακοπούλου και στον τέταρτο όροφο του υπουργείου Ανάπτυξης η μακρά σύσκεψη συνεχιζόταν υπό την… ψύξη των κλιματιστικών, ευτυχώς για τους συμμετέχοντες. Υστερα από σχεδόν τέσσερις ώρες διαβουλεύσεων ο υπουργός Ανάπτυξης κ. Ν. Χριστοδουλάκης ζήτησε από τους εκπροσώπους του συμβούλου ιδιωτικοποίησης του Σκαραμαγκά ουσιαστικά να εγκαταλείψουν τα «ήξεις – αφήξεις» στην εισήγησή τους και να γίνουν αρκούντως συγκεκριμένοι. Οι σύμβουλοι, εκπρόσωποι της Εμπορικής Τράπεζας – Alpha Finance – KPMG, ήταν φανερά διχασμένοι. Κάποιοι υποστήριζαν ότι οι προσφορές ήταν ακριβώς ίδιες, άλλοι ότι η ελληνική προσφορά ήταν καλύτερη, ενώ δεν παρέλειπαν να τονίσουν παράλληλα ότι ο Σκαραμαγκάς είναι κατ’ εξοχήν πολεμικό ναυπηγείο και συνεπώς θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη η άποψη (για την ακρίβεια: η εμμονή) του υπουργείου Εθνικής Αμυνας για ανάληψη του ναυπηγείου από τους Γερμανούς.
* Διαφάνεια πάνω απ’ όλα
«Απαιτώ διαφάνεια και τη μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση» ήταν η εντολή που είχε δώσει τις τελευταίες ημέρες πριν από την εισήγηση ο υπουργός Ανάπτυξης, ο οποίος δεν ξεχνούσε ότι μόλις μία εβδομάδα πριν, στη σύσκεψη του ΚΥΣΕΑ (που συνήλθε για να επιλέξει τον νέο αρχηγό της Ελληνικής Αστυνομίας), το θέμα του Σκαραμαγκά είχε τεθεί επί τάπητος και έγινε αφορμή για μία ακόμη αψιμαχία μεταξύ των κκ. Ι. Παπαντωνίου και Α. Τσοχατζόπουλου. Στο ΚΥΣΕΑ ο υπουργός Ανάπτυξης είχε προσέλθει με τρία εναλλακτικά σενάρια, ένα για κάθε περίπτωση των μονομάχων και ένα για κήρυξη του διαγωνισμού ως άγονου. Στο τέλος της σύσκεψης του
ΚΥΣΕΑ ήταν φανερό ότι σε πολιτικοδιπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο οι Γερμανοί ήταν περισσότερο ευπρόσδεκτοι. Παράλληλα όμως δεν μπορούσε να αγνοηθεί και ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας του διαγωνισμού, εξ ου και η εντολή για διαφάνεια-συναίνεση στις διαδικασίες. Η διπλή αυτή εντολή οδήγησε και στην εξέλιξη της πιθανής συνεργασίας μεταξύ των δύο μονομάχων, της HDW-Ferrostaal και των Ναυπηγείων Ελευσίνος – Νεωρίου. «Δεν μπορούμε να αφήσουμε απ’ έξω τους Γερμανούς» έλεγε κορυφαίο στέλεχος του Πενταγώνου. «Εχουν αναλάβει τη ναυπήγηση των τριών υποβρυχίων συνολικού ύψους 430 δισ. δρχ., ενός στο Κίελο και δύο στον Σκαραμαγκά, έχουμε δώσει προκαταβολές, είναι οι μόνοι που θα φέρουν τέτοια τεχνογνωσία στην Ελλάδα και είναι έτοιμοι να ακυρώσουν τη ναυπήγηση των δύο υποβρυχίων στη χώρα μας και να τη μεταφέρουν στο Κίελο αν δεν πάρουν το ναυπηγείο. Ο λόγος; Δεν επιθυμούν να υπάρξει πρόσβαση τρίτων σε απόρρητη τεχνογνωσία ή στη σύμβαση των υποβρυχίων».
