Πλήρης ευρημάτων είναι η έκθεση που δημοσίευσε την Πέμπτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την κατάσταση λειτουργίας της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας. H αρμόδια σε θέματα Ανταγωνισμού επίτροπος Νίλι Κρόες, που παρουσίασε την έκθεση, προανήγγειλε την έναρξη των διαδικασιών παραπομπής στη Δικαιοσύνη επιχειρήσεων που, παρά τη αποφασισθείσα στα τέλη της περασμένης δεκαετίας «απελευθέρωση» του κλάδου, διατηρούν μονοπωλιακά προνόμια στις εσωτερικές αγορές των κρατών-μελών. Διότι οι εθνικές αγορές ενέργειας αποδεικνύονται πολύ πιο απρόθυμες να «ανοίξουν» τον διεθνή ανταγωνισμό από τις αγορές των τηλεπικοινωνιών, για παράδειγμα, ή από τις αγορές των μεταφορών.
* Ξεκινά έρευνα
H έκθεση της Επιτροπής δεν κατονομάζει ούτε τις εταιρείες ούτε τις χώρες στις οποίες αυτές μονοπωλούν. Αλλά η κυρία Κρόες δεν έκρυψε ότι «τις επόμενες εβδομάδες και μήνες η Επιτροπή θα ξεκινήσει να ερευνά τις πρακτικές συγκεκριμένων επιχειρήσεων… βρισκόμαστε μόνο στην αρχή». H επίτροπος έδωσε δύο παραδείγματα παραβίασης των κανόνων της ελεύθερης αγοράς: «Στον κλάδο του φυσικού αερίου ορισμένες εταιρείες έχουν τη δύναμη να ελέγχουν τους αγωγούς, ενώ στον κλάδο της ηλεκτρικής ενέργειας λειτουργούν μηχανισμοί ελέγχου των τιμών χονδρικής» είπε χαρακτηριστικά.
Στη συνέντευξη Τύπου, που έδωσε στις Βρυξέλλες, η κυρία Κρόες ανέφερε πέντε τομείς στους οποίους έχουν εντοπιστεί εκτροπές από τους κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού:
1. Σε ό,τι αφορά τις εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας η συγκέντρωση στις αγορές χονδρικής παραμένει ανάλογη με αυτή που υπήρχε πριν από την έναρξη της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης των παλαιών κρατικών μονοπωλίων επιχειρήσεων κοινής ωφελείας.
2. Οι ευρωπαίοι καταναλωτές δεν έχουν περιθώρια επιλογής επειδή έχει δημιουργηθεί και συντηρείται ένα περιβάλλον που καθιστά πολύ δύσκολη την είσοδο νέων εταιρειών στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.
3. Οι ευρωπαϊκές αγορές παραμένουν εθνικές, καθώς αποθαρρύνεται ο διασυνοριακός ανταγωνισμός.
4. Οι νέες εταιρείες που θέλουν να εισέλθουν σε μια αγορά δεν έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες εκείνες που θα τους επιτρέψουν να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό. Ισχύει δηλαδή μια πραγματικότητα που ευνοεί καταφανώς τους «παίκτες» που ελέγχουν σήμερα την αγορά.
5. Ο καθορισμός των τιμών ενέργειας δεν γίνεται με τρόπο που αρμόζει σε μια ανταγωνιστική αγορά. Για παράδειγμα, οι τιμές φυσικού αερίου εξαρτώνται άμεσα από τις διακυμάνσεις των τιμών του αργού στις διεθνείς αγορές πετρελαίου.
* Συμφωνίες ρεκόρ
H καθ’ ύλην αρμόδια επίτροπος κατέληξε λέγοντας ότι «επείγει μια δομική μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, προκειμένου να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής». Και όμως, η κινητικότητα στον ευρωπαϊκό ενεργειακό κλάδο έχει επιταχυνθεί σημαντικά τους τελευταίους μήνες. Το πλέον πρόσφατο εγχείρημα συγκέντρωσης στον κλάδο είναι η πρόταση επιθετικής εξαγοράς της εταιρείας ηλεκτρισμού Endesa SA που υπέβαλε η Gas Natural SDG SA.
Βέβαια, τόσο η Endesa όσο και η Gas Natural είναι ισπανικές εταιρείες. H επιχειρηματική κινητικότητα όμως επεκτείνεται και εκτός εθνικών συνόρων. Αυτό αποδεικνύεται από τον τζίρο που πετυχαίνουν μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι από τη δραστηριότητά τους στο εξωτερικό. Για την Endesa ή για τη γαλλική EDF το ποσοστό επί του συνολικού τζίρου φθάνει το 37%. Για τη γερμανική Ε. ΟΝ φθάνει το 39 %, για τη βελγική Electrabel το 40%, για τη γερμανική RWE το 45%.
* Μεγάλες επενδύσεις
Οι ειδικοί της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας εκτιμούν ότι οι επιχειρήσεις του κλάδου ενέργειας και οι κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών που μετέχουν στον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και την Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) πρέπει να επενδύσουν 1,4 τρισ. δολάρια (1,152 τρισ. ευρώ) στον κλάδο της ηλεκτρικής ενέργειας ως το έτος 2030. Λέγουν επίσης ότι πρέπει να επενδυθούν αρκετές εκατοντάδες δισ. ευρώ στον κλάδο του φυσικού αερίου. Πού θα βρεθούν τα κεφάλαια αυτά; Από τις πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων σε δευτερεύουσες δραστηριότητες των πρώην κρατικών μονοπωλίων. H διευθύντρια του κλάδου ενέργειας της γαλλικής Capgemini, Κολέτ Λουινέρ, είναι σαφής: «Ορισμένες επιχειρήσεις, όπως η Ε.ΟΝ, έχουν συγκεντρώσει ένα μικρό θησαυρό πουλώντας μερίδια που κατείχαν σε επιχειρήσεις τηλεπικοινωνιών, σε χημικές εταιρείες και σε εταιρείες διαχείρισης ακινήτων. H μεγάλη ρευστότητα που διαθέτουν τους παρέχει τη δυνατότητα να επενδύσουν στον βασικό κλάδο δραστηριοποίησής τους, που είναι η ενέργεια». Εξίσου σαφής όμως είναι και η άποψη της κυρίας Κρόες και των υπηρεσιών των οποίων προΐσταται: «Οι κεντρομόλες δυνάμεις της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας εμποδίζουν τις εταιρείες του κλάδου να επιχειρήσουν φυγή προς τα εμπρός».