Το δίλημμα ήταν σαφές, οι αποφάσεις ήταν ουσιαστικά πολιτικές (και στρατιωτικές), ενώ οι σύμβουλοι ιδιωτικοποίησης, τραπεζίτες και οικονομολόγοι τεχνοκράτες, λαμβάνοντας το μήνυμα βρέθηκαν προ μεγάλου προβλήματος. Αποφάσισαν λοιπόν να είναι αρκούντως περιγραφικοί όσο και… ασαφείς στην εισήγησή τους και να αφήσουν την «καυτή πατάτα» στους πολιτικούς. Οταν το έμαθε (ακριβέστερα: όταν το αντελήφθη από μισόλογα εμπλεκομένων) ο υπουργός Ανάπτυξης έγινε έξαλλος: «Θέλω διαφάνεια και ξεκάθαρες εισηγήσεις, ούτε μισόλογα ούτε χρησμούς. Εδώ δεν πρόκειται για το Μαντείο των Δελφών αλλά για το μεγαλύτερο ναυπηγείο της χώρας. Δεν χωρούν… νεφελώματα».
Ο κύβος είχε ριφθεί και οι σύμβουλοι αποφάσισαν να κρίνουν τις δύο προτάσεις κυρίως με βάση τις αιρέσεις οι οποίες περιλαμβάνονταν στις προσφορές ώστε να διασφαλίζεται η εφαρμογή της προσφοράς στο μέλλον, ασχέτως αν με νεότερες επιστολές τους οι δύο μονομάχοι ήραν τις επιφυλάξεις. Η διαφορά αυτή έκρινε την αναμέτρηση και έγειρε την πλάστιγγα υπέρ των Γερμανών, στην προσφορά των οποίων οι επιφυλάξεις ήταν λιγότερες. Και βεβαίως ήταν λιγότερες επειδή οι ίδιοι γνώριζαν καλύτερα από τον καθένα τη δική τους σύμβαση των υποβρυχίων, ενώ οι αιρέσεις του ανταγωνιστή περιελάμβαναν και αυτήν ακριβώς τη σύμβαση που παραμένει απόρρητη.
«Ποιος άλλος λοιπόν μπορεί να διαχειριστεί αυτή τη σύμβαση των 430 δισεκατομμυρίων;» ήταν το βασικό επιχείρημα του Πενταγώνου υπέρ των Γερμανών. «Πέρα από τις προκαταβολές υπάρχουν και οι λεπτομέρειες που αναφέρονται στο τελικό ύψος της σύμβασης, υπάρχουν και οι διάφορες options και οι τιμολογήσεις. Πρόβλημα εξαιρετικά περίπλοκο που συνδέεται με λεπτές ισορροπίες, τόσο στρατιωτικές όσο και διακρατικές. Η υπόθεση δείχνει μονόδρομος» τόνιζε το ίδιο στέλεχος στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Ωστόσο στο υπουργείο Ανάπτυξης είδαν το θέμα και με διαφορετική οπτική, αυτήν του ανταγωνισμού, γι’ αυτό άλλωστε ασκήθηκαν έντονες πιέσεις για την εξεύρεση κάποιας μορφής συνεργασίας μεταξύ των δύο.
* Η τελική πράξη
Στην Ελευσίνα επικρατεί απογοήτευση όχι τόσο για την έκβαση του διαγωνισμού όσο για τις τελικές διεργασίες. Οι άνθρωποι των Ελευσίνος – Νεωρίου εκτιμούν ότι η υπόθεση δεν έχει κριθεί οριστικά, αλλά πιστεύουν ότι η τελική πράξη παίχθηκε σε εξωεπιχειρηματικό επίπεδο, ενώ οι ίδιοι είχαν διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου, γι’ αυτό άλλωστε μπήκαν και στα έξοδα.
Ο άλλος σημαντικός παράγων των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά, ο αντιπρόεδρος του ΔΣ και επικεφαλής των εργαζομένων κ. Γ. Κοντάκης, ήταν πολύ ευχαριστημένος από την εξέλιξη, αφού είναι γνωστό ότι δεν τρέφει τα πλέον φιλικά αισθήματα για το μάνατζμεντ της Ελευσίνας (αισθήματα που είναι σαφώς αμοιβαία, αλλά και επειδή οι σχέσεις του με τους Γερμανούς είχαν βελτιωθεί εντυπωσιακά το τελευταίο διάστημα, κάτι που δεν δίσταζε να το αναφέρει δημόσια). Απομένει να διαπιστώσουμε τον τρόπο διοίκησης που θα επιλέξουν οι Γερμανοί για το ναυπηγείο: θα είναι διακριτικοί αφήνοντας τις πρωτοβουλίες σε όσους ήδη βρίσκονται μέσα (άλλωστε οι ίδιοι έλεγαν σε ανύποπτο χρόνο ότι τους ενδιαφέρει λόγω των υποβρυχίων μόνο μια συμβολική συμμετοχή 10%-15% και τώρα βρέθηκαν ιδιοκτήτες) ή θα επιλέξουν να είναι… Γερμανοί, οπότε η υπόθεση μόλις τώρα (ξανα)αρχίζει;
Η εισήγηση του συμβούλου ιδιωτικοποίησης έδωσε σαφές προβάδισμα στη γερμανική προσφορά, ενώ αργότερα συνεδρίασαν τόσο το διοικητικό συμβούλιο της ΕΤΒΑ (που πωλεί το 51% του μετοχικού κεφαλαίου του ναυπηγείου) όσο και το συμβούλιο της κοινοπραξίας των εργαζομένων (που πωλεί το 49%) και αντέδρασαν απολύτως θετικά στην εισήγηση για τους Γερμανούς. Θεωρείται βέβαιον ότι ο υπουργός Ανάπτυξης κ. Χριστοδουλάκης θα κομίσει αντίστοιχη θετική εισήγηση στη Διυπουργική Επιτροπή Αποκρατικοποιήσεων και ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ελληνικής μεταποίησης θα οδεύσει προς λύση. Υπενθυμίζεται ότι οι δύο υποψήφιοι «γαμπροί» ήταν η HDW-Ferrostaal (τα δύο μεγάλα γερμανικά ναυπηγεία, υπό κοινή διοίκηση πλέον), με έντονο ενδιαφέρον για κατασκευές πολεμικών πλοίων στην Ελλάδα, με προσφορά 3 δισ. δρχ. αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και τίμημα στο 1,5 δισ. δρχ., και ο όμιλος Ελευσίνος – Νεωρίου με επικεφαλής τον κ. Ν. Ταβουλάρη, με 11 δισ. δρχ. αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και 1 δισ. δρχ. τίμημα στην ΕΤΒΑ. Και οι δύο προσφορές περιελάμβαναν προϋποθέσεις για να ισχύσουν οι οποίες σχετίζονται με πιθανές αφανείς ζημιές από τρέχουσες συμβάσεις. Οι αιρέσεις αυτές ήρθησαν αργότερα, με αποτέλεσμα ο σύμβουλος ιδιωτικοποίησης να διευκολυνθεί στην τελική εισήγηση. Η κοινοπραξία των εργαζομένων δεν θα εισπράξει τίμημα, αλλά θα κερδίσει την επιστροφή του 1,5 δισ. δρχ. που έχουν ήδη καταβάλει ως δόσεις για το ποσοστό τους οι εργαζόμενοι.
Το ναυπηγείο θα έχει ζημιές περί τα 13 δισ. δρχ. το 2000, ενώ η σύμβαση Στρίντζη αναθεωρήθηκε και θα προξενήσει μικρότερες απώλειες στο ναυπηγείο περί τα 10 δισ. δρχ. Στη μονάδα πρέπει να γίνουν επενδύσεις ύψους 70-100 εκατ. δολαρίων για να καταστεί πλήρως ανταγωνιστική. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο κύκλος εργασιών στον τομέα των επισκευών μειώθηκε από 13 δισ. δρχ. το 1998 σε περίπου 7,8 δισ. δρχ. το τρέχον έτος.
Η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ Γιατί προτιμήθηκε η HDW
Για τρεις βασικούς λόγους έγινε η επιλογή HDW-Ferrostaal στο Ναυπηγείο Σκαραμαγκά, σύμφωνα με το σκεπτικό του συμβούλου ιδιωτικοποίησης αλλά και την ομόφωνη απόφαση της ΕΤΒΑ, στην οποία συμμετέχει και εκπρόσωπος του ΣΕΒ:
Κατ’ αρχάς η επιδίωξη σε πολιτικό επίπεδο ήταν να ενταχθεί το ναυπηγείο σε τροχιά παρακολούθησης των διευρωπαϊκών εξελίξεων και θεωρήθηκε ότι ο ισχυρός γερμανικός όμιλος θα εγγυηθεί κάτι τέτοιο, λόγω της θέσης και της ισχύος του στην ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια ναυπηγική αγορά.«Οποιεσδήποτε κι αν είναι οι εξελίξεις» λένε στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας αλλά και στο υπουργείο Ανάπτυξης «οι Γερμανοί θα καταφέρουν να κρατήσουν τον Σκαραμαγκά μέσα σε αυτές, διασφαλίζοντας το επιχειρηματικό και εργασιακό μέλλον του ναυπηγείου». Από την άλλη πλευρά, φαίνεται ότι έπαιξε ρόλο το ότι ο άλλος διεκδικητής, ο όμιλος Ελευσίνος – Νεωρίου, είναι ιδιοκτήτης του δεύτερου και του τρίτου ναυπηγείου της χώρας, και η απόκτηση του Σκαραμαγκά θα δημιουργούσε μονοπώλιο, το οποίο βεβαίως δεν απαγορεύεται από καμία νομοθεσία, αλλά «προσκρούει σε άγραφους κανόνες δεοντολογίας» έλεγαν κυβερνητικοί παράγοντες. Πάντως τόσο στα υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Ανάπτυξης όσο και στην ΕΤΒΑ μόνο καλά λόγια ακούγονται για τον όμιλο Ελευσίνος – Νεωρίου και τον κ. Ν. Ταβουλάρη, τον οποίο χαρακτηρίζουν «καθαρό, ικανό και νοικοκύρη επιχειρηματία». Το ερώτημα είναι: Αφού το «ηθικό θέμα» υπήρχε και κατά την προκήρυξη, γιατί αρκετοί κυβερνητικοί προέτρεπαν συνεχώς τον κ. Ταβουλάρη να λάβει μέρος στον διαγωνισμό, και μάλιστα με τον πλέον δυναμικό τρόπο;
Οποιαδήποτε επιλογή κι αν γίνει στο ναυπηγείο, ένα είναι βέβαιο: οι Γερμανοί δεν ενδιαφέρονται ούτε για τις απλές επισκευές πλοίων που γίνονται στον Σκαραμαγκά ούτε για τις μη ναυτικές συμβάσεις της μονάδας, όπως τα βαγόνια του ΟΣΕ και του ΗΣΑΠ. Θέλουν μόνο τις πολεμικές συμβάσεις και φυσικά τις κατασκευές πλοίων οψέποτε αρχίσουν ορθολογικά, αφού η σύμβαση Στρίντζη δεν προϊδεάζει για κάτι τέτοιο. Στον Σκαραμαγκά επισκευάζονται ετησίως περίπου 100 πλοία, συνολικής αξίας 12 δισ. δρχ. Αν οι Γερμανοί αποφασίσουν να εγκαταλείψουν τις επισκευές, να βγάλουν το ναυπηγείο από τον καθημερινό ανταγωνισμό και να το μετατρέψουν σε αμιγώς αμυντικό, αυτομάτως όλα τα προβλήματα αντιπαραθέσεων λύνονται, εφόσον οι επισκευές θα περάσουν φυσιολογικά στον όμιλο Ελευσίνος – Νεωρίου, κάτι που διακαώς επιθυμεί η διοίκησή του. Είναι κάτι περισσότερο από βέβαιο ότι η λύση αυτή θα ικανοποιήσει όλες τις πλευρές, αφού θα σταματήσει ο οξύς (και πολλές φορές αθέμιτος) ανταγωνισμός μεταξύ των δύο μεγάλων ναυπηγείων, ο Σκαραμαγκάς θα εξυγιανθεί και ο τζίρος του ομίλου της Ελευσίνας θα αυξηθεί θεαματικά. Ο καταμερισμός και η εξειδίκευση των δύο ναυπηγείων παραμένει πάγια επιδίωξη του κ. Ν. Ταβουλάρη εδώ και πολύ καιρό και ο πρόεδρος της Ελευσίνος είναι διατεθειμένος να επικαλεσθεί το «χαρτί» των κοινοτικών ελέγχων για να το επιτύχει. Η έλευση των Γερμανών καθιστά ευκολότερη την ειρήνευση και είναι βέβαιο ότι αν γίνει τόσο οι «σκληρές λεπτομέρειες» των τελευταίων ημερών θα λησμονηθούν όσο και οι τόνοι θα χαμηλώσουν, κάτι το οποίο διακαώς επιθυμεί αυτή τη στιγμή και ο υπουργός Ανάπτυξης.
Τέλος, στο θέμα των αιρέσεων, οι κυβερνητικοί παράγοντες τόνιζαν ότι (σύμφωνα και με την εισήγηση του συμβούλου) η πρόταση της Ελευσίνος προέβλεπε πώληση μεγάλου οικοπέδου του Σκαραμαγκά για εκπλήρωση μέρους του τιμήματος (κάτι το οποίο χαρακτηρίζεται ασυνήθης και ανορθόδοξη πρακτική) ενώ στην προσφορά υπήρχε πολύ μεγάλη διστακτικότητα ανάληψης των υποχρεώσεων από τις συμβάσεις, «γεγονός που θα οδηγούσε με ακρίβεια σε ατέρμονες διαπραγματεύσεις, ίσως μάλιστα και σε δικαστικές εμπλοκές μετά την πώληση. Γι’ αυτό προτιμήθηκαν οι Γερμανοί που έχουν λιγότερες ενστάσεις».
